De Bevolkingsevolutie 1500-1800

januari 23, 2014
Gepubliceerd in Geschiedenis
Lees 2253 keer

HET BEVOLKINGSAANTAL

 weergave exacte ontwikkeling van bevolkingscijfer VMT is zeer moeilijk omwille van het gebrek aan contemporaine volkstellingen

schattingen op basis van fiscale, militaire, economische, religieuze bronnen

vb graanlijsten, communicantencijfers, haardtellingen

rond 1500:  80 miljoen inwoners op Europese continent
tegen einde 18^e E:  180 miljoen inwoners

 demografische variabelen:

migratiesaldo: verschuivingen (vb. Nederl., Fr., Sp.)
hoog geboortecijfer
hoog sterftecijfer

Demografische transitie

 overgang van een regime met hoge geboorte- en sterftecijfers naar een regime met lage cijfers : in Europa tussen 1750 naar 1960

 formulering vd Amerikaanse demograaf Frank Notestein – 1946: wijzigen van sociaaleconomische structuren als absolute voorwaarde

 transitiefase wordt gekenmerkt door:

daling van geboorte- en sterftecijfer (1^e daalt eerder)
bevolkingsaantal groeit omwille van onevenwicht

 sommige historici: demografische revolutie (vnl. Franse traditie)

 internationale migratie binnen Europa in kader van politieke staatsvormingsprocessen : religieuze homogeniteit zorgde voor gedwongen migraties

vb. Sefardim (15^e E), Morisken (17^e E)

 commerciële en technologische knowhow overgebracht door koop-, ambachtslui en intellectuelen was heel belangrijk voor de economische groei vd Republiek

 Westelijk Europa goed gedocumenteerd met kerkelijke registers: evolutie geboorte- en sterftecijfer is hierdoor gemakkelijker te reconstrueren

 sinds Concilie van Trente (1545 -1563): verplichte registratie van dopen en huwelijken (later ook begrafenissen)

 De Europese bevolking bereikte geregeld haar maximum in de pre-industriële periode van de VMT; ook wel het malthusiaans plafond genoemd

Het Malthusiaanse plafond

 systeem van autoregulatie dat het bevolkingsaantal in een soort cyclus van groei en crisis houdt

 theorie vd Britse econoom Thomas Maltus – 1798: bevolking neemt bij ongehinderde groei toe met een meetkundige reeks, terwijl (voedsel)productie nooit sneller kan toenemen dan een rekenkundige reeks

 dit spanningsveld leidt tot voedseltekorten en epidemieën die grote sterfte kunnen veroorzaken: natuur zorgt ‘zelf’ voor beperking van een buitensporige stijging vd bevolking ( positive checks )

 Preventive checks: vrijwillige beperking vd groei (vb. Lagere huwelijksfrequentie, onthouding, …)

 Bevolkingsontwikkeling in VMT in 3 honderdjarige fasen:

16^e en 18^e E: globaal gezien groeiperiodes
tussenliggende periodes als achteruitgang, stagnatie en vertraagde groei

 sterk conjunctuurgevoelig + afhankelijk van nationale economische ontwikkelingen

vb achteruitgang van economische bedrijvigheid in MZ gebied leidt tot trage bevolkingsgroei

 ranglijst economische grootmachten omstreeks 1800 nauwelijks nog die van 1500 (ook op demografische vlak)