het heilig roomse rijk na 1648

A. de gevolgen van de Vrede van Westfalen

• inperking van de macht van de keizer
  • geen leger, financiën of administratie voor de totaliteit van het rijk, maar beperkt tot de hausmacht
  • de structuren van het HRR betekenen niet veel meer in praktijk
• donaumonarchie blijft aan de macht: habsburgers

B. de ottomaanse bedreiging

• Ottomanen zijn de meest geduchte tegenstanders van Habsburg
• 2^e helft 17^eeeuw grootviziers (cfr. eerste ministers):
  • interne orde op zaken stellen
  • het leger hervormen
  • administratie hervormen
• hervatting van de expansie: belegering van Wenen in 1683
• ottomaanse leger verliest en zal geen dreiging meer zijn
• Frankrijk nam plaats in van voornaamste vijand
  • inzet is de Spaanse erfenis
  • eind van de strijd: Vrede van Utrecht, opdeling Spaanse rijk

C. de oostenrijkse successieoorlog

• Karel VI
  • 1713, pragmatische sanctie: na zijn dood opgevolgd worden door zijn dochter Maria-Theresia
  • gevolg: politieke en economische toegeving
• strijd voor Maria-Theresia op de troon
  • bondgenoten: Rusland, Engeland, Republiek
  • betwisters: Frankrijk, Spanje, Pruisen
  • Pruisische koning Frederik II eist Silezië op
  • Vrede van Ake, 1748: kroning Maria-Theresia

D. Maria Theresia en Jozef II

• Maria Theresia
  • bureaucratische vernieuwingen
  • bestuurlijke centralisatie
  • nadruk op het katholicisme
  • aandacht voor onderwijs
  • versterking van het leger

• Jozef II
  • de staat voorzien van volledig nieuwe structuren en bestuursmethodes
    • geloof
      • afschaffing comtemplatieve kloosters
      • oprichting staatseminaries
      • burgerlijk huwelijk
      • bestaansrecht andere godsdiensten
      • onderwijs
        • organisatie van staatsscholen
        • schoolplicht tot 12 jaar
        • bestuurlijke en gerechtelijke hervormingen
          • nieuwe, rationeel samengestelde en helder gestructureerde instellingen
          • herindeling van het rijk
          • hervorming van het gerechtswezen
  • verlicht despotisme
    • volgens een aantal principes van de verlichting
    • geen zelfbeschikkingsrecht of democratie
  • kritiek op hervormingen
    • Hongarije
    • Zuidelijke Nederlanden: Brabantse Omwenteling

E. de opkomst van Pruisen

• de familie Hohenzollern uit Brandenburg-Pruisen
  • Vrede van Westfalen: Achter-Pommeren (toegang Baltische Zee)
  • inlijving Silezië: Oostenrijkse successieoorlog
  • annexatie West-Pruisen ten koste van Polen
• Frederik II de Grote
  • verlicht despoot
  • zeer geletterd
  • bewonderaar Franse cultuur
  • op de hoogte van filosofen (o.a. Voltaire)
  • religieus tolerant
  • correcte en onafhankelijke rechtsbedeling
  • militair karakter van de Pruisische staat