Stadsvorming vanaf 10e eeuw => grootste invloed op industrialisatie. Eerst in Zuid-Europa, later in andere gebieden. In de stad voorzien de mensen niet in hun eigen voedsel. Ze jagen en vissen niet en doen niet aan landbouw. De stad lokaliseert het bestuur, de handel en diensten.

1. Religie heeft in deze grootscheepse strijd voor de katholieke kerk een mobiliserende rol kunnen spelen
2. Toch was ze niet doorslaggevend, want daarvoor ontbrak het zowel aan islamitische als aan christelijke en zelfs katholieke zijde te duidelijk aan solidariteit
3. concrete resultaat van deze episode:

* definitieve aftakeling van het Byzantijnse rijk enerzijds

* westers systeem van autonome machtssferen voor religie, staatsmacht en markteconomie, inclusief zijn twee vormen van kolonisatie (plantages en handelsposten) dat werelddominant werd.

heeft nieuwe impulsen gegeven aan kolonisatiebewegingen naar de continentale periferieën van Europa zelf.

- De Duitse (of Teutoonse) orde richtte zich vanaf 1211 primair op de verdediging van het christendom in de Oost-Europese grensgebieden.

- Vanaf 1230 kondigden Duitse bisschoppen de permanente kruistocht af tegen de Baltische en Slavische volkeren. De orde kreeg aanzienlijke politieke, juridische en materiële rechten om in het dunbevolkte Midden- en Oost-Europa het christendom gewapenderhand te verspreiden en de schaarse inheemse bevolking van land en vrijheid te beroven.

- Deze werd als horige aan het werk gezet op de grote landerijen waar massaal rogge werd verbouwd. Deze zou vanaf eind 14^e eeuw het West-Europese voedseltekort helpen ondervangen.

- Duizenden dorpen werden vanuit het Westen gesticht door groepen migranten die vaak hun eigen rechtssysteem konden laten erkennen.

ontwikkelde zich op veel bescheidenere schaal een gelijkaardig systeem van handelsnederzettingen van Noord – Duitsers in Scandinavië en de oostelijke kustgebieden.

- Belangrijkste knooppunt was het eiland Gotland: van hieruit dreven Denen en Noord-Duitsers handel met Novgorod, Vlaanderen en Engeland.

- Handelaren uit verschillende streken organiseerden zich voor hun bescherming op bepaalde routes. De beroemdste van deze handelarenorganisaties was de Duitse Hanze.

- Deze vormde zich in 1356 om tot verbond van steden die tot 1669 functioneerde op interregionale schaal ter behartiging van de handelsbelangen van de burgers hiervan.