Aan het einde van het 2^e jaar wordt de taal een belangrijk gereedschap in de zelfontwikkeling.

Tussen de 18 en de 30 maanden ontwikkelen kinderen een categorische zelf. Ze gaan zichzelf en anderen categoriseren op basis van leeftijd, sekse, fysieke karakteristieken en zelf het goed en het slecht.

Zelfbewustzijn wordt al snel een centraal deel van het emotionele en sociale leven van het kind.

• Kind wordt verlegen en beschaamd.
• Eerste pogingen om het perspectief van anderen te begrijpen

Zelfbewustzijn gaat samen met empathie = vermogen om de emotionele toestand van iemand anders te begrijpen en mee te voelen of emotioneel gelijkaardig te reageren.
Bv. andere troosten op manieren waar men zelf troost in vindt.

Gedurende het tweede jaar gaan kinderen zichzelf herkennen als een fysiek en uniek wezen.

Bijvoorbeeld:

• moeder tekent een rode stip op de neus van het kindje (9 tot 24 maanden oud) en zet hem/haar voor de spiegel. De kinderen raakten de spiegel aan alsof die rode stip niets met hen te maken had.
  Als het kindje 15 maanden oud is, wrijven ze de stip van hun neus. Dit wijst er op dat ze zich bewust zijn van hun unieke bestaan.
• Vanaf 2 jaar gaan kinderen naar zichzelf wijzen op foto’s en zichzelf dus herkennen

Zelfbewustzijn gaat zich ontwikkelen als de kinderen zich steeds meer gaan realiseren dat hun eigen acties ervoor zorgen dat objecten en personen gaan reageren op voorspelbare manieren.

Ouders die kinderen aanmoedigen om te exploreren en te reageren op hun signalen hebben baby’s die verder staan inzake ontwikkeling van het zelf

Vanaf de eerste maanden kunnen kinderen hun eigen visueel beeld onderscheiden van dat van andere stimuli, ook al is het zelfbewustzijn nog heel beperkt – enkel geuit in perceptie en actie

Onderzoek: Baby’s krijgen 2 video’s te zien:
- hun trappelende beentjes vanuit hun perspectief
- hun trappelende beentjes vanuit het perspectief van de observator
Resultaat: langer kijken naar het perspectief van de observator

Vanaf dat kinderen 4 maanden zijn, kijken en lachen ze meer naar videobeelden van anderen dan naar videobeelden over hunzelf. Dit duidt aan dat ze andere personen behandelen als een sociale partner.