In de vroege middeleeuwen was er een zekere continuïteit met de Klassieke Oudheid, vooral in het
Middellandse Zeebekken, onder andere door de Byzantijnse dominantie.
In het West Romeinse Rijk was er wel een duidelijke breuk tussen de Oudheid en de middeleeuwen.
Over deze breuk bestaan verschillende thesen, waaronder die van Pirenne, die een sterke invloed van de
machtsovername door moslims suggereert, en een andere these die meer aandacht besteeds aan intern
Europese factoren, zoals een kleinschaliger economisch kader en een mindere verstedelijkingsgraad,
aangevuld met epidemieën en ziektes.
De Karolingische Renaissance had wel een zekere tegenhanger op economisch vlak, omdat er een
zichtbare vooruitgang van de handel merkbaar was, onder andere door het ontstaan van de
portushavens voor de (middel)lange-afstandshandel.
Daarnaast was er ook een bijdrage van de Vikingen aan de heropleving van de Europese economie. Er
was wel een ernstige verstoring van het portus-systeem, maar de Vikingstichtingen (zoals York en Dublin)
en de uitbreiding van de Europese handelsruimte door de incorporatie van Noord-Europa boden een
tegengewicht voor de plunderingen. Daarnaast was het een impuls voor het stedelijk leven door het
aanleggen van de versterkingen.
In Zuid-Europa waren er dan weer versterkingen nodig tegen de Saraceense dreiging, hoewel er een
blijvende interreligieuze handel werd gevoerd vanuit de Italiaanse handelssteden. Deze beweging wordt
de incastellamento of inkasteling genoemd.

Daarnaast bekleedden ze ook nog andere functies, zoals religieuze door het vormen van een religieuze
broederschappen, die zijaltaren en kapellen in kerken onderhielden. Daarnaast vervulden ze een
militaire rol als ambachtsmilities, vooral in de middeleeuwen. Een voorbeeld hiervan is de betrokkenheid
van de ambachten bij de Guldensporenslag.

De culturele functies van de ambachtsgilden uitten zich vooral in de maaltijden bij de jaarlijke
bijeenkomsten, deelname aan publieke activiteiten zoals optochten en processies, maar ook specifiekere
culturele activiteiten, zoals toneel, muziek en literatuur.

De sociale functies van het ambacht spelen zich vooral af op het niveau van de bedrijven: ze zorgden
voor een regeling van de bedrijfsgrootte, waarbij de kleine familiebedrijven bevoordeeld werden.
Daarnaast deden ze aan loonreglementering, waardoor de onderlinge concurrentie verminderd werd en
er een eerlijke verloning gegarandeerd werd. Daarnaast zorgden ze ook voor de bescherming van
arbeidsongeschikte leden met een soort sociale zekerheid via godshuizen armenbussen en gergelijke
meer.