Item gefilterd op datum: januari 2014

• in Rijsel, Den Haag, Brussel, Dole en Arnhem (Gelderland)
• Rijsel: Vlaanderen, Artois, Henegouwen, Namen, Vrijgraafschap Bourgondië

- controle van alle rekeningen van de centrale organen

- verovert door Frankrijk (1667): Rekenkamer verhuist naar Brugge, later naar Brussel

• voorzitter, rekenmeesters, auditeurs
• bevoegdheden

- bestuurlijke taken

• beheer van het vorstelijk domein
• advies inzake benoemingen, salarissen
• officiële registratie benoemingsbrieven en eedzuivering en borgstelling
• controle muntateliers
• advies inzake ordonnanties, financiële en economische zaken

- gerechtelijke taken: fraude

- financieel-controlerende taken: controle van financiële overzichten van ambtenaren

• overlegging/reddition
• afhoring/audition
• sluiting/clôture
• le grand bureau

• conseil des troebles, conseil les son excellence, bloedraad
• uitzonderlijke rechtbank vanaf September 1567 (beeldenstorm/Alva)
• repressie van schuldigen aan gebeurtenissen van het wonderjaar (april 1567-april 1568) aan misdrijven tegen vorst en god

- predikanten van nieuwe godsdiensten

- leden van de consistories

- verzet tegen het beleid van de vorst

- iconoclasten/beeldenstormers

• 84% van de zaken in 1568, daarna sterk verminderd
• samenstelling

- voorzitter: Alva

- vice-voorzitter: Berlamont, Noircarmes (Noord-Nederlanden)

- zeven raadsheren waarvan 2 Spanjaarden die als enigen stemrechthadden: Juan de Vangas, Luís del Río

- procureur

- twee advocaten

è 12 + 1 cfr. christus en de apostellen

• organisatie
• talloze functionarissen op lokaal vlak: commisarissen en ontvangers
• bloedraad ageerde zelf, maar spoorde ook andere rechtbanken aan

• opvolger van het parlement van Mechelen
• organisatie

- hof: president en rekwestmeesters (juristen)

- parket: procureur-generaal, substituut en advocaat-fiscaal

- griffie

• bevoegdheid

- zaken in eerste aanleg

- zaken in hoger beroep

- zaken in evocatie

- zaken in revisie

- vrijwillige rechtspraak

• geleidelijke vermindering van invloed

- competitie met de geheime raad

- daling invloed in hoger beroep

• kleine machtsressort (gebiedsvermindering)
• provenciale raden zijn soeverein (geen kans meer op hoger beroep)

• opgericht in 1531
• drie hoofden van financiën (hoge adel): achteruitgang van invloed: in 1664 geen hoofden meer
• thesaurier-generaal kwam aan de macht
• 2 gecommiteerden of raadsheren-commiezen (aantal stijgt): venaliteit (= verkoop of verpachting van ambten): aanstelling van boventalligen of surnuménaire (geen inkomsten, maar maken eerste kans om te promoven tot betalend ambt)
• ontvanger-generaal: geen deel, beheer van de staatskas, centralisatie inkomens
• griffier, klerken, kapelaan,…: ondergeschikt personeel
• bevoegdheden

- algemeen bemleid inzake staatsfinanciën: bedes, oorlogslicenten (handel drijven, kaapvaart), tollen

- toezichtop rekenplichtige ambtenaren en beheer van vorstelijke domeinen: assistentie van de rekenkamers

- goedkeuring van de beden

- licenten en douanerechten (ontstaan na 80-jarige oorlog): actieve economische politiek

- adviesorganen voor bepaalde ordonnanties

• oprichting 1531, bureaucratisch zenuwcentrum centraal bestuur
• 6 à 9 raadsheren-rekwestmeesters werken als rapporteur)

- voorstellen komen als ‘verzoek’ op tafel

- één van de raadsheren was rapporteur

• hoofd-voorzitter of chef-president, werd in de 16^e eeuw ook hoofd van Raad van State
• raadsheer-fiscaal (fiscus = geheel van vorstelijke belangen)

