Van sociale confrontatie naar consensus 1890-1935

De versterking van de arbeidersbeweging en de toename van haar electoraal evenwicht lokten tijdens het interbellum hevige weerstand uit in burgerlijke kringen en dit in zowel onder de kleine burgerij als onder de gegoede bourgeoisie. De samenstelling van de regeringen tijdens het interbellum tonen aan dat de levensbeschouwelijke breuklijn aan betekenis had ingeboet en dat er een soort burgerlijke frontvorming tot stand kwam tegen het socialisme. Het grote belang van economisch-technische kwesties in deze crisisperiode zorgde ervoor dat de kleine liberale partij en zakenkringen veel invloed op het beleid hadden.

Na 1918 voerden verschillende regeringen van nationale eenheid de akkoorden van Loppem uit: dit bekende niet alleen de overgang naar AES maar ook sociale hervormingen zoals verkorting van arbeidsduur, stakingsrecht, inrichting van paritaire commissies, koppeling van loon aan prijzenindex en inkomstenbelasting.

De burgerlijke krachten groepeerden zich weer na 1921 maar in 1925 werd na het succes van BWP een eerste rooms-rode regering gevormd. Deze regering wilde een sociaal gerichte herstelpolitiek en antimilitaristisch beleid voeren en stootte op verzet van de zakenburgerij en conservatieven.

In deze periode werden ook een aantal toegevingen gedaan aan de Vlaamsgezinden en het ACW door ondermeer de uitwerking van sociale verzekeringen en familiale toelagen.

De crisis van de jaren 30 leidde tot ook tot een crisis in het politiek systeem: een aantal kiezers, ontevreden over de instabiliteit, inefficiëntie en belangenverstrengeling en opvallend veel uit de middenklasse richtten zich tot autoritaire partijen met Nieuwe Orde-ideeën. In deze periode trad ook een nieuwe generatie politici aan en werd een democratisch centrum gevormd die de schok van WO II zou doorstaan en de integratie van arbeidersbeweging zou volbrengen.

De katholieke partij werd in 36 omgevormd tot het Katholiek Blok waarin christen-democraten hun positie versterkten en met aandacht voor alle leden, ook middenstanders.

De socialistische partij schaarde zich nu resoluut achter de parlementaire democratie en maakte onder Hendrik de Man een zwenking naar rechts door aandacht voor gemengde economie, “nationaal socialisme” en “orde, gezag en verantwoordelijkheid”.

De toenadering tussen BWP en Katholiek Blok zorgde voor een sociaalgericht economisch herstelbeleid en werd gezien als een “verlate” reactie tegen de geldwereld. Met de beperking van de arbeidsduur, betaalde vakantie en sociaal overleg werd de basis gelegd voor de naoorlogse sociaal-economische politiek.