Zuidelijke Nederlanden: van Spanje naar Oostenrijk

A. Franse druk op de Nederlanden

• Filips IV en aartshertog Leopold Willem slaagden er niet in om de Franse opmars te stuiten. ondanks de Fronde.
• Oorlog tot de Vrede van de Pyreneeën in 1659: ongunstig voor Spanje:
• Gebiedsafstand in Vlaanderen, Henegouwen en Luxemburg;
• Definitieve overdracht van Artesië
• Overeenkomst: huwelijk Lodewijk XIV x Marie Thérèse, enige kind van eerste huwelijk van Filips IV x Isabella van Bourbon, tante van Lodewijk XIV.
• Zo zou Frankrijk de hand krijgen in opvolgingskwesties in Spanje.
• Lodewijk XIV beriep zich op het devolutierecht in de Nederlanden: dochters uit eerste huwelijk. Karel II uit het tweede huwelijk van Filips IV betwiste dit. Om zogezegd zijn echtgnote te beschermen viel Lodewijk XIV de Zuidelijke Nederlanden binnen in 1667.
• Deze Devolutieoorlog werd besloten met de Vrede van Aken in 1668 met gebiedswinst voor Frankrijk in de Nederlanden.
• Na de tijdelijke wapenstilstand brak in 1672-1678 barstte de Hollandse Oorlog uit:Fr+E (tot 1674) / Sp, Rep, HRR. Opnieuw viel Frankrijk de Z/NL binnen.

Met de Vrede van Nijmegen moest Spanje aan Frankrijk afstaan:

- vrijgraafschap Bourgondië

- westelijk deel van het graafschap Vlaanderen.

• Lodewijk XIV hield niet op. Hij stelde de Chambres de Reunion in die moesten onderzoek op welk grondgebied in de Z.NL. Frankrijk nog recht had.
• Reactie va, de Europese mogendheden door het sluiten van de Liga van Augsburg: Spanje, HRR, Zweden, Engeland+ Republiek (Willem III) contra Frankrijk.
• 1689 : de negenjarige oorlog breekt uit. Afgesloten met de Vrede van Rijswijk zonder duidelijke overwinnaar.

B. de Spaanse successieoorlog

Karel II ( de behekste), de zoon uit het tweede huwelijk van Filips IV stierf kinderloos. Filips van Anjou, de kleinzoon van Lodewijk XIV erfde de Spaanse kroon. Een supermacht dreigde in Europa te ontstaan. De Europese staten wilden Karel van Oostenrijk op de troon.

=> De Spaanse successieoorlog brak uit.

Van 1700-1706 regeerde Filips van Anjou (Filips V) over de Nederlanden maar een Anglo-Staatse invasie stelde een einde aan dit “Anjouaans” bewind in de Nederlanden.

Tot 1714 zouden de Nederlanden worden bestuurd door het “Anglo-Bataafs Condomnium”

De Vrede van Utrecht (1713) besloot de Spaanse Successieoorlog. Het evenwicht in Europa werd hersteld:

• Filips V van Bourbon: moest afzien van de Franse troon maar kreeg Spanje en de overzeese gebieden;
• De zuidelijke nederlanden en de Italiaanse bezittingen gingen naar Karel van Oostenrijk (Karel VI)
• 1715 Barrièretractaat: garnizoenen uit de Republiek werden in Z.Nl. gelegerd om Franse opmars tegen te houden.

De dreiging uit het zuiden was weggevallen en de greep van Oostenrijk op de Zuidelijke Nederlanden was beperkt.

De aanstelling in 1692 van keurvorst Maximiliaan van Beieren als landvoogd van de Z.Nl. betekende de facto het einde van het Spaans bewind in de Nederlanden. Hij werd bijgestaan door de talentrijke Z.Nl graaf van Bergeyk.

De vrede van Utrecht maakte een einde aan hun rol.

C. onder Oostenrijkse vleugels

De macht van Karel VI (van 1713 tot 1740) was beperkt door twee schoonmoeders: Engeland en de Republiek.

Hij stond bovendien zwak door zijn eigen opvolgingsperikelen.

• Om concurrentie tegen te gaan legden Engeland en de Republiek hoge douanetarieven op. De Oostendse compagnie werd afgeschaft.
• Oostenrijk moest instaan voor het onderhoud van de Barrièretroepen.

Karel VI had weinig keuze:

• Dreiging uit Frankrijk
• Had de instemming nodig van de Europese staten voor de opvolging van zijn dochter Maria-Theresia.

Na de dood van Karel VI werd de opvolging door M.Th; betwist door Frankrijk, Spanje, Pruisen en Beieren. Lodewijk XV liet zijn troepen de Z.Nl binnenrukken en bezetten.

Deze Oostenrijkse successieoorlog werd in het voordeel van Maria-Theresia beslecht. Silezië moest ze overdragen aan Frederik II (Vrede van Aken van 1748).

IN 1756 KWAM ER EEN RENVERSEMENT DES ALLIANCES.

OOSTENRIJK GAAT EEN ALLIANTE AAN MET HAAR EEUWIGE VIJAND FRANKRIJK.

PRUISEN ZOCHT AANSLUITING BIJ ENGELAND.

Het gevolg was de Zevenjarige Oorlog waaruit Engeland en Pruisen als triomfator zouden uitkomen met de Vrede van Parijs van 1763

Gevolg:

• Frankrijk en Spanje verliezen een groot deel van hun koloniale gebieden;
• Frankrijk is geen bedreiging meer vormde voor de Z.Nl.;
• Pruisen krijgt Silezië.

In de Z.Nl. werd de mondaine Karel van Lotharingen de landvoogd en een gevolmachtigde Minister.

Jozef II:

- kerk en staat rivalen

- privilegies afgeschaft: “Brabantse omwenteling”