Klinische psychologie

houdt zich bezig met gedrag dat afwijkt van bepaalde norm (in negatieve zin) met name die lastig zijn voor de persoon zelf of zijn omgeving.

Afwijkingen kunnen betrekking hebben op verschillende aspecten van menselijk functioneren:

(1) Aspecten individuele persoon: gedrag, gedachten, belevingen (gevoelens)

(2) Relaties met andere mensen (sociale relaties): vaak weer repercussies voor gedrag,

gedachten en belevingen (gevoelens) individu

Abnormale gedragingen, gedachten en gevoelens kunnen alleen worden verklaard tegen de achtergrond van normale processen. Kennis van basisdisciplines noodzakelijk: Normale psychologische functies (waarnemen, denken, geheugen), normale ontwikkeling, sociale psychologie en persoonlijkheidspsychologie. Onderscheid normaal-abnormaal vaak onduidelijk (wanneer pathologisch en wanneer variatie op normaal gedrag?)

Verschil psychiater en klinisch psycholoog zit vooral in de opleiding:

(1) Psychiater: (meer verstand van biologische aspecten mentale stoornissen)

• Academische opleiding geneeskunde (6 jaar)
• Specialisatie psychiater (4 jaar)

(2) Klinisch psycholoog: (empirisch onderzoek methodologisch beter onderlegd)

• Academische opleiding afstudeerrichting klinische psychologie (in combinatie met gezondheidspsychologie of persoonlijkheidsleer) (4 jaar)
• Postdoctoraal tot gezondheidspsycholoog (2 jaar) Generalist
• Postdoctoraal tot klinisch psycholoog (4 jaar) Specialist

In oordeel over abnormaal zijn van gedrag laat men zich leiden door aspecten als persoonlijk lijden van betrokkene en de mate waarin gedrag het functioneren van de persoon en zijn omgeving belemmert. Deze aspecten zijn (Geen van de aspecten is voldoende of noodzakelijke voorwaarde om van abnormaal gedrag of psychopathologie te kunnen spreken):

(1) Persoonlijk lijden

(2) (Dis)functionaliteit, mate waarin gedrag dagelijkse functioneren en welbevinden van individu en anderen verstoort.

(3) Irrationeel en onbegrijpelijk

(4) Onvoorspelbaarheid en controleverlies (verlies aan zelfbeheersing, ontremd handelingen

danig in strijd met gangbare gedrag, of toeschouwer kent de oorzaak van het waargenomen gedrag niet en kan het op dat moment ook niet achterhalen)

(5) Opvallend en onconventioneel, eigen gedrag als maatstaf nemen. Alleen bij sociaal

onwenselijk gedrag is men geneigd het gedrag pathologisch te vinden.

(6) Ongemakkelijk gevoel bij andere teweegbrengt (observer discomfort), door overschrijden van ongeschreven regels, impliciete sociale verwachtingen (gepast gedrag). Impliciete regels (restregels) wordt men zich vaak pas bewust als iemand ze overschrijdt

(7) Overtreden van morele normen, moreel oordeel vellen over gedrag op basis van opvattingen over hoe mensen zich zouden moeten gedragen. Daarnaast vergelijken met opvattingen hoe men idealiter in een moderne samenleving functioneert.