Item gefilterd op datum: mei 2014

Iedereen wordt bij zijn interpretatie van gebeurtenissen onbewust sterk beïnvloed door de eigen cultuur. Om te bepalen wat het gezichtspunt van de ander is:

- Moeten meningen over het gedrag van de ander gescheiden worden van feiten.

- Moet onderzocht worden wat het ‘vreemde’ gedrag van de ander betekent. Om te bepalen wat het gezichtspunt van de ander is, is een objectieve houding nodig, moet onbekend gedrag vastgesteld worden en moet daarover informatie opgezocht worden.

- Een objectieve houding betekent niet beïnvloed worden door het eigen gevoel of de eigen voorkeur. Dit vereist het achterwege laten van alle waardeoordelen. Ook kan het helpen om bij de beschrijving aan te geven welke gevoelens de situatie bij jou oproept. Er zijn dus twee manieren om iets objectief te beschrijven:

o Een situatie zonder oordelen.

VOORBEELD Er was aangekondigd dat de vergadering om 10u zou beginnen, maar ze begon pas om half 11.

Bron: Pinto, 2007, p. 74

o Persoonlijke indrukken die de situatie heeft achtergelaten.

VOORBEELD

Ik raakte geïrriteerd omdat de vergadering een half uur later begon dan was aangekondigd. Ik begreep niet wat het verband was tussen de doelstellingen die de voorzitter overliep tijdens zijn toespraak en het verdere verloop van de vergadering. Ik begreep ook niet hoe besluiten werden genomen. Ik vond dat de vergadering een chaos was en ik ben daarom weggegaan. Bron: Pinto, 2007, p. 74

- Onbekend gedrag vaststellen is nodig omdat het dan mogelijk is duidelijk aan te geven welke informatie nodig is om de situatie beter te kunnen begrijpen. Daarvoor moet je normen, waarden en gedragsregels van anderen leren kennen.

VOORBEELD

Ine heeft in haar zoektocht naar gedrag dat ze niet begreep de volgende problemen opgeschreven:

- De vergadering begon een half uur te laat. Gebeurde dit alleen deze keer of beginnen alle vergaderingen in Latijns-Amerika te laat?

- Wordt er tijdens de vergaderingen altijd van de hak op de tak gesprongen zonder dat onderwerpen zijn afgerond? Zijn de onderwerpen misschien wel afgerond maar zonder dat ik het merk? Hoe stellen anderen vast of een onderwerp is afgerond?

Bron: Pinto, 2007, p. 75

- Informatie verzamelen over onbekend gedrag. Zodra duidelijk is welke informatie nodig is, kan je op zoek gaan naar antwoorden. Veelal vind je het antwoord in je directe omgeving (vb. vragen stellen aan een collega, iemand bellen die ervaring heeft met de cultuur) of eventueel kan je via het internet of een boek op zoek gaan naar bijkomende informatie.

VOORBEELD

Ine kan op verschillende manieren antwoorden op haar vragen proberen krijgen. Het gemakkelijkst is het om in haar directe omgeving te zoeken en na de vergadering een van haar Zuid-Amerikaanse collega’s aan te spreken:

- Ik ben hier nieuw. Zou je me kunnen vertellen hoe laat een vergadering begint wanneer er een bepaald aanvangsuur is afgesproken? Hoe laat kan ik zelf het beste komen?

- Welke besluiten zijn er genomen tijdens de vergadering? Hoe weet je dat een besluit is genomen?

Ine kan ook twee of drie vergaderingen bijwonen om meer ervaring op te doen.

Op grond van waarneming en vergelijking kan ze enkele conclusies trekken over Zuid-Amerikaanse vergaderingen.

Bron: Pinto, 2007, p. 75

Een probleem bij het verzamelen van informatie over andere culturen is dat de gedragsregels steeds een beetje veranderen. Cultuur wordt tijdens de opvoeding mondeling van generatie op generatie doorgegeven. Cultuur is een evoluerend proces van interactie tussen mensen dat zich steeds aanpast aan nieuwe omstandigheden. Een ander probleem is dat niet alle normen en waarden even gemakkelijk onder woorden worden gebracht. Normen en waarden worden vaak onbewust beleefd en kan je vaak moeilijk uitleggen aan iemand anders. Sommige afwijkende opvattingen zijn misschien nooit echt te begrijpen, maar dat is tegelijk het boeiende aan interculturele contacten.

