Van vorstendom naar staat

Wisselvalligheid van de dynastieke strijd

- droeg bij dat onderdanen hun loyaliteitsgevoelens in de eerste plaats richtten op hun lokale en regionale leefverbanden

- Daarnaast kwam op ruimer niveau het gezag van een heersend vorstenhuis.

- Heraldische symbolen, publieke ceremoniën, slogans en genealogische geschiedschrijving ondersteunden de banden tussen vorsten en onderdanen.

=> Zoiets abstracts als een staat drong maar langzaam door tot het collectieve bewustzijn.

Langdurige conflicten

Anderzijds wakkerden langdurige conflicten, omwille van opvolgingskwesties, zowel de wederzijdse vijandschap als de eigen identiteit van volkeren aan (cf. honderdjarige oorlog).

-Direct gevolg van de honderdjarige oorlog is het feit dat de Franse monarchie de meubelen heeft gered en dus versterkt uit het conflict is gekomen.

- In Engeland kon de kroon na 1420 roem noch gewin halen uit alle inspanningen en bleven het parlement en de baronnen geduchte tegenspelers.

Noord Italië

In sommige gebieden, alwaar de verstedelijking hoog was, stonden het economische en demografische gewicht van de burgers de concentratie van vorstelijke macht in de weg.

Het gezag dat de Duitse keizers opeisten over Noord-Italië was al in de twaalfde eeuw gestuit op de krachtige weerstand van de Lombardische steden.

In Noord-Italië controleerden de steden de omliggende gebieden. Plaatselijke adelgeslachten voerden er een militair getint gezag uit. Enkel in Venetië was er sprake van een republikeinse staatsvorm onder het bestuur van raden en een verkozen doge.

Het verschil tussen deze ‘stadstaten’ en monarchale staten is dat vanuit de traditie van lokale rechten de dominante steden aan de kleinere steden, waarover ze controleerden, geen eenvormig bestuurssysteem oplegden. Zo vormden zich enkele grote regionale staten onder leiding van Milaan, Venetië en Florence.