De wereld in 1815
- Gepubliceerd in Geschiedenis
- Lees 1451 keer
Congres van Wenen, 1815
• In het teken van de erfenis van de Franse Revolutie:
1789: Populaire soevereiniteit = bron van alle wettelijke macht, symbolisering v.d. macht
voor 1789: de absolute monarch die de macht uit Gods handen heeft verkregen
vorst kan nu enkel regeren met instemming v.h. volk, met als belangrijk gevolg dat
vorsten onderling geen afspraken meer kunnen maken
we krijgen dus een botsing met de dynastieke wereld, en het duurde enkele jaren
voor men zich buiten Frankrijk zorgen begonnen maken. De koninklijke legitimiteit
begon ook in andere landen achteruit te bollen…
vanaf 1792 gaan Franse revolutionairen hun ideeën exporteren, in naam v.h. idee
dat Frankrijk bedreigd zou worden als haar principes elders geen ingang vonden.
regelmatig militair conflict, zodat dienstplicht noodzakelijk wordt (groot landleger!)
1799: Napoleontische expansie
op binnenlands vlak een verlicht despoot, op buitenlands vlak expansionistisch
doelstellingen: Frankrijk de leidende staat van Europa maken + de bestaande sociale
orde omvormen naar een orde met populaire soevereiniteit oorlog met rest Europa
tegen 1813 is de Europese kaart volledig hertekend, maar vanaf dan (veldtocht tegen
Rusland) gaat het fout Imperial overstretch en de expansie gaat de Franse
capaciteiten & economische basis te boven. Hij heeft de eigen legitimiteit uitgehold…
1814: einde napoleontische rijk, begin restauratie.
Resultaten:
- Verbreking Europees machtsevenwicht
- Bedreiging machtspositie vorsten
• het Congres van Wenen moest stabiliteit creëren en de machten die Napoleon hadden
verslagen maken onderlinge afspraken over de postrevolutionaire situatie in Europa
doelstelling: Restauratie en poging tot terugkeer naar het pre-revolutionaire tijdperk:
- Binnenlands: Herstel van dynastieke legitimiteit, restauratie Ancien Régime.
- Buitenlands
- : Herstel van het machtsevenwicht, zoals vóór Napoleon
doelstellingen m.b.t. het herstelde machtsevenwicht komen echter niet overeen:
- Rusland:
wil continentale suprematie (Polen, Dardanellen en de zee-engten)
Versterking Pruisen (opdat de macht van Oostenrijk zou verminderen)
- Groot-Brittannië: streeft naar Europees machtsevenwicht zodat U.K. door niemand bedreigd kan worden en wil dus ook een Russische suprematie vermijden (liever vele kleine machten, dan enkele grote)
Versterking Pruisen, Oostenrijk, Verenigde Provinciën (als buffer tegen Fr.)
cordon sanitaire rond Frankrijk, waardoor U.K. in staat is een uniek
wereldimperium uit de bouwen (mede door I.R.)
- Pruisen: uitbreiding grondgebied
- Oostenrijk: Status-quo en stabiele wereldorde, want elke verschuiving v.h. machtsevenwicht is een bedreiging voor de eigen positie.
tegen sterk Rusland of sterk Pruisen
U.K. & Oostenrijk zullen in 1815 ook een geheim akkoord sluiten, gericht tegen
Pruisische/Russische ambities. U.K. wou namelijk een onafhankelijke sterke Poolse
staat (als buffer), maar Rusland slaagde erin om dit tegen te werken, ondersteund
door Pruisen. Rusland wou in ruil voor haar bijdrage in de strijd tegen Napoleon
expansie in Z- & W-richting… (t.n.v. respectievelijk Polen & Ottomaanse Rijk)
architect Congres van Wenen: kanselier Metternich
Herstel legitimiteit ging vrij gemakkelijk, er zijn nog tegemoetkomingen
- Bourbondynastie onder Lodewijk XVIII weer aan de macht in Frankrijk
- Geen revanchisme: de overwinnaars stellen geen zware eisen
Herstel van het machtsevenwicht: veel moeilijker, weinig tegemoetkomingen
er is geen nieuwe visie op het machtsevenwicht, maar er gebeuren wel pragmatische
(territoriale) herschikkingen
Cordon sanitaire tegen Frankrijk:
V.P. als buffer (N-Nederlanden worden uitgebreid met België & Lux.)
reorganisatie Duitse staten in een geheel van kleine staatjes + uitbreiding Pruisen
(ook tegen Rusland gericht) later gereduceerd tot 39 staatjes en verenigd in de
Duitse bond, een confederatie o.l.v. Oostenrijk (versterking macht Oostenrijk!)
herstel van een onafhankelijk Zwitserland
oprichting van Piëmonte-Sardinië (= zuidelijk sluitstuk Cordon Sanitaire)
Concert van Europa: (incl. Fr.!) de grootmachten zouden regelmatig samenkomen, in
het bijzonder als één van de twee dimensies (machtsevenwicht & legitimiteit) in het
gedrang zou komen (vb. bij dreigende onafhankelijkheid van België)
te beschouwen als voorloper van de Volkenbond & VN, en is de eerste min of
meer concrete afspraak in die aard.
grootmachten besluiten elkaars invloed te erkennen spelregels afgesproken
Heilige alliantie: Rusl., Oostenr., Pruisen, = alliantie v.d. 3 Oost-mogendheden
= in functie v.h. herstel van de goddelijke legitimiteit, ondergetekenden beloven de
Christelijke principes van liefdadigheid en vrede te handhaven.
= element of moral restraint into the relationship of the great powers
vormt de belichaming van het binnenlandse aspect v.h. C.v.W.: legitimering
is vrij vaag geformuleerd, en lijkt eerder een intentieverklaring dan een voor
uitvoering vatbaar diplomatisch akkoord.
Eng. haakt af omdat het teveel naar het absolutisme zou neigen, het zou ook
een instrument zijn om liberalisme en vooruitgang af te remmen.
Viervoudige Alliantie: Rusland, Oostenrijk, Pruisen, U.K.
= bedoeld om machtsevenwicht te herstellen indien nodig, en om de naleving v.h.
Verdrag van Parijs door Frankrijk te verzekeren
vormt de belichaming v. het buitenlandse aspect v.h. C.v.W.: machtsevenwicht
1818: Frankrijk ook opgenomen: Vijfvoudige alliantie
belang? volgens sommigen van groot belang, als de voorloper v.d. Volkenbond
en de V.N. (had men ook zulke afspraken gemaakt na WO I was er misschien
nooit een WO II gekomen volgens anderen minder belangrijk, omdat men
enkel effectief samenkwam als er zich problemen stelden)
beide allianties zijn instrumenten van samenwerking tegen bedreigingen…
Algemene beschouwingen:
• Na oorlog: overwinnaars op zoek naar stabiele wereldorde
Invloedszones: elk heeft het recht te doen wat hij wil in de eigen zone
• Legitimiteit: want macht is pas duurzaam als die erkent wordt
2 botsende claims: populaire vs dynastieke legitimiteit
- Pragmatische restauratie
niet alle verwezenlijkingen van Napoleon worden zomaar teruggeschroefd, men draait
enkel de zaken terug die belangrijk zijn ter herstelling van de status-quo
• Schoolvoorbeeld van band tussen binnen- en buitenlandse politiek
toont duidelijk de permanente beïnvloeding van het ene land door het andere