Romeinse auteurs

Orde aanbrengen in de brij van barbaren die hen van alle kanten omringden: indeling aanbrengen:

- Nationes (enk: natio) > nasci = geboren worden

- Gentes (enk: gens) > gignere = verwekken

beide termen suggereren dat barbaarse groepen als afstammingsgemeenschappen werden gezien

Globale driedeling

- Kelten

- Germanen

- Slaven

= gebaseerd op filologisch onderzoek naar ‘barbaarse’ taalrelicten uit de Europese prehistorie: talen die in de noordelijke barbaarse wereld gesproken werden, gaan terug op 3 hoofdgroepen of grote taalfamilies

Probleem

Archeologen hebben wat al te voortvarend van deze drie taalfamilies ‘culturen’ gemaakt

Redenering archeologen

taal = identiteitsbepalende factor

=> mensen die dezelfde taal spreken brengen hun gemeenschappelijke identiteit tot uitdrukking in allerlei vormen van materiële of niet – materiële of ideële cultuur

Misbruiken

De vermeende Germaanse, Keltische en Slavische oercultuur zijn herhaaldelijk voor nationalistische doeleinden misbruikt

Vb: XIX: uitgave van de reeks “Monumenta Germaniae Historica” met als idee alle bronnen uit te geven uit de Duitse cultuur

=> moest teruggaan op Germaanse cultuur, zodat ook Nederlandstalige kronieken opgenomen werden (had gevolgen voor vorming van de fascistische ideologie)

Vb: ‘historische’ claims op Lebensraum tot vér over de Duitse drenzen: alle gebieden waar Germaanse talen werden gesproken (of ooit waren gesproken)

Gemeenschappelijk fundament

= sedentair – agrarische levenswijze

- Hoofdzakelijk leven van landbouw en veeteelt (vooral veeteelt)

- Leven in permanente nederzettingen

- Superieure brons-, ijzer-, goud- en zilversmeden

Oorspronkelijk

Barbaren = benaming voor iedereen die geen Grieks sprak

Romeinen

Barbaren = mensen die buiten de grenzen van het Rijk wonen

Beschrijvingen

- Men beschouwde barbaren met een mengeling van angst, bewondering en minachting

- Opgebouwd rond negatieve stereotypen (beesten)

Voorbeeld: Germanen

* waren langharig en roodblond, stonken en dronken, zochten altijd ruzie en waren onbetrouwbaar

* angst inboezemen: Germanen waren heel talrijk

* bewondering voor Germaanse moed en vechtlust

Scheiding

Scheiding tussen Romeinen en barbaren diende vooral een ideologisch doel en had weinig te maken met de werkelijkheid.

- Enorme grensbewaking: niet om barbaren buiten te houden, maar om intensief grensverkeer te controleren

- Rijksuitbreiding had tot opname van grote allochtone populaties geleid

- Romeinen hadden geen enorme technologische voorsprong op de hen omringende barbaarse samenlevingen

- Grootste verschil: Romeins superieur organisatievermogen

Term roept nog altijd het beeld op van massale invallen van woeste barbaarse stammen die het hoogbeschaafde, machtige Romeinse Rijk in korte tijd overspoelden en ten val brachten

MAAR: dit is een cliché die een erfenis is van de romantische geschiedschrijving van de XVIII en XIX

Kleinere successen

Begin IX

- Herovering van het westelijk deel van de Peloponnesos

- Bulgaren breiden gebied heel sterk uit en Byzantijnen konden hier weinig tegenover stellen

Eind IX

Tij begint te keren: Byzantijnse positie wordt versterkt in de laars van Italië en in Anatolië

Grote expansie: X

Mogelijk door:

- Verzwakking van Byzantiums erfvijanden (vooral moslimvorsten van het Midden – Oosten)

- Redelijke politieke stabiliteit in Byzantium

- Evenwicht tussen erfelijke monarchie en inmenging in staatszaken door de legertop: militaire commandanten toonden zich terughoudend bij het ‘corrigeren’ van zwakke keizers of het opvullen van machtsvacua, maar hielden stevige vinger aan de pols

Keizers

- Constantijn VII

* Stond onder regentschap van patriarch van Constantinopel, daarna van zijn moeder en moest later de carrière – generaal Lekapenos als mede – keizer naast zich dulden

* onderscheiden van Lekapenos door naam Porfyrogenitos (=’hij die in het purper is geboren’)

- Basilios II

* Generaals Phocas en later Tzimisces drongen zich op als mede – keizer (nadat de tweede de eerste uit de weg liet ruimen)

* boekte grote militaire successen (enorm wreed)

* bij zijn dood was Byzantium naar de verhoudingen van die tijd onmiskenbaar weer een grootmacht

Keizers en mede – keizers

- Voordeel:

Lekapenos, Phocas en Tzimisces waren alle drie zeer capabele militairen die heel wat gebied veroverden: werden dankzij hun positie niet gehinderd in hun militaire ambities

- Nadeel:

Onderlinge rivaliteiten en het najagen van eigenbelang leidden gemakkelijk tot binnenlandse strubbelingen: 13 jaar burgeroorlog tussen heerschappij van Tzimisces en die van Basilios II

Versterking van het leger onder Basilios II

Tactisch belang van ruiterij

- Cavalerie – eenheden werden zwaarder bewapend en kregen belangrijkere offensieve taken

- Infanterie: getraind om ruiterij door vorming van grote carrés te beschermen op het slagveld tegen tegenaanvallen

Subsidiaire fiscale solidariteit

= grote bezitters moesten de fiscale verplichtingen (en niet de grond) van kleine boeren in dezelfde plaats die in financiële nood verkeerden, overnemen

- verviel de grond ondanks alles toch aan de fiscus, dan werd hij niet langer verkocht, maar bij voorkeur in tijdpacht gegeven