Vroomheid en mystiek

verschil Geert Groote en lollarden was dat de laatsten een antipathie hadden tegen de Moderne Devotie, die juist een centrale plaats innam bij de eerste

Moderne Devotie

= versterkte voortzetting v.d. religieuze vernieuwing v.d. spirituele traditie i.d. christelijke geloofsbeweging in de eeuwen na het jaar 1000 à gericht op sterk

→ geïndividualiseerde, innerlijk-geestelijke, door gebed en meditatie voorbereide godservaring

MD vs. Kerk

- kerkelijke rituelen (o.a. mis) hadden vooral de functie om spirituele gerichtheid v.d. vrome gelovige ‘los te maken’ en te stimuleren ó overdreven nadruk op uiterlijk vertoon dat de spiritualiteit alleen maar kon verstoren (net zoals te grote gehechtheid aan materie)

- voordeel: M.D. was bereikbaarheid voor gemotiveerde leken zonder intellectuele vorming

→ er ging tegelijk een dreiging van uit naar de gevestigde kerkelijke orde, volgens de Moderne Devotie waren kerkelijke instellingen en geestelijken niet langer nodig

→ verklaart ambivalente houding v.d. Kerk t.o.v. lekenvroomheid: enerzijds aangemoedigd maar anderzijds steeds met argwaan bekeken (en soms vervolgd)

Nieuwe spirituele en piëtistische bewegingen

- waren meestal gemodelleerd naar monastieke voorbeeld: zoals blijkt uit hun regels die religieuze & zedelijke voorschriften waren, rechtstreeks ontleend aan observantisme

- ook duidelijke accentverschillen: God werd gezocht via actieve beoefening v. deugdzaamheid i.p.v. via passieve contemplatie

Mystiek

spiritueel streven, gericht op intuïtieve en emotionele (& vaak extatische) vereniging v.h. innerlijk met God

binnen de mystiek onderscheid tussen:

- meer intellectualistische (rechtstreeks door het christelijk neoplatonisme v.d. 5^de eeuw geïnspireerde) stroming

→ zie groep Duitse dominicanen, o.a. Meister Eckhart

- stroming waar sterk op de lijdende Christus gerichte affectie centraal staat

→ cisterciënzer Bernard v. Clairveaux

Binnen MD

men sprong voorzichtig om met het mystieke gedachtegoed binnen de M.D.: weinig of geen sporen teruggevonden v.h. belangrijkste manifest: Navolging v. Christus (< Thomas v. Kempen) = 1 v.d. meest gelezen werken binnen de katholieke wereld

v. ongecontroleerde mystiek (13^de-vroege 14^de e.) naar verkloosterlijking + nadruk op ascese

- binnen de non-intellectuele spiritualiteit & mystiek heeft de lijdende Christus in het bijzonder devote vrouwen sterk aangesproken

- theorie Caroline Walker Bynum: het had te maken met geraffineerde manipulatie v. middeleeuwse symbolen v. mannelijkheid en vrouwelijkheid op dieper psychologisch niveau

- doordat aan mannen (Chr.) typisch vrouwelijke kwaliteiten werden toegeschreven, zoals fysieke zwakheid en barmhartigheid, met als doel te demonstreren hoe nederig zij zich hadden betoond door het afleggen v. hun mannelijke macht, konden vrouwen zich met hen gaan identificeren

→ die gelijkenis maakte hen gelijk (of zelfs beter) dan mannen

→ dit is eigenlijk een tegenhanger v.e. topos uit de latere hoofse literatuur, waarbij vrouwen erin slagen de zwakte v. hun sekse te overwinnen door zich krijgshaftig te gedragen