De zware last van auctoritas

Heilig ontzag voor autoriteit uit het verleden is vaak aangewezen als een wezenskenmerk van het middeleeuwse denken en wetenschapsbeoefening.

• Toch moeten we de verhouding tussen gezag/autoriteit en wetenschap wat nuanceren:
  • In de wetenschap bouwt men altijd verder op bestaande gezaghebbende uitspraken, die echter principieel altijd ter discussie moeten kunnen staan.
  • In de middeleeuwen zat dat anders, een tekst die auctoritas bezat, was een onwrikbare waarheid.
  • Discussie was alleen mogelijk over de vraag, welke auteur of welke tekst auctoritas bezat, en het gezag van een auteur hoefde daarom niet op al zijn teksten af te stralen.
  • De auctoritas hing af van de kwaliteit van de tekstoverlevering en de interpretatie van de tekst zelf. De me’se intellectuelen hadden dus zeker wat speelruimte, want interpretaties konden verschillen.
  • Het gezag van de bijbel en de dogma’s van de kerk waren echter onontkomelijk, vandaar dat men zich afvroeg of men de Griekse erfenis moest gebruiken of minachtend op neerkijken. Gelukkig bleef het gezag van Augustinus op dit punt onaantastbaar.

• Het laatantieke scholingsprogramma in de vroege Middeleeuwen

Zeven Artes Liberales

grammatica, dialectica of logica, retorica, geometrie, rekenkunde, astronomie en muziekleer

Vanaf Karolingische periode

verdere indeling in het trivium (filologie) en het quadrivium (mathematica).

• De zeven vrije kunsten werden aangevuld met ethica, dit tezamen vormde de hele wetenschap of scientia.

Doel artes – studie

= aanreiken van hulpmiddelen en het ontwikkelen van intellectuele vaardigheden, om uiteindelijk het ‘echte’ intellectuele werk te kunnen doen, het bestuderen van de katholieke godsdienst en de bijbel.

=> In werkelijkheid was dus het onderwijs alleen toegankelijk voor wie een religieuze loopbaan zag zitten, en men kon voor dat onderricht alleen terecht in de scholae en de kloosters. Meestal werd daar maar een kleine fractie vd hele artes-studie voltooid.