Chronologie van de metaaltijden in Europa
- Gepubliceerd in Geschiedenis
- Lees 1188 keer
Relatieve chronologieën
In de eerste plaats maakt men gebruik van relatieve chronologieën. Dit omdat we nog steeds een schriftloze periode kennen, waardoor absolute data moeilijk te achterhalen zijn. Deze relatieve tijdsindelingen komen echter niet overeen over heel Europa, en zijn afhankelijk van ondermeer de aanwezigheid van ertsen in een bepaald gebied. Meestal wordt toch gewerkt met enkele algemeen aanvaarde chronologieën. Voor een gedetailleerder beeld van een bepaalde regio echter, moet gewerkt worden met regionale en nationale chronologieën.
Een belangrijke figuur is de Zweed Oscar Montelius (1843-1921). Dankzij zijn brede kennis van de Europese archeologie kon hij, vertrekkende uit gesloten contexten in Scandinavië en de rest van Europa, een periodisering voorstellen waaraan hij zelfs absolute data kon linken. Zo onderscheidde hij zes periodes in de Scandinavische Bronstijd. Deze duidde hij aan met Montelius I-VI. Door deze opdeling vormt hij de grondlegger van typologie. Dit is een methode waarbij objecten in groepen worden geplaatst en deze types worden gerangschikt. Hierbij gaat men ervan uit dat men de technologie steeds beter onder de knie kreeg, en houdt men rekening met “modeverschijnselen”. Een voorbeeld is de evolutie van de bijl, waarbij men afgaat op de veranderingen in het hechtingssysteem. Dit werd steeds aangepast om zo het klieven te verhinderen. De verschillende stadia zijn achtereenvolgens:
- Vlakbijl: een kopie van de stenen bijl, waarbij dus geen voordeel uit het brons werd gehaald
- Randbijl: met een lipje en een hiel, wat slechts kan door metaalgebruik
- Hielbijl: in één stuk gegoten systeem
- Vleugelbijl: lipjes worden groter en een hiel is afwezig
- Hulsbijl: hout in het metaal verwerkt ipv vastgenomen
En ander voorbeeld is de evolutie van het zwaard. Men kan kijken naar de overgang van lemmet en greep. Hierbij merkt men een verandering op in de nietgaatjes, de plaats waar het lemmet in het hout zit. Aanvankelijk was dit slechts een klein stukje, maar om de kwetsbaarheid te verminderen kwam er een steeds grotere, zwaardere hiel en een tweedelige greep, tot het zwaard in eenmaal geassembleerd kon worden. Tevens is er een evolutie in de mode van de lemmetvorm: van slag, naar steek en terug naar slagfunctie.
De Duitse grondlegger in de typologie is Paul von Reinecke (1872-1958) uit het begin van de 20e eeuw. Hij deelde de Zuid-Duitse bronstijd en vroege ijzertijd in 6 fasen in: Bz A-D en Hallstatt A-D, elk met hun onderverdeling. Bz A komt overeen met de vroege bronstijd, Bz B en C met de middenbronstijd en Bz D, Ha A en B met de late bronstijd. Ha C en D behoren dan weer tot de ijzertijd. Zijn theorieën voor een indeling voor Centraal-Europa werden later aangevuld door Hermann Müller-Karpe.
De Franse indeling werd door Joseph Déchelette (1962-1914) gecreeërd en door Jean-Jacques Hatt uitgewerkt. Déchelette splitste de ijzertijd ook in twee periodes op: een Hallstatt-periode (vroege ijzertijd) en La Tène (late ijzertijd). Door het gebruik van de term Hallstatt, ontstond wel de verwarring tussen de Hallstatt-periode (zoals in Centraal-Europa begrepen als de late bronstijd), en de Hallstatt-cultuur ( zoals Déchelette, de vroege ijzertijd noemde).
