Item gefilterd op datum: januari 2014

radicaalste onder empiristen

Basisprincipe

- hij verwierp het bestaan van de materiële wereld (bv. boom)

-> waarnemingen zijn echt, mr kunnen niet bewijzen dat er verder nog iets is

-> vb. lauwe water , zondsondergang

- nam slechts God, ziel en ‘ik’ aan

- niet enkel de secundaire maar ook de primaire eigenschappen zijn subjectief

Weerleggen? -> niet met gezond verstand

-> slechts wijzen op logische en emprische denkfouten (bv. hitte vs warmer ervaren)

Probleem? -> men geraakt niet verder dan een subjectief standpunt

Basisprincipe

- hij verwerpt de aangeboren concepten, de mens begint als een onbeschreven blad

- door zintuiglijke ervaringen krijgt hij inhoud, wat Locke ‘ideeën’ noemt.

-> volledig van buiten

-> bevat enerzijds uiterlijke zintuiglijke ervaring, sensation

* primaire eigenschappen: grootte, vorm, getal, … = objectief

* secundaire eigenschappen: kleur, geur, smaak, … = subjectief

-> bevat anderzijds innerlijke zelfobservatie, reflection

Hoe komen tot waarheid? slechts enkele absolute zekerheden:

-> hij aanvaart eigen bestaan en dat van God

-> hij stemt in met de waarheid van wiskunde

voor de rest altijd zekere maat van twijfel

Gevolgen

- doorbraak democratie (waarom standpunt van tegenstander eigenlijk minder?)

- grote bewegingsvrijheid voor handel, industrie en financiën

- religieuze tolerantie (geen enkele godsdienst kan absolute waarheid opeisen)

- actief pluralisme (Locke pleitte voor ondeling begrip in het algemeen)

- grondige opvoeding is voorwaarde van tolerante maatschappij

origineel antwoord omtrend vraag ‘vrije wil’: ‘uurwerkmaker’

het rationalisme bleven met vragen zitten die ze niet konden beantwoorden

dit verklaart het bestaan van empirisme

- heel filosofisch systeem uitgebouwd (sinds Aristoteles geleden)

- methodische twijfel: twijfel als methode om tot waarheid te komen. Men kan aan alles twijfelen.

- er is slechts één ding waar men zeker van is: “ik denk, dus ben ik, besta ik” ‘cogitatio’

-> het is duidelijk en van de rest te onderscheiden

- Hier stopt de twijfel, dit is dan ook ‘het eerste principe van de filosofie’

- Een tweede zekerheid is ‘het bestaan van God’ (cfr. klassieke redenering scholastiek)

-> het godsidee bevat volmaakte realiteit die ik niet bezit

-> ik kan het godsdienst mezelf dus niet gegeven hebben

-> god is dus zelf de oorzaak van het godsdee, dit is hét bewijs

- Een derde zekerheid is ‘het bestaan van de materiële wereld’ ‘extensio’

-> we hebben een klare en duidelijk voorstelling van deze wereld
-> bijgevolg bestaat ze

- De mens is een ‘denkend ding’ ‘res cogitans’

-> is verdeeld tss cogitatio en extensio

-> ons lichaam is een machine

- Probleem in principe: verhouding lichaam en geest?

plaats voor vrije wil bij handelingen indien strenge natuurwetten?

Descartes beantwoordt inzicht, maar uitzicht blijft een vraag

- als je iets zonder hypothese kan verklaren, moet je dat ook doen

- gods bestaan kan je niet bewijzen, dat moet je geloven

- filosofie heeft niets met theologie te maken

- geen onnodige bewijzen zoeken

- scheiding tussen filosofie en theologie (ipv onderscheid bij Thomas)

=> rode draad tussen de verschillende beweringen: één grote reactie op Thomas

Verdere evolutie:
- verval van de scholastiek

- in het spoor van Ockham ; verwerpen metafysica en natuurwetenschappelijk onderzoek

- ook mystiek keert zich af v leer kerk op basis van persoonlijke ervaring

-> interesse spiritualiteit is sterk gedaalt
-> gevoel en emoties krijgen wél opnieuw een plaats , wat niet bij Thomas of Ockham was

- voor gewone volk was einde middeleeuwen een verwarrende periode met allerlei sekten

-> opstand tegen gezag v vorst en paus

-> religieus verzet verzet vd hervorming

-> intellectuele protest vd humanisten

- beïnvloedende factoren van deze trand was het beginnende handelskapitalisme en ontdekkingsreizen

=> uiteindelijk: ontstaan moderne filosofie

Moderne filosofie:

- veel minder aan kerkelijke dogma’s gebonden; vooral steun in ontwikkeling vd wetenschappen

- crisis van het gezag (keizer, paus) doordat burgerij macht ontwikkelt -> nieuwe kijk op de wereld

- evolutie van filsofie als aparte tak

- om tot te inzicht komen gaat met uitgaan van de rede, de ervaring

- de zinvraag verdwijnt een tijd, tot Kant

rationalisme: we komen tot waarheid door ons verstand, onze ratio (17de – 18de eeuw)

empirisme: zintuiglijke waarnemingen zijn basisinstrumenten

christelijke middeleeuwse filosofie; Aristotels + christelijke leer

Basisprincipe

- duidelijk onderscheid tss geloven en weten

- door de Openbaring (bijbel) leren we eeuwige waarheden kennen die we kunnen geloven

- met verstand: nooit verder dan waarschijnlijkheid

- wil en gevoel ondergeschikt

‘Theoloog Thomas’

- neemt aan dat God bestaat en uit het niets geschapen werd

- neemt aan dat de mens een onsterfelijke ziel heeft, ‘zuivere vorm’ (cfr. Aristoteles)

en niet kan sterven door lichamelijke dood

- ziel bestond niet (cfr. Plato), maar werd bij bevruchting door God geschapen

-> Hoe komt deze ziel-in-lichaam nu aan kennis? -> filosoof Thomas

‘Filosoof Thomas’

- geen kennis als herinnering (cfr. plato), maar kennis door zintuiglijke waarneming

- alles in het verstand is eerst in de zintuigen geweest

- geopenbaarde waarheden aanvaarden volstaat niet, verstand en zintuigen gebruiken

Transcendent vs immanent
- transcendent: dat wat de materiële werkelijkheid overstijgt, bovennatuur ‘geloof’

- immanent: dat wat in de mens zelf aanwezig is ‘denken’

=> samen in één werkelijkheid (= geloof + menselijk denken)

- door ons denken deze natuurlijke orde te begrijpen (inzicht -> uitzicht, zinzicht)

5 godsbewijzen -> causalititsprincipe, er moet een eerste oorzaak van alles zijn.

Visie op geld en goederen -> geld als vergemakkelijking van ruil, niet privé, winst

Avicenna - trachte Aristoteles en neoplatonisme te verbinden

- ‘het boek van de genezing der ziel’ , ketterij, te rationeel

Averroës - verwerkte Aristoteles’ filosofie

- veel nadruk op het kritische denken (ketterij)

Historisch kader - Joden na 70n.C. kennen een culturele bloei in rijk v Islam

- ‘politiek van respect en tolerantie’ want voorlopers (relativering)

Historisch nut - onderhouding Griekse traditie

- vragen stellen ivm godsdienstive overlevering en rationele denken

Gabirol - denkbeelden vanuit neoplatoonse traditie

Maimonides - filosofie van Aristoteles verder
- mbv verstand: waarheden van de Bijbel kunnen vinden

hellenisme, laatste klassieke filosoof

Geloof in het Oergoede of ‘het Ene en het Al’

- kan men met verstand niet leren kennen

- dmv emanatie (uitstraling, uitvloeiing) schept het de Wereldgeest of ‘Nous’, de wereld vd ideeën

-> laagste trap van emanatie = zuivere stof, het Boze, absolute tegenstelling tot Ene

Zintuiglijke wereld = bedriegelijke afschuwing (cfr. Plato)

- Wereld v ideeën kunnen we niet leren kennen omdat we met ons lichaam aan de materiële wereld verbonden zijn

- ziel is in het stof gevallen, trachten eruit op te staan -> ‘extase’ -> met geestelijke in contact

Joden en arabieren: na 3e eeuw, duizend jaar geen westerse filosofie.
antwoord = ‘dark ages’ , primitief
Hoe is filosofie vd oudheid bewaart gebleven? -> joodse en arabische cultuur

hellenisme, verrijkte multiculturele Griekse beschaving sedert Alexander de Grote

Basisprincipe - teruggaan op Socrates

- waarheid, deugd > welstand, gezondheid, leven

Verwant met cynici = overtuiging meeste mensen hypocriet, vooral hun profijt

 bewijzen goed kunnen leven zonder welstand: arm, eenvoud

Stoïcijnen gingen niet zo ver.

Natuurwetten voor altijd vast, geen toeval - aanvaarden alles een begin en een einde
- geen pessimisme, maar bescheidenheid

Centrale plaats mens

- alles bestaat voor de mens (God is zelfs een deel vd wereld, wetgever)

- elk mens stuk goddelijkheid (Socrates’ daimonion)

- mens heeft vrije wil, in harmonie met natuur of niet (keuze)

Volmaakte menselijke vrijheid

- niet door uiterlijkheden laten beïnvloeden (pijn, gevangenschap, dood)
-> kunnen menselijke waardigheid niet wegnemen

- bereiken door passies te leren beheersen

Eerste radicaaldemocratische leer -> men beschouwde echt alle mensen als gelijken