Controle en experimenten in de Oudheid en Middeleeuwen

• experimenteel onderzoek voor de 17^de eeuw

• Strato van Lampsakos

- 3^de eeuw v.C.

- onderzoek naar manier waarop voorwerpen vallen

- toont versnelling in het valproces aan

- experimentele waarnemingen uitgevoerd zonder strenge controle

- is heel uitzonderlijk (curiosa)

• Geneeskunde en biologie

= gebied van de zuivere feitenverzameling, waar observaties soms aan zekere controles onderworpen werden

Voor de 3^de eeuw v.C.

- taboes omtrent teraardebestelling

- men zag het nut niet in van het uitvoeren van ontledingen

- anatomische kennis werd enkel verkregen door chirurgische ingrepen en door waar waarnemingen die men deed tijdens de behandeling van verwondingen

- men baseerde zich op de dierlijke anatomie

In de 3^de eeuw v.C.

- ontleden v. menselijke lichamen in Alexandrië (3^de eeuw v.C.)

- Herophilus van Chalcedon en Erasistratos van Chios : vivisectie op dieren en gevangenen  nuttige waarnemingen betreffende hersenen en bloedsomloop

- Galenus (2^de eeuw n.C.)

* was gladiatorenarts en Romeinse lijfarts

* vivisectie v. dieren

* onderzoeken waren niet om een theorie te testen en gaven geen aanleiding tot verder controle of bedenken van experimenten

* foute extrapolaties v. dier naar mens leidde soms tot fouten

* toch enorme invloed  tot 19^de eeuw slaafse navolging Galenus

(dissecties werden enkel uitgevoerd ter illustratie van Galenus’ werken, niet ter controle >>> spraken de feiten Galenus tegen, dan zaten de lichamen die geobserveerd werden fout in elkaar ! )

- oudheid werd methodologisch in grote mate door Aristoteles bepaald, en naast aantal juiste observaties werden er ook veel foutieve gedaan

• techniek: experiment is onmisbaar

- voorwerpen moeten feilloos aan bepaalde eisen beantwoorden

- toch niet de grondslag v.d. experimenteel wetenschappelijke methode

- deze experimenten zijn probeersels die wel een bepaalde realisatie opleveren, maar geen kennis of wetenschap (men zoekt het ‘hoe’, niet het ‘waarom’)

- negatieve resultaten worden genegeerd terwijl die in een theorie soms het belangrijkste zijn

- als resultaten van een experiment niet in theorie/wet worden gegoten: geen wetenschappelijke betekenis

= Verschil in klasse zorgen voor afwezigheid onderling contact tussen wetenschappers/technici

Technici: slaven of ambachtslui, hadden geen wetenschappelijke belangstelling

Wetenschappers: rijken of geestelijken, hadden misprijzen voor handwerk

• Oorsprong in alchemie of magie?

 Neen: doel = wonderlijke dingen verwezenlijken

≠ kennis verwerven

Bv. zoektocht naar de ‘steen der wijzen’

om dergelijke doelen te realiseren deed men de gekste dingen, die soms resulteerden in een interessante ontdekking (bv. ontdekken van een nieuwe scheikundige stof)

• Exacte theorieën van natuurwetenschappelijke aard

> ontdekking v.d. systematische wiskunde door de Grieken

• Welke theorieën

- Astronomie

- Statica

- Hydrostatica

- Optica

• Kenmerken

- op nauwkeurige wijze worden algemene wetten geformuleerd die toelaten te voorspellen wat zich in een groot aantal particuliere voorvallen zal voordoen

bv. Wet van Archimedes: voor om het even welk lichaam dat in een vloeistof wordt ondergedompeld kan men exact voorspellen hoeveel gewicht het zal verliezen

- wetten bieden ook een verklaring voor particuliere fenomenen doordat ze in een coherente axiomatische theorie worden afgeleid met een zeker inzichtelijke karakter

- ontwikkeld door wiskundigen  zagen dit als een normale uitbreiding van hun wiskundige denkwijze

- toch zijn er interne limieten: statica, optica en hydrostatica vormden gesloten gebieden die geen aanleiding gaven tot verder expansie v. natuurwetenschap (geen grote uitbreiding van resultaten)