‘economie’ als wetenschap of subdiscipline bestaat niet in de oudheid
Wel systematische aandacht bij filosofen voor streven mensen
o tot vervulling materiële behoeftes
o tot verrijking
⇒ Niet zomaar losse ideeën
⇒ Oikonomia < ‘oikos’ (huis) + ‘nomos’ (wet, regel) (~ dioikeoo)
o ‘ordenen’, ‘regelen’, ‘besturen’ van de ‘oikos’ (het ‘huis’)
o Sinds (5?/)4e eeuw v.C. uitgebreid naar beheer koninkrijken (Ptolemaeën: ‘oikonomos’ =
financiële ambtenaar ; ‘dioiketes’ = minister financiën)

Weber, Sombart (+ Landes): ‘rationaliteit’ centraal element in kapitalistische economie
o homo economicus maakt rationele keuzes om schaarse goederen optimaal te benutten
om hier maximaal profijt uit te halen
o Rationaliteit – schaarsheid middelen – maximalisatie winst
Blijkt uit / wordt mogelijk gemaakt dankzij boekhouding
o Techniek van dubbele boekhouding
· ‘uitgevonden’ in Italië 15de eeuw
© Luca Pacioli: Summa de arithmetica, geometrica, proportione et
proportionalita (1494): oudste beschrijving
o Maakt rationele besluitvorming mogelijk op basis van marktprijzen
Boekhouding in de oudheid:
o Dubbele boekhouding bestaat niet
o Boekhouding = controle-instrument <=> beheersinstrument
o Noties ‘kapitaal’ en ‘amortisatie’ (‘waardevermindering van kapitaalgoederen’) niet
bekend
o Antieke cijfers laten geen complexe berekeningen toe (kennen getal ‘0’ niet)
o Lacking the techniques by which to calculate, and then to choose among, the various
options, for example the relative economic merits of growing or buying the barley for
‘Salve lucrum’ ‘Welkom winst’
slaves and the stakes for vines; lacking the techniques by which to calculate the relative
profitability, under given conditions, of one crop and another, or of agriculture and
pasturage; relishing independence from the market as buyers, from reliance on others for
their own necessities, the landowners of antiquity operated by tradition, habit and ruleof-
thumb (Finley, Ancient Economy, p. 110)
Rekentechnieken.
o Vingerrekenen.
o Abacus.
Situatie Vroegmodern Europa.
o Dubbele boekhouding pas veralgemeend in 19e eeuw
o Landbouwdomeinen: theoretische toepassing pas in 1770 (pas veel later in praktijk)
o Noties ‘kapitaal’ en ‘amortisatie’ pas vanaf 1735, nauwelijks gebruikt voor midden 19de
eeuw
o BV. VOC: gebruikt geen dubbele boekhouding