Plato (428 – 348 v.C.) wijsbegeerte

 trouw aan het Socratisch ideaal van het zoek naar het goede, maar: totaalvisie over de mens en over de wereld waarin die mens leeft is nodig

 ziet in dat betrouwbare kennis aan een aantal eisen moet beantwoorden

 beseft dat men inzicht moet hebben in de mogelijkheden en beperkingen van de menselijke kenniswerving

• Kennisleer gebaseerd op wiskunde (meetkunde)

Meetkunde : niet de figuren die men in de praktijk kan tekenen en waarnemen, maar veeleer volmaakte vormen worden bestudeerd

 Besef: deze wetenschap is mogelijk door nauwkeurige definities >> belang van een exacte taal in het denkproces

Besluit: kennis in het algemeen = kennis van volmaakte vormen die in definities worden gevat

>>> VORMENWERELD: hierin bestaat het basismodel, het prototype van alle dingen op volmaakte wijze (onze ervaarbare wereld toont slechts benaderende realisaties van deze vormen

• Ontwikkeling van de sterrenkunde

Beweging van sterren : - eenparige beweging

- cirkelvormige banen

Beweging van planeten : problemen!  bewegen in onregelmatige banen

 Men stelde zich tot doel aan te tonen dat, wat voor de waarnemer onregelmatig lijkt, in feite objectief volmaakte cirkelbewegingen zijn

REDEN: ‘als de sterren goddelijk zijn, dan moeten ze de vormenwereld nauwkeurig volgen; er moet dus een eenvoudige, volmaakt wiskundige vorm voor te vinden zijn.’

• Euxodos van Knidos (1.IV v. C.)

Heelal = reeks van concentrische kristallen bollen die door assen met elkaar zijn verbonden en draaien met eenparige bewegingen

• Hipparchos (II v.C.)

Afwijkende beweging van de planeten wordt gesimuleerd door het systeem van de epicycli

= cirkelvormig en eenparig beweegt er zich een punt rond de aarde, terwijl rond dit punt een ander punt draait, eveneens cirkelvormig en met eenparige snelheid  het laatste punt stelt de planeet voor die een afwijkende beweging lijkt te maken, vanuit het gezichtspunt van de aarde

• Ptolemaios

Verdere uitwerking van Hipparchos  voldeed aan de eis tot volmaakte cirkelvormigheid, maar kon ook de posities van de planeten zeer goed voorspellen (aanvaard tot in XVI)

• Copernicus

Heliocentrisch systeem  nog steeds met volmaakte cirkelbewegingen en eenparigheid

• Kepler

Feiten dwongen hem over te stappen naar ellipsvormige bewegingen (sluiten het dichtst aan bij de cirkel)

• Invloed op statica en hydrostatica

Statica = theorie van balansen en hefbomen

Hydrostatica = studie van het gewicht van lichamen in een vloeistof

- Archimedes: wereld heeft eenvoudige wiskundige structuur

- Galilei: paste deze methode toe op mechanica (ontstaan experimentele methode)

- Newton en Einstein: idee van de fundamenteel wiskundige structuur van de wereld

• Toepassen om esthetica, moraal en politiek

Mooi >>> object vertoont een meer dan gewone gelijkenis met de Vormen

Lelijk, immoreel, onrecht >>> object / situatie waarin op esthetisch, moreel of politiek vlak verregaand van de ideale Vorm wordt afgeweken

 volgens Plato’s visie is het mogelijk om door rationeel onderzoek een moraal op te bouwen en een staatsordening te ontwerpen die het ideaal meer en meer benadert

• Plato’s mensvisie

Mens behoort met zijn lichamelijkheid tot de aardse wereld

MAAR: zijn ziel (nous): - is afkomstig uit de Vormenwereld

- heeft een goddelijk karakter

- is onverwoestbaar

 omdat de ziel, in de Vormenwereld, kennis heeft genomen van de volmaakte Vormen, kan ze zich tijdens haar aardse bestaan die Vormen herinneren

 we zijn objectief in staat classificaties te maken

 dualistische visie: onderscheid tussen lichaam en ziel

• Open samenleving en haar vijanden – K. Popper
• Gesloten maatschappijvisie

= de idee dat men een volmaakte maatschappij kan construeren die niet vatbaar hoeft te zijn voor verdere evolutie en bijgevolg geen nood denkt te hebben aan kritische commentaren

 elke kritiek komt als vijandig over en zal het zwijgen opgelegd worden !

• Open maatschappijvisie

= samenleving die garandeert dat de mogelijkheid tot het leveren van kritiek bestaat, en die daadwerkelijk poogt rekening te houden met die kritiek

- Maatschappij die open wil zijn, moet over een aantal instellingen beschikken die op basis van grondig onderzoek gefundeerde kritiek kunnen leveren op het beleid

- Maatschappij = nooit perfect / volmaakt  er komen voortdurend nieuwe elementen / problemen bij waardoor er altijd redenen zijn om kritiek te leveren

• Paradox van de democratie

Wat als de meerderheid beslist de democratie op te heffen???

Democratie ≠ de wil van de meerderheid

= het bestaan en behoud van de vrije instellingen die kritiek kunnen leveren

• Vrijheid

≠ absoluut: - staat moet kunnen tussenkomen als vrije instellingen in het gedrang komen

- staat moet trachten te vermijden dat mensen in ongelukkige of onleefbare omstandigheden terechtkomen

• Probleem

Realiseren rationele maatschappij  drang tot beschermen van die realisatie voor verdere verandering of degeneratie

 totalitarisme