De Vorming van de XVII Provinciën Nederlanden

Een eerste stap in de richting van de Zeventien Provinciën was de verovering van de bisschopsstad Doornik in 1521. De volledige vorming van de kring was een toevallig proces, bepaald door de Habsburgse reacties op de naburige vorsten. Een van de belangrijkste rivalen voor de Habsburgers was de hertog van Gelre, die als Franse bondgenoot heerser werd van een groot aaneengesloten complex, met ondermeer de Groningse ommelanden, een deel van het Sticht Utrecht, en een deel van Friesland. Er waren doorlopend Gelderse aanvallen op de Hollandse zeevaart en alle omliggende gewesten, tot aan de Frans-Habsburgse vrede in 1529. Bij het heropnemen van de vijandelijkheden in 1536, vormde Gelre een anti-Habsburgse coalitie met de Duitse protestanten en de protestantse koning van Denemarken. Na de dood van Karel van Gelre in 1538 en een nieuwe vrede tussen Frankrijk en Karel V, keerde de rust voor een deel terug tot aan het nieuwe anti-Habsburgse offensief in 1542, waarbij de Nederlanden vanuit alle richtingen aangevallen werden. Het eindpunt van de territoriale afronding van de Nederlanden was de verovering van Gelre in 1543.

Door het ingrijpen van de keizer ontstonden blijvende banden en duurzame grenzen, die zonder dat ingrijpen nog geen staatkundig kader hadden gevonden, want buiten het politieke vlak waren er geen echte grenzen afgebakend. De eenmaking is deels het resultaat van de dualiteit keizer-landheer die in Karel vervat zat.