Democratische oppositie 1702-1751

De omwenteling van 1747 was mogelijk geworden door het extern dreigende gevaar. Maar intern vond ze haar draagvlak in een groeiende ontevredenheid over de inrichting van het bestuur en de gevolgen daarvan voor de brede burgerij.

De belastingsdruk was vooral hoog in Holland, de belastingsinkomsten dienden vooral om de schulden af te betalen, ze dienden met ander woorden nergens concreet voor. Ongenoegen was er ook over de manier waarop het belastingstelsel werd in gericht. De meeste belastingen werden verpacht aan particulieren die dan een vaste som aan de overheid betaalde en de rest van hun opgehaalde geld als winst voor zich hielden. De herziening van dit stelsel was een van de programmapunten van de politieke actievoerders in 1748. Het centrum van hun actie lag in Amsterdam bij de schutterijen, de stedelijke burgerkorpsen tot handhaving van orde en rust, men noemde het de doelisten beweging.

Een nationaal programma is er in 1748 niet geweest, wel waren er twee hoofddoelen: enerzijds de afschaffing van de belastingspacht, anderzijds de verbreding van de basis waarop het bestuur rustte. De doelistenbeweging was een voorbijgaand verschijnsel, ze is wel een signaal van een op handen zijnde verandering.