Figuratiesociologische benadering. Kern van civilisatietheorie = verband tussen sociale structuur en persoonlijkheidsstructuur ~> verband tussen sociogenese en psychogenese.

• verband tussen de aard van het vervlechtingsnetwerk van de samenleving en de mate van geweldmonopolie
• verband tussen de mate van geweldmonopolie en de dominante vorm die geweld in een samenleving aanneemt
• verband tussen de vorm van geweld en de persoonlijkheidsstructuur van de leden

De geweldmonopolisering heeft plaatsgevonden als een gevolg van de toenemende arbeidsverdeling (en dus verlenging en toenemende complexiteit van de interdepentieketens).

In de ME kwam geweldpleging frequent voor, opvliegend en onbeheerst gedrag werd in zekere zin beloond  de enige dwang waaraan het individu blootstond was de externe dwang uitgaande van eventuele geweldpleging van anderen.

Deze toestand veranderde naarmate meer en meer geweldmiddelen in handen kwamen van de centrale machten (kleine groepjes die voordien zowat vrij spel hadden, werden gedwongen zich te ontwapenen). Gepacificeerde gebieden ontstonden als noodzaak.

Mensen waren veel meer van elkaar afhankelijk, meer behoefte aan vrede en veiligheid.

Gevolgen persoonlijkheidsstructuur individu: de enkeling die leeft in een gepacificeerd gebied, de vrede kan enkele gehandhaaft blijven indien ieder individu zichzelf beheerst (Selbstzwang). Mensen zijn in het voordeel zichzelf te beheersen.

Hoe dichter het interdependentievlechtwerk; des te groter zijn de sociale ruimtes waarover dit netwerk zich uitstrekt; des te meer wordt het sociale bestaan bedreigd door degene die toegeeft aan spontane opwellingen en hartstochten.

De mens wordt van jongs af aan gedwongen zich te realiseren welke verdergaande effecten zijn handelingen of die van anderen hebben. Daarom valt de gedragsverandering noodzakelijkerwijze samen met de monopolisering van fysiek geweld, verlenging van handelingsketens en vergroten interdependentie = civilisatie.

De manieren van het hof golden als toonaangevend, ook voor de mensen die niet aan het hof verschenen. Daardoor verloren de geïmiteerde gedragingen voor de hoogste kringen echter hun waarde als onderscheidingsteken ~> ontstaan van een dynamiek van steeds meer verfijnen en ontwikkelen, zo werd het civilisatieproces almaar verder gestuwd zodat de “pijnlijkheidsdrempel” almaar opschoof.

Gedrag dat wij nu onder beschaafd verstaan kwam vroeger niet voor.

bv. gebrek aan hygiëne, ruwheid van zeden

Wat is er precies veranderd en wat waren de oorzaken?

Vergelijking van de manierenboekjes: gebruikt door opvoeders aan de hoven om kinderen van hun heer de juiste, voor hun stand gepaste, manieren aan te leren (vanaf 12^e eeuw) ~> later ook in burgerlijke kringen = niet zozeer een representatief staal van hoe men zich in feite gedroeg, maar een idee van wat men vond dat hoorde: standaard van goed gedrag (maar verschil tussen sociale groepen).

Twee grote tendenzen:

1 toenemende beheersing van driften en impulsen

ME: men liet in alle opzichten zijn impulsen de vrije loop: directer, met minder hulpmiddelen, ongegeneerder en impulsiever uitvoeren van lichaamsfuncties

met allerlei hulpmiddelen, met toenemend gevoel voor schaamte en gêne werd men beheerster

2 tempering van de beleving van affecten

ME: beleefde zijn affecten extremer en naïever bv. vriend of vijand

minder extreem en appreciatie voor nuanceverschillen in emotionele belevingen

 ons innerlijke breidt altijd maar uit ~> gevoeliger voor de minste verandering in affecten

Er zijn een aantal lange-termijn processen in het Westen:

- verlenging interdependentieketens

- tendens tot monopolisering van gewelduitoefening van de staat

- toename zelfbeheersing individu

- verhoging schaamtedrempel

= deelprocessen van de civilisering: de ontwikkeling van persoonlijkheidsstructuren hangt samen met de ontwikkeling van sociale structuren (figuratie, instabiliteit