Als er voldoende informatie verzameld is, kunnen de verschillende culturen naast elkaar gelegd worden. Er zullen drie categorieën opvallen:

• Overeenkomsten
• Oppervlakkige verschillen, vb. kledij, voeding, folklore
• Diepliggende verschillen in normen en waarden

De overeenkomsten leveren zeker geen problemen op. De oppervlakkige verschillen zijn ook niet moeilijk te overbruggen. Het zijn de diepliggende verschillen die de belangrijkste problemen opleveren bij interculturele contacten, omdat het niet altijd mogelijk is andere normen en waarden te begrijpen en zeker niet om ze zonder meer over te nemen. Begrip van culturele factoren die in het gesprek meespelen, is soms al voldoende om acceptatie van elkaars gedrag en wensen te bekomen en een voor beide partijen positief contact tot stand te brengen. Het dubbel perspectief leidt er vaak toe dat je niet langer verbaasd of geïrriteerd bent door gedrag van de ander dat afwijkt van de eigen culturele bagage. De dubbel perspectiefmethode leidt er vaak toe dat beide partijen door een beetje aanpassing en begrip de verschillen weten te overbruggen.

De manier waarop wij gebeurtenissen interpreteren, wordt sterk beïnvloed door de cultuur waartoe wij behoren. Vaak gebeurt dit zonder dat we ons daarvan bewust zijn.

Om te bepalen welke invloed onze cultuur heeft op onze beoordeling van gebeurtenissen, moeten we deze gebeurtenissen beschrijven en onderzoeken welke normen en waarden onze kijk hierop beïnvloeden. Tijdens de eerste stap is het de bedoeling gebeurtenissen te scheiden van ons oordeel erover. Hiervoor worden alle waarden en normen opgesomd die van invloed kunnen zijn op de manier waarop wij bepaalde gebeurtenissen beoordelen.

• Beschrijf een bepaalde interculturele gebeurtenis.
• Welke regels en codes zijn van invloed op het eigen denken, handelen en communiceren?

VOORBEELD

Stap 1A: Beschrijving van een interculturele gebeurtenis Ine werkt bij een Belgische vestiging van een internationaal bedrijf. Ze neemt deel aan een vergadering in Buenos Aires met collega’s uit verschillende Zuid-

Amerikaanse vestigingen.

De vergadering zou om 10u beginnen, maar iedereen druppelde pas later binnen. Uiteindelijk begon de vergadering om half elf. De voorzitter opende met een korte formele toespraak en met het uiteenzetten van het doel van deze bijeenkomst.

Daarna ontaardde de vergadering in een regelrechte chaos. Overal was men aan het praten, het agendapunt waarover gesproken werd wisselde steeds en zonder dat er overeenstemming was bereikt. Sprekers kwamen aan het woord door elkaar simpelweg te onderbreken en door harder te praten dan de ander.

Niemand nam beslissingen. Ik zag het nut van deze bijeenkomst niet in en ben weggegaan.

Stap 1B: Wat zijn Ines Belgische waarden en normen betreffende vergaderingen? Vergaderingen moeten op het afgesproken tijdstip beginnen. Iemand moet de vergadering leiden. Onderwerpen worden punt voor punt behandeld. Tegelijkertijd spreekt er slechts een persoon. Het is duidelijk wanneer besluiten worden genomen en besluiten worden schriftelijk vastgelegd.

Bron: Pinto, 2007, p. 72

De verschillen tussen F- en G-culturen kunnen in de praktijk leiden tot communicatieproblemen tussen mensen uit verschillende culturen.

Pinto onderscheidt de volgende drie struikelblokken:

• Iedereen ziet, beleeft en interpreteert alles om zich heen vanuit het beperkte denkraam van de eigen normen en waarden. We zijn ons bovendien slechts gedeeltelijk bewust van deze waarden en normen.
• We hebben de neiging de eigen normen, waarden en percepties aan anderen toe te schrijven.
• Men maakt de eigen wensen, beperkingen en grenzen onvoldoende aan elkaar duidelijk, juist vanwege de onbekendheid van eigen en andermans communicatiecodes en culturele waarden.

