Rellen en sociale controle: Europa 1600-1800

Verhaal ter inleiding:

• Juli 1647: Napels geschokt door opstand tegen voedseltekort aan een belasting op fruit
• Geweld begon op 7 juli; dag van religieuze feesten ter ere van Maagd Maria
• Visser Masaniello als leider
• Geweld escaleerde, Masaniello won de steun van een deel van de respectabele stadsmilitie
• Na een aanslag op Masaniello’s leven werd men nog gewelddadiger
• Masaniello sterft
• Andere relschoppers deden nu mee: verarmde textielarbeiders en arbeiders v.h. platteland
• De revolte werd meer politiek getint, de Spaanse autoriteiten verloren de controle => republiek werd uitgeroepen
• Pas in april het volgende jaar werd de Spaanse controle over de stad hersteld

Napels als kenmerkend voor de rellen doorheen de 17^e eeuw:

• Geïnspireerd door voorafgaande rellen in Palermo
• 1^e fase: ceremoniële verbranding van archieven in belastingsbureau
• 2^e fase: gewapende vrouwen (om legimiteit van grieven te bewijzen het poteniele geweld vooraf te gaan)
• Brood en fruit op stokken: de grieven waar iedereen ze kon zien
• Tijdens het plunderen van aristocratische huizen: meubels aan de armen

Opmerkelijkere elementen:

• Portretten van Filips IV van Spanje werden naast die van Karel V geplaatst: relschoppers toonden aan dat ze een “goede” regering wél respecteerden
• De opstandelingen hadden steun van de stedelijke militie én adviseurs met politieke ervaring

Een “gewone” rel over “gewone” grieven veranderde in een complexe rel gesteund door mensen met uiteenlopende problemen: de crisis werd gegeneraliseerd

• Zoals overal in Europa was er sociale instabiliteit en frustraties die de emmer snel deden overlopen
• Eveneens overal in Europa speelden Kerken een centrale rol; Patronage van de kunsten en architectuur maakte deel uit van hun communicatiesysteem, beelden genererend getuigend van triomf en grandeur. Gelijkaardige ideeën zitten achter de persoonlijke bouwprojecten van magnaten en prinsen (zie: Versailles)
• Het dagelijkse belang van symbolisme word het best geuit in de gedetailleerde wetten die bepaalden hoeveel er aan huwelijken, begrafenissen e.d. mocht uitgegeven worden in relatie tot status & bezit - een poging tot sociale controle die rivaliteit uitnodigde

• Wat de beschaafde samenleving samenhield was het respect voor autoriteit; en Westerse traditie dicteerde dat deze vaderlijk moest zijn: een koning moest over zijn volk regeren als een vader over zijn familie. Vaderlijk gezag was altijd juist en kon niet uitgedaagd worden.
• Het eerste en belangrijkste voorrecht van de monarch: macht van beoordeling en vergeving, waarop de legislatieve machten en de legitimiteit van het hele wettelijke systeem gestoeld was
• Gelijkaardige hiërarchische noties i.v.m autoriteit legitimeerden de priesters en katholieke orden

- Het gebruik van “redelijk geweld” om zo’n patriarchaal systeem te handhaven is wat het meest in strijd is met moderne liberale normen, maar de wet was er wel duidelijk over.

Bv. Deense wet uit 1683 i.v.m. beleid t.o.v. het hoofd van een gezin die kinderen of dienaars strafte

• In de praktijk hing oplegging van de restricties af van de tolerantie van de lokale gemeenschap
• We kunnen niet onder de indruk zijn van de afwezigheid van zaken waarin ouders gestraft werden voor geweld t.o.v. hun kinderen of mannen gestraft voor geweld t.o.v. hun vrouw

• Geweld in in grote mate getolereerd, en soms zelfs aangemoedigd in alle lagen van de bevolking
• Nergens werden de eisen van de sociale superieuren beperkt
• Dat het leven niet veel waard was is deels te wijten aan de vele sterftes door ziekte, hongersnood e.d., maar zeker ook aan de intolerantie voor non-conformiteit.
• De interessen van het individu waren ondergeschikt aan die van de gemeenschap
• Ordehandhaving was de verantwoordelijkheid van elke gemeenschap, of van de vrijwilligers uit die gemeenschap (vaak jongerenbendes die hun doelen vernederden)