DE IDEOLOGIEËN: Beeld van de maatschappij

• Mythen

- Men stelt zich voor het netwerk van menselijke relaties ineensteekt en waar het vandaan komt

- Functie= bijdragen tot het in stand houden van deze ordening  maatschappijbeeld is een systeembevestigend mechanisme

• Griekse filosofen

Overtuiging dat het traditionele niet noodzakelijk het beste is, en dat het mogelijk is op rationele gronden de maatschappij te organiseren

• Na IV v. C.

Het geloof in concrete realisatiekansen van een dergelijke rationele planning verdwijnt opnieuw

 filosofische bespiegelingen over maatschappij worden weer systeembevestigend en hebben de functie bij conflicten 1 van de partijen te steunen

• Renaissance

Bedenken van zeer hypothetische toekomstvisies (cf. Utopia’s)

• XVIII

Overtuiging dat men de bestaande structuren kan afbreken en dat de mensengemeenschap op een meer rationele wijze kan worden georganiseerd (leidt nog niet tot heel concrete plannen voor maatschappij – ordening)

 polarisatie:

- Degenen die de instellingen van het Ancien Régime in stand willen houden

- Zij die , vooral in naam van de vrijheid en de rede, zoveel mogelijk willen vernieuwen

• Franse Revolutie

Oude structuur wordt effectief afgebroken en er ontstaat een vacuüm : men beschikt niet over een coherent ontwerp, maar eerder over een nogal heterogeen conglomeraat van opvattingen

 grondslag van de opbloei van de ideologieën !

1. behoefte aan concrete maar tevens veelomvattende ontwerpen voor maatschappij – ordening
2. ontwerpen hoeven geen utopieën te blijven, maar kunnen werkelijkheid worden
3. niet alleen geleerden maar ook brede lagen van de bevolking worden ertoe gebracht in deze problematiek positie te kiezen

• De term ideologie

= een wetenschappelijke discipline die de menselijke ideeën zou bestuderen, hun ontstaan en hun samenhang met biologische, psychische en sociale fenomenen

- Geïntroduceerd door Destutt de Tracy in 1796

- Misprijzende connotatie van denkers met onpraktische, utopische ideeën over de maatschappij

• Definiëren

Ideologie = min of meer samenhangende verzameling van overtuigingen betreffende de wijze waarop de menselijke maatschappij (in de breedste zin van het woord) moet worden georganiseerd

 Veronderstelt organisatie van: - economie

- opvoeding

- rechtsspraak

- staatsstructuur

• Ideologie ≠ filosofie

- Niet noodzakelijk op een expliciete systematische wijze geformuleerd

- Voor brede lagen van de bevolking toegankelijk

- Niet ingebouwd in een algemeen kennistheoretisch en metafysisch systeem

• Doctrine

= ideologie die door groepen of partijen op een bondige en op de praktijk gerichte wijze wordt geëxpliciteerd

• Wereldbeschouwing

= meer strikt persoonlijke verzameling van opvattingen die niet beperkt blijft tot een visie op de maatschappij, maar ook betrekking heeft op de totale werkelijkheid en de individuele existentie

• Connotatie van Marx

- Ideologie = negatief: vals bewustzijn dat een maatschappij over zichzelf heeft

- Functie = systeembevestigend werken

- Gevolg van klassenoppositie : heersende klasse ontwikkelt een theorie met de bedoeling haar handelingen en de maatschappelijke toestanden die hieruit voortvloeien te verklaren, en vooral te rechtvaardigen

 wij zullen dit gebruik van de term hier niet volgen omdat:

1. het Marxisme zelf dan niet in de eigenlijke zin als een ideologie kan worden beschouwd
2. 2. termen waarmee men aan wetenschappelijk onderzoek doet niet waardegeladen mogen zijn