VOORBEELD

In F-culturen bestaan nogal wat misverstanden over de individuele normen in Gculturen over ‘gepaste’ kleding. Men begrijpt het moeilijk dat een vrouw alleen en in verleidelijke kleding over straat loopt. Andersom vinden mensen uit G-culturen een hoofddoek een teken van vrouwenonderdrukking. Zolang men geen kennis heeft van elkaars cultuur, zullen dit soort misverstanden blijven bestaan.

Het grote belang van het begrip ‘eer’ in F-culturen is voor mensen uit G-culturen niet altijd duidelijk. Westerse reizigers beledigen met hun gedrag soms lokale mensen zonder dat ze zelf ook maar iets in de gaten hebben, bijvoorbeeld door aangeboden eten of drinken te weigeren. Dit kan leiden tot schendig van het eergevoel, wat zo belangrijk is in F-culturen.

Bron: Hoefnagels & van Egmond, 2010, p. 115

Het bijna natuurlijke antwoord op deze drie struikelblokken is het dubbel perspectief (DP) door de drie-stappenmethode (DSM).

Door de drie-stappenmethode volgens Pinto toe te passen kan je culturele synergie bereiken en beter samenwerken met mensen uit andere culturen. De driestappenmethode is gebaseerd op jarenlange ervaring met vele praktijkgevallen op het gebied van interculturele communicatie en intercultureel management. Volgens Pinto is interculturele communicatie een discipline die de interactie tussen mensen met verschillende achtergronden bestudeert. Interculturele communicatie is erop gericht om intercultureel bewustzijn te vergroten, een dubbel-perspectiefbenadering te bevorderen en om een methodische aanpak van cultuurverschillen aan te reiken. Dit zal uiteindelijk de effectiviteit van de communicatie tussen deze personen vergroten. DSM is een systematische methode om in interculturele contacten een bepaald doel te bereiken. Het gaat om contacten tussen mensen met verschillende culturele achtergronden bij welke vorm van communicatie dan ook: samenwerking, management, zaken doen, adviseren, interviewen, solliciteren, motiveren, ruzie maken, debatteren, enz.

De noodzaak van deze methode voor communicatie en management werd reeds in 1990 aangegeven door de Amerikaanse geleerde David: ‘Cultureel risico wordt hét managementvraagstuk van de komende jaren. In bedrijfskunde wordt veel aandacht besteed aan politiek risicomanagement en financieel risicomanagement, terwijl cultureel risicomanagement ontbreekt. De culturele pluriformiteit en interculturele personeelssamenstelling van bedrijven groeit met de dag. Er is dan ook een alom gehoorde behoefte aan het ontwikkelen van een communicatie- en managementmethode die recht doet aan de diversiteit van normen, waarden, denk- en gedragscodes.’

In de eerste twee stappen van de drie-stappenmethode staat het verkrijgen van een dubbel perspectief centraal. Iemand heeft een dubbel perspectief wanneer hij een situatie vanuit twee verschillende standpunten kan bekijken. Bij een dubbel perspectief in interculturele situaties wordt het standpunt van de eigen cultuur en die van de andere cultuur bekeken. Wanneer je begrijpt waarom iemand uit een andere cultuur zich gedraagt zoals hij zich gedraagt, is dit begrip soms al voldoende om je niet meer te ergeren aan dat gedrag.

Het dubbel perspectief model beoogt dat beide partijen nieuwe inzichten opdoen door kennis te nemen van elkaars normen en waarden en daardoor hun communicatierepertoire uitbreiden. De eigen bagage wordt behouden en aangevuld met de meest aansprekende elementen uit de normen en waarden van de ander. Het dubbel perspectiefmodel is niet bedoeld voor situaties waarin wettelijk vastgelegde regels in het geding zijn of waarin grote machtsverschillen bestaan. In die gevallen geeft wet of macht immers de doorslag.

VOORBEELD

Bij een functioneringsgesprek van een Vlaamse chef en zijn allochtone medewerker kan het dubbel perspectief voorkomen dat een gesprek onbevredigend verloopt.

Door het toepassen van de dubbel perspectiefmethode zal de allochtone medewerker begrijpen dat zijn chef geïrriteerd kan raken als hij hem tijdens het gesprek niet aankijkt of veel instemt. Het zal hem minder moeite kosten om het gewenste gedrag te vertonen en het gedrag van zijn chef te accepteren.

