Een nieuwe mentaliteit en een nieuw wereldbeeld

Moderne wijsbegeerte is tot stand gekomen als resultaat v.e. reflectie op de nieuwe bloei van de wetenschappen  tracht de totaliteit v.d. problemen op dezelfde wijze te benaderen

• Begin 17^e eeuw

nieuwe mentaliteit door - succes technologie/wiskunde

- socio - economische wijzigingen

- ontdekkingen van nieuwe werelddelen

- Reformatie

- boekdrukkunst

“New Learning”

= nieuwe manier v. kennisverwerving:

- groot vertrouwen in de menselijke rede (‘lumen naturale’)

- wetenschap en filosofie moeten zich bezig houden met de ervaarbare wereld en moet middelen zoeken om op de wereld in te grijpen en die te veranderen

• Francis Bacon

“Novum Organum”

- Organon = naam van de boeken van Aristoteles over logica en wetenschapsfilosofie

- wil het werk van Aristoteles actualiseren, maar er zijn nog veel leemten want de nieuwe mechanica was nog niet ontwikkeld

• Dubbele verandering in de wereldvisie

- Overgang van gesloten naar open wereldbeeld

- Mechanisering van het wereldbeeld

• Overgang van gesloten naar open wereldbeeld
  • Geocentrisme wordt heliocentrisme

Geocentrisme

- Heelal = bol waarbinnen zich concentrisch andere bollen bevonden

- Centrum = aarde waarrond zich de kristallen bollen die de maan, zon en planeten droegen, bewogen

- Buitenste bol = vaste sterren

- Centrum van de aarde = hel

- Mens bevond zich in het centrum van het heelal: op de aarde

- Aarde = opgesloten in het ondermaanse = binnen de sfeer van de maan

- Gesloten hiërarchie van sferen werd als iets positiefs ervaren: ‘harmonie der sferen’

- Onveranderlijkheid van de buitenste sferen was te danken aan de goddelijke almacht

- Wisselvalligheden in het ondermaanse = te wijten aan strijd tussen goed en kwaad (engelen  duivels)

- Analogie tussen dit wereldbeeld en het statische mens- en maatschappijbeeld van die tijd

Heliocentrisme

- Copernicus

- Giordano Bruno

• Copernicus

- ‘De revolutionibus orbium caelestium’ (1543)

- Biedt wisseloplossing voor het klassieke geocentrische wereldbeeld

- Aarde staat niet meer centraal en beweegt zelf rond de zon

- Sfeer van vaste sterren blijft bestaan

• Giordano Bruno

- ‘De l’infinito universo e mondi’ (1584)

- predikt het idee van oneindigheid van het heelal

- oneindig aantal zonnestelsels

- zon staat niet centraal

- mens = klein stipje in eindeloze heelal

- Bijbel ≠ goede bron voor natuurwetenschappelijke kennis

- ontkende goddelijkheid van Christus

- pleitte voor vredevolle samenwerking tussen godsdiensten

- belandde op de brandstapel als ketter

• Blaise Pascal

‘Pensées’: ervaart de oneindigheid en vrijheid als angstaanjagend

• Galilei en Kepler sluiten zich bij de nieuwe visie aan

• Mechanisering van het wereldbeeld:

Door de nieuwe fysica van Galilei en volgelingen: verklaring van verschijnselen op aarde, vertrekkende vanuit de mechanica.

• Isaac Newton

- ‘Philosophiae naturalis principia mathematica’ (1687)

- zowel aardse als hemelse verschijnselen in dezelfde wetten verklaren

- zowel op aarde als in het heelal zijn dezelfde krachten verantwoordelijk voor de beweging van voorwerpen

• René Descartes

- Ale processen i.d. materiêle wereld zijn d.m.v. mechanica te verklaren

- grondslag voor het enthmythologisierungsproces

• Nieuwe mensvisie

- anatomie en geneeskunde tonen dat het lichaam tot de mechanische wereld behoort

- Andreas Vesalius (‘De humani corporis facrica’) en Pico della Mirandola (‘De homini dignitate oratio’) : stellen dat de mens op eigen kracht de wereld kan begrijpen, erop kan inwerken en er veranderingen in kan aanbrengen

- mateloos vertrouwen in de rede, optimisme en geloof in de mogelijkheid van vooruitgang

- moderne filosofie poogt verantwoording/verdieping te vinden voor dit nieuw wereld/mensbeeld. Men zoekt naar een nieuw inzicht in het menselijk kennen nu men overtuigt is dat ook betrouwbare natuurwetenschap mogelijk is.