- vertegnwoordiger van de vorst

- geheel = officie-fiscaal

• alleen beroepsjuristen
• audiëncier en secretarissen van state
• werken via consulten: een geschreven advies, waarop de landvoogd in de marge een nota kon schrijven (apostille), vb: Engelse karthuizers van Mechelen naar Nieuwpoort
• bevoegdheden

- in theorie adviserend, maar in praktijk grote beslissingsmacht (wegens techniciteit en groei en omvang van het regeringswerk)

- drie takenpaketten:

• wetgeving: wil van de landvoogd omzetten in wetten, homolagie van wetten
• bestuur: waken over naleving wetten, helpen bij benoemingen, …
• rechtspraak:
  • uitzonderingsrechtbank
  • contentieuze rechtspraak: geschillen
  • gracieuz rechtspraak: gratierecht van de vorst
    • remissie: opheffen van een moord
    • pardon: in gevallen zoer lijken
    • rappelle van basse
    • vrijwillige rechtspraak: bv. 2 edelen die met contract willen trouwen

• opgericht in 1531, voornaamste van de drie collaterale raden
• doel

- als bijstand voor de landvoogd(es)

- tweevoudige doelstelling: kanaliseren ambities van de hoge adel

• 12 raadsleden (adel) met voorzitter (landvoogdes) cfr. christus en 12 apostelen

- 10 hoger edelen en 2 geestelijken

- later ook juristen

• spanningen tussen edelen en juristen
• 1632: samenzwering van de edelen tegen de vorst: plan om van de Zuidelijke Nederlanden een soort Zwitserland te maken (kantons) met hulp van Frankrijk, maar mislukt, want landvoogdes Isabella komt het te vroeg te weten: einde van de macht van de adel
• termen

- adellijke raadsheren: conseillers d’épée, conseillers de courte robe

- juristen: conseillers de robe, conseillers de longue robe, togati

• bevoegdheden hoge, binnenlandse en buitenlandse staatkunde, landsverdediging
• puur raadgevend (zoals de andere andere collaterale), weinig beslissingmacht (hadden de twee andere wel)
• uitzondering: nemen regering waar als er geen landvoogd (meer) is voor afhandeling lopende zaken
• daalt steeds in belang, geheime raad wordt steeds belangrijker (vanaf einde 16^e eeuw)

• vaak onderkoning genoemd in andere streken
• afwezige vorst (einde 15^e eeuw): regentschapsraad of interimaire landvoogdij, bv. Margaretha van Oostenrijk tijdens minderjarigheid van Karel V
• vanaf 1522: permanente landvoogdij
• bij voorkeur prins(es) van den bloede

- bv. Maria van Hongarije, zus van Karel V

- bv. Aartshertogin Isabella, dochter van Filips II

- 2^e helft 17^e eew: een twaalftal niet-koninklijke landvoogden

• ex offico kapitein-generaal (alleen bij mannen)
• paleis op de Koudenberg (Brussel), waar ook Raad van Financiën zat
• recht op een hofhouding
• in theorie volwaardig plaatsvervanger van de vorst
• beperkingen

- bijzondere en geheime instructies

- geheime brieven speciale gezanten

- zaken voorbehouden aan de vorst, bv. addelijke titels geven = het clientele systeem (begunstigten blijven je loyaal, daarom houdt de vorst deze macht zelf)

- was vaak afhankelijk van de collaterale raden

- soms geen of weinig kennis van het land of de taal

- vertrouwelingen van de vorst in Brussel

• vergrote invloed door

- verre afstand naar Spanje: snelle beslissingen moeten zelfgemaakt worden

- betere en snellere informatie

- rol van persoonlijkheid

• persoonlijke secretaris voor geheime administratie, secretaris van State voor geheime administratie

secretaris van State en Oorlog

• Castiliaanse vertrouwensman van de vorst, want Spanje betaalt
• Cosimo Masi, persoonlijke secretaris met veel invloed, laatste persoonlijke secretaris, werd verangen door Secretaris van Staat van Oorlog
• dubbele taak

- advies aan de landvoogd

- geheime controle- en informatieoverdracht

• organisatie

- departement voor burgerlijke zaken

- departement voor militaire zaken

• “le ministere espagnol”
• geen duidelijke taakomschrijving
• heel veel in codeschrift tijdens Spaanse bezetting
• mesodas = uitbetaling van de soldaten, geholpen door drie kleinere instellingen:

- contaduria: boekhouden

- pagadoria: uitbetalen van de lonen

- veedoria: controle

• voorloper: departement met raadsheer-zegelbewaarder en secretaris van State

- vorst bijstaan in officiële correspondentie (in het Frans)

- ontpoppen zich tot raadsheren van de vorst

• 1588: eigenlijke oprichting: institutionalisering bestaande situatie, toevoeging van 1 persoon
• bevoegdheden

- officiële correspondentie

- waken over de wettennaleving

- advies verstrekken

• Nederlanden denken dat koning beter Nederlandse raadgevers zou hebben. Johannes Hopperus stelt een project voor een raadgevend advies op. Filips II laat het links liggen, pas later opgericht: een kleine raad, de indruk geven dat de adel inspraak heeft, maar toch niet echt machtig
• afschaffen in 1598, heroprichting in 1672 tot 1702

- 1598: akter van afstand: Zuidelijke Nederlanden werden onafhankelijk (Albrecht eb Isabella)

- 1627: uitgebreide raad, voorzitter is sowieso een Spanjaard

• soort kroonraad, adviesraad
• rondtrekkende vorst, vaak niet lijfelijk aanwezig: gevolmachtigde plaatsvervangers + nood aan overkoepelende adviserende instellingen
• voornamelijk Nederlandse edelen (internationalisering): de hispanisering (want schatkist ligt in Spanje) leidde tot de opstand in de Nederlanden
• bevoegdheden zijn niet strikt bepaald: grote, politieke, diplomatieke en militaire aangelegenheden
• geen vaste samenstelling
• 16^e eeuw: vorst is hoofd, maar steeds meer zaken worden afgehandeld door privado of valido (soort eerste minister), bv. Olivares onder Filips II
• 16^e-17^e eeuw: zaken worden afgehandeld door juntas, soort commissie dat ad hoc wordt samengeroepen: onder Olivares veel juntas, zelfs juntas om andere juntas uit te schakelen
• 18^e eeuw: overgenimen door Oostenrijkers: jointe

de vorst en adviesinstellingen a lattere principes (= naast de vorst)

de vorst

• geen algemene aanspreektitel: hoogste titel, bv. keizer, aartshertog
• vorstelijk gezag is erfelijk
• vorst is natuurijk landsheer (wordt niet aangevoeld als een veroveraar)
• diensten

- het hof: staat in voor imago en persoonlijke zorg

- bestuursinstellingen: staan in voor het bestuur

• woonplaats: evolutie van burchten (bv. Alcazar de Sergovia) naar paleizen (bv. el escorial, gebouwd na de slag van Saint-Quentin)
• beperkingen van de bevoegdheden, want er is geen absolutistisch systeem, we een vorstelijk centralisme

- binnenlands: wederzijdse eedaflegging (rechten en plichten): privileges als bedeaanvraag, onschendbaarheid; in Brabant staat dit op papier: De Blijde Inkomst

- buitenlands: transactie van Augsburg (1548, Bourgondische kreitz) en vrede van Munster (1648, einde 80-jarige oorlog, geen vrije scheepsvaart van de Schelde)

• bevoegdheden

- uitvaardiging van wetten (ordonnanties of traktaten): principe van het romeins recht, quod principi placuit, legis habet vigorem

- leiden van de centrale administratie: benoemen van bureaucraten

- hoogste rechterlijke macht, de vorst kan ook gratie verlenen

- instaan voor economische politiek (bv. douanestelsel, licentie voor kaapvaart)

- buitenlands beleid

- opperbevelhebber van het leger

- regalia (privileges die alleen de vorst kan uitoefenen)

- toekennen van privileges

- adelstand verheffen

- munten slaan

- beschermer van de katholieke kerk

• benoemingsrecht kerkelijke functies
• placet-procedure: niet-dogmatische bslissen van Rome moesten goedgekeurd worden door de vorst, bv. benoemingen, hervormingen bisdommen, …