De chef kan door het toepassen van de dubbel perspectiefmethode begrijpen dat zijn medewerker hem vanwege beleefdheidsregels niet aankijkt en kan dit gedrag makkelijker accepteren.

Bron: Pinto, 2007, p. 69

Een keten van handelingen is de volgorde van gebeurtenissen waarin mensen participeren om een doel te bereiken. Alles wat we doen, heeft zijn eigen vastgestelde keten van handelingen. De stappen in een keten van handelingen kunnen technisch zijn (vb. het inschrijven voor een studie, het openen van een bankrekening,…) maar kunnen ook zo gewoon zijn dat we ons niet eens bewust ervan zijn (vb. het uitnodigen van vrienden voor een etentje,…).

In een multiculturele omgeving passen we dan onbewust deze zelfde keten van handelingen toe, terwijl dan misschien meer of minder stappen of andere spelers vereist zijn. Als we dan ons doel niet bereiken, zijn we geneigd de andere cultuur ‘de schuld’ te geven. Het kan dan zinvol zijn om de volgorde van onze keten van handelingen opnieuw te bekijken.

De snelheid van een informatiestroom wordt volgens Hall bepaald door de tijd die nodig is om de gewenste reactie te krijgen op een boodschap. Een boodschap kan ook gehinderd worden door de culturele barrières van compartimentalisatie.

• Langzame informatiestroom
• Informatie wordt gecompartimentaliseerd: informatie blijft binnen afdelingen en stroomt niet gemakkelijk door. Als men informatie wil delen met anderen, dan worden studiedagen of netwerkactiviteiten opgezet. Om op de hoogte te zijn, moet je dus geïnformeerd worden door anderen. Dit weerspiegelt zich ook in de inrichting van de kantoorgebouwen: afgesloten kantoren en managers die worden afgeschermd door hun secretaressen.
• Voorbeelden: laagcontext culturen zoals België, VS.
• Snelle informatiestroom
• Informatiestromen gaan een eigen leven leiden. Men probeert zoveel mogelijk informatie te krijgen en te delen. Mensen zitten in grote netwerken en delen op natuurlijke wijze informatie met vrienden binnen die netwerken. Bijvoorbeeld even naar het koffieapparaat lopen, nieuwsjes uitwisselen tijdens de lunchpauze,…
• Voorbeelden: hoogcontext culturen zoals China, Spanje, Frankrijk, Turkije, Suriname

De snelheid waarmee een boodschap kan worden gedecodeerd en verwerkt, is volgens Hall een belangrijk kenmerk van de menselijke communicatie.

• Snelle boodschappen zijn boodschappen die we snel kunnen decoderen. Voorbeelden: SMS, twitter, televisiereclame, informeel gedrag,…
• Voor het decoderen van langzame boodschappen heeft de ontvanger meer tijd nodig. Voorbeeld: poëzie, televisiedocumentaire, boeken, formeel gedrag,…

VOORBEELD

In Amerika zijn de mensen ingesteld op snellere boodschappen. Toen CNN begon met uitzendingen in Europa, zeiden veel Europeanen dat het CNN-nieuws oppervlakkig was. Het nieuws werd uitgezonden als een Amerikaanse boodschap, met de bijhorende Amerikaanse snelheid van de boodschap. Tegenwoordig worden de uitzendingen met een lagere boodschapsnelheid uitgezonden.

Hoewel Belgen ook ingesteld zijn op relatief snelle boodschappen, zijn de Belgische boodschappen langzamer in vergelijking met de Amerikaanse. Bron: Nunez, Mahdi & Popma, 2010, p. 30

De meesten zijn zich er niet van bewust dat we boodschappen met een verschillende snelheid kunnen zenden. We zijn er ons nog minder van bewust dat boodschappen die snel zijn in een bepaalde cultuur, weer langzaam moeten zijn in een andere cultuur.

Daarnaast weten we ook niet altijd welke snelheid een persoon uit een andere cultuur het meest waardeert. Wanneer je een snelle boodschap stuurt naar iemand die een langzame boodschap verwacht, kan de boodschap totaal verkeerd overkomen.

De kunst is om op zowel verbale als non-verbale feedback te letten, om te controleren of de boodschap die je stuurt ook werkelijk zijn doel bereikt en om je snelheid aan te passen aan de snelheid van de ontvanger.

