steden waren ook afhankelijk van het platteland: voedsel à veel burgers belegden hun kapitaal buiten de stad à marktgerichte teelt en inkomsten in de vorm van natura à steden oefenden macht uit over omliggende platteland

vooral de veiligheid van wegen vormde een aanhoudende zorg: tollen kunnen vrij vertaald worden als ‘protectiegeld’; op hun doortocht kwamen handelaars door vele verschillende heerlijkheden met soms willekeurige heren

vb. Rijnverkeer

- eerste verbond van Rijnsteden (1254)

- de volgende namen taken op zich die eigenlijk aan de koning waren voorbehouden: handhaving van vrede en recht (indien nodig door geweld: beperkte successen)

prioriteiten van steden waren vaak tegengesteld aan die van koning en adel: afspraken maken i.v.m. handelsverkeer, beschermen van handelaars à onderling afspraken maken

vb. Barcelona ontplooide in de 13^de eeuw een ruim netwