Nationalisme wijsbegeerte

• Twee basisprincipes

1.zelfbeschikkingsrecht van de volkeren: de afwijzing van vreemde overheersing

 vraag: “Hoe moet een natie / volk omschreven worden?” (m.a.w. wanneer is er sprake van vreemde overheersing??

2.belangen van het individu of van bepaalde groepen in een natie zijn ondergeschikt aan de belangen van de totaliteit

• Franse opvatting

- Renan – “Qu’est – ce qu’un nation?” (1882)

- Gemeenschappelijke geschiedenis vormt een natie :

* bewustzijn dat men samen lief en leed gedragen heeft

* de wil om samen dat gemeenschappelijk erfdeel in ere te houden

• Duitse opvatting

- Herder, romantici en Fichte

- Natie wordt bepaald door een gemeenschappelijke taal en cultuur

- Lidmaatschap van natie ≠ gevolg van een keuze

= iets onontkoombaars

- Volkskarakter is typisch voor alle individuen van een gegeven volk

• Noodzaak van gemeenschappelijke kenmerken
• Gemeenschappelijke kenmerken

- Taal

- Godsdienst

- Gemeenschappelijk politiek verleden (>>> gemeenschappelijke instituties, recht, vijanden…)

 belang van deze kenmerken kan verschillen !

• Aanwakkeren gevoelens

Door het besef dat men dezelfde drijveren heeft, zoals :

- Gezamenlijke economische belangen

- Gemeenschappelijke vijand

- Samen onderdrukt / benadeeld voelen

• Voorbeelden

- Frans Nationalisme  gaat sterk terug op de gemeenschappelijke geschiedenis

- Duitsland  deed beroep op het volkse element

- Vlaamse Beweging  vooral de taal speelde een rol

- Ierse bevrijdingsbeweging  godsdienst stond centraal

>>> Patriottisme heeft vooral betrekking op de herdenking van oorlogen waarbij het samenhorigheidsgevoel van oud-strijders een rol speelt

• Actieve en strijdende vormen

Gaan terug op het besef dat men samen onrecht aangedaan wordt

Bv: kolonialisme = oorsprong van het nationalisme in de gekoloniseerde landen

Bv: zionisme: heel belangrijke rol van het gemeenschappelijk lijden

• Nationalisme, liberalisme en socialisme
• Nationalisme X Liberalisme

Eerste principe van nationalisme (zelfbeschikkingsrecht) is heel goed in overeenstemming te brengen met de liberale principes van vrijheid.

MAAR: liberalen zoals Locke hebben het moeilijk het tweede principe (de primauteit van de natie tegenover het individu) te aanvaarden

• Nationalisme X Socialisme

Kunnen samengaan door de nadruk op solidariteit van het Nationalisme.

Bv: Giuseppe Mazini (een van de eerste theoretici van het nationalisme)

Bv: marxistische vorm van zionisme

Bv: ontwikkelingslanden: combinatie van nationalisme en socialisme

• Achttiende eeuw

Nationalisme = sinds XVIII sterke drijfveer voor oorlogen en vrijheidsbewegingen

 voorkomen extreme vormen:

- Nationalisme gekoppeld met negatie van het individu (“du bist nichts, dein Volk ist alles”)

- Irrationele opvatting over eigen volkskarakter, ras,…

- Conservatieve houding tegenover de maatschappijstructuur

- Angstreflex tegenover confrontatie met mensen van een andere cultuur