Mensen hebben een zichtbare fysieke grens als afscheiding tussen hen en de omgeving: de huid. Daarnaast bestaan er ook onzichtbare grenzen voor wat we als onze persoonlijke ruimte beschouwen. We vinden het niet aangenaam als iemand te dichtbij komt en de grens van onze persoonlijke ruimte overtreedt. Hoe groot iemands persoonlijke ruimte is, is verschillend en afhankelijk van de situatie, de relatie en de cultuur.

VOORBEELD

- Grote persoonlijke ruimtes: vooral in laagcontext landen. De gemiddelde afstand tussen de mensen is een halve armlengte. Aanraken gebeurt bijna nooit. In Scandinavië is dit zelfs meer dan een halve armlengte en in de VS en Canada zelfs een hele armlengte. Denk maar aan Amerikanen die ‘excuse me’ zeggen als ze je per ongeluk aanraken of aan Japanners die geen handen schudden, maar buigen.

- Kleinere persoonlijke ruimtes: vooral in hoogcontext landen. In Frankrijk en Spanje is de afstand dichtbij, in Latijns-Amerikaanse en Arabische landen zeer dichtbij. In mediterrane, Arabische, Latijns-Amerikaanse en Afrikaanse culturen is het natuurlijk om elkaar aan te raken tijdens een gesprek.

Bron: Nunez, Mahdi & Popma, 2010, p. 28

Meestal zijn we ons er niet van bewust dat we een persoonlijke ruimte hebben. Onze reactie op de verkeerde afstand is dan ook vaak onbewust, automatisch. Staat iemand te dichtbij? Dan voelen we ons ongemakkelijk en nemen automatisch een stapje terug. Overschrijding van onzichtbare grenzen kan tot problemen leiden in interculturele ontmoetingen. Wat voor de een vanzelfsprekend is, is voor de ander een belediging. Om goed intercultureel te communiceren is het belangrijk je ervan bewust te worden dat persoonlijke afstand cultureel aangeleerd is. Daarom moet je weten hoe groot jouw persoonlijke afstand is. Het is natuurlijk moeilijk om per cultuur te leren hoe dicht je bij iemand mag staan. Maar het is wel handig als je je bewust bent van de effecten van persoonlijke afstand op de onderlinge communicatie. Als een gesprekspartner koud of agressief overkomt, zou het kunnen betekenen dat zijn persoonlijke afstand anders is dan wat jij gewend bent.

Een van de grootste struikelblokken in interculturele contacten komt door het vanzelfsprekend vinden van onze eigen tijdsbeleving. Cultuurverschillen in tijdsoriëntatie komen volgens Hall vooral tot uitdrukking in polychronie en monochronie en het belang van het verleden, heden en toekomst. Tijd kan je als monochroon of als polychroon beleven: één ding tegelijk doen of meer dingen tegelijk.

Monochrone cultuur

• De tijdsbeleving is lineair: de tijd brengt ons van het verleden via het heden naar de toekomst. Monochrone tijd is in segmenten verdeeld, zoals de planning in een agenda. Dit maakt het mogelijk om je op één ding tegelijk te concentreren en je aan een plan te houden. Mensen met een monochrone tijdsbeleving praten over tijd alsof het geld is: je kan het verspillen, je kan het sparen. Omdat deze mensen zich graag op één ding tegelijk concentreren, houden ze er niet van om onderbroken te worden. Ze zijn kampioen in het halen van deadlines. Tijdsplanning is bovengeschikt aan relaties met anderen.
• Voorbeelden: vaak in laagcontext culturen zoals België, Noordwest-
• Europa en Angelsaksische landen.

Polychrone cultuur

• Mensen in een polychrone cultuur zijn prima in staat meerdere dingen tegelijk te doen, meerdere conversaties te volgen en vinden onderbrekingen niet storend. De klok is absoluut ondergeschikt aan persoonlijke relaties. Tijd komt altijd terug.
• Het voortzetten van oude tradities vindt men belangrijk. Oude mensen verdienen respect.
• Voorbeelden: vaak in hoogcontext culturen zoals Zuid-Europa, Latijns- Amerika, Middellandse Zeegebied, Midden-Oosten, Afrika en Azië.

Te weten of je een voorkeur hebt voor de monochrone of polychrone tijdsbeleving, helpt je in je interculturele communicatie. Het een is niet beter of slechter dan het ander.

• Als je zelf tijd op een monochrone manier ervaart, kunnen mensen met een polychrone tijdsbeleving overkomen als onbeleefd, chaotisch of onbetrouwbaar. Oordeel echter niet, maar ontdek de mogelijkheden van polychroon werken. Ontdek polychrone elementen bij jezelf. Dat vergroot het wederzijdse vertrouwen.
• Als je tijdsbeleving grotendeels polychroon is, lijken mensen met een monochrone tijdsbeleving planmatig, inflexibel en koud. Oordeel echter niet. Leer hen beter kennen. Ook dit vergroot het wederzijdse vertrouwen.

Communicatie gebeurt altijd binnen een bepaalde context. Tijdens het communiceren komt er zoveel informatie binnen via de zintuigen dat de mens filters nodig heeft om te bepalen welke stimuli hij kan ontvangen. Hoeveel of hoe weinig betekenis je uit de context haalt, verschilt van cultuur tot cultuur. Hall onderscheidt hoog- en laagcontext culturen, waarbij hoog of laag niet beter of slechter betekent.

Laagcontext cultuur

• In een laagcontext cultuur wordt informatie expliciet gecommuniceerd met woorden. De betekenis van een boodschap wordt vooral afgeleid uit de woorden waarmee deze gecodeerd is. In een laagcontext cultuur hebben mensen de behoefte om informatie te structureren in delen. Agenda’s, notulen en contracten helpen om informatieverkeer vlot te laten verlopen. Ook persoonlijke relaties, het werk of dagdagelijkse zaken worden apart gecompartimentaliseerd. Informatie komt niet soepel over. Veel blijft verborgen in die aparte compartimenten.
• In België is het de norm om vanuit weinig context te communiceren. Dit wil niet zeggen dat iedereen in België zo communiceert, maar wel een groot deel van de Belgische bevolking.
• Voorbeelden: Noordwest-Europa, Noord-Amerika (VS en Canada), Australië, Nieuw-Zeeland

Hoogcontext cultuur

• In hoogcontext culturen zit een deel van de boodschap in de persoon zelf en in de context van de communicatie. Er wordt weinig expliciet met woorden overgedragen, maar veel op non-verbale wijze. Wat is de historie, de relatie, de sfeer waarin de gebeurtenis zich afspeelt? Welke non-verbale aspecten spelen een rol?
• Mensen in hoogcontext culturen leven in grote gemeenschappen en beschikken over brede netwerken, waarbij persoonlijke en zakelijke netwerken op een natuurlijke wijze in elkaar overvloeien. Via hun netwerken houden mensen elkaar op de hoogte van veel informatie.
• In het zakelijke leven hoeft slechts weinig op papier gezet te worden: contracten zijn er niet of slechts kort en ongedetailleerd. Men beschikt immers over veel meer dan woorden om te bepalen wat men wil communiceren. Je kan een band opbouwen zonder expliciet over de zakelijke inhoud te praten. De bedoeling van de gesprekspartner kan vaak afgeleid worden uit de relatie met de gesprekspartner.
• Voorbeelden: Zuid-Europa, landen rond de Middellandse Zee, Midden- Oosten, Azië, Afrika, Latijns-Amerika

VOORBEELD

Paul, een Nederlandse architect, kreeg een uitnodiging om te komen praten met een Russische zakenman over een te bouwen hotel in Moskou. Deze zakenman had weinig interesse in de mooie portfolio die Paul had meegenomen. Hij nam hem twee dagen mee op stap langs de restaurants, nachtclubs en galerijen van Moskou. Ze dronken samen heel wat flessen champagne leeg. Hij liet hem zijn huis zien en toonde op een flatscreen foto’s van zijn vrouw en kind op een tropisch strand. Op zondagochtend ontbeet Paul thuis bij het gezin van zijn Russische zakenpartner. Een uur voordat Paul weer op het vliegtuig naar Nederland stapte, trok hij zijn stoute schoenen aan en vroeg de zakenman of hij de opdracht nu ook daadwerkelijk had. Waarop de Rus hem lachend op de schouders sloeg: “Natuurlijk, dat was toch al lang duidelijk? Ze vertrouwden elkaar toch?”. Een contract was niet nodig.

Bron: Hoefnagels & van Egmond, 2010, p. 80

VOORBEELD

Aan studenten in een internationale managementopleiding met diverse achtergronden werd gevraagd om een huis te beschrijven.

• Veel voorkomende antwoorden van Nederlandse studenten (laagcontext cultuur) waren:
• Vier muren, een puntdak, een voordeur en ramen. Een vrijstaand huis met een grote tuin, oprit en garage.
• Voorbeelden van studenten uit een hoogcontext cultuur:
• Het huis is vol met lieve mensen. Vader, moeder, grootouders en kinderen. Ze eten samen. Als ik ’s avonds laat thuiskom, brandt er nog licht.
• Het is in een laan met grote oude bomen. Daar woonde vroeger een kunstenaarsechtpaar. Ze zijn overleden en hun dochter heeft het huis verkocht.
• Het huis is in Barcelona. In een buitenwijk, niet ver van het centrum.
• Het is modern.
• Bron: Nunez, Mahdi & Popma, 2010, p. 21-22

Samengevat:

• In sommige culturen waarin veel is geëxpliciteerd en context minder telt, zoals die van het Noorden en het Westen, komen sprekers bijna meteen ter zake en praten eventueel daarna nog wat door.
• In culturen waarin weinig is geëxpliciteerd en context veel meer telt, zoals die van het Zuiden en Oosten, wordt vaak gepraat over allerlei andere dingen en de sprekers komen pas na verloop van tijd tot de kern. De gesprekspartners willen elkaar eerst wat beter leren kennen en de onderlinge verhoudingen aftasten alvorens verder op de zaken in te gaan.

Enkele kritische kanttekeningen bij hoogcontext en laagcontext cultuur:

• De geografische verdeling van laag- en hoogcontextculturen is niet zo evident:
• De landen in Midden-Europa zijn bijna laagcontext cultuur te noemen, maar zijn vergeleken met Noordwest-Europa toch meer te plaatsen in een hoogcontext cultuur. Je zou kunnen spreken van middencontext cultuur.
• Oost-Europa ligt tussen hoogcontext en middencontext in.
• Hou steeds rekening met plaatselijke verschillen en subculturen.
• Vrouwen communiceren met meer context dan mannen.
• Ouderen gebruiken meer context dan jongeren.
• Ook individuele ervaringen kunnen verschillen teweegbrengen in je behoefte aan context.
• In België kunnen mensen van Marokkaanse afkomst thuis gewend zijn aan hoogcontext communicatie maar op hun werk gewend zijn te communiceren met laagcontext communicatie.

Edward T. Hall is bekend als de pionier op het gebied van de studie van de non-verbale communicatie en de interactie tussen leden van verschillende etnische groepen. Hij raakte geïnteresseerd in tijd en ruimte als vormen van culturele expressie toen hij in de Navajo- en Hopireservaten werkte in de jaren ’30 van de vorige eeuw. Hij was de eerste om een cultureel model te ontwerpen dat het belang van non-verbale signalen en wijzen van bewustzijn beklemtoonde in plaats van enkel te focussen op de expliciete ‘uitgesproken’ boodschap. Deze inzichten bleken essentieel in de studie van hoe mensen uit verschillende culturen met elkaar omgaan en hoe ze elkaar soms niet begrijpen. Zijn belangrijkste werken publiceerde Hall in de jaren ’50, ’60 en ‘70. Met boeken als The Silent Language (1959), The Hidden Dimension (1966) en Beyond Culture (1976) was hij opvallend modern voor zijn tijd.

Om met andere culturen te leren omgaan, moeten we nieuwe handgrepen krijgen. In het boek ‘Understandig cultural differences’ van de cultureel antropologen Edward en Mildred Hall worden zes handgrepen besproken om beter intercultureel te communiceren. Deze handgrepen worden de basiswaarden van Hall genoemd. De basiswaarden zijn als het ware de sleutels die deuren naar andere culturen openen. Ze helpen om de ongeschreven codes van andere culturen te ‘kraken’. Daarbij beginnen we met het bewust worden van onze eigen culturele programmering en met het waarderen van andere culturele programmeringen. Hall heeft veel invloed uitgeoefend op latere wetenschappelijke studies waaronder die van Hofstede die Halls kwalitatieve data aanvulde met kwantitatieve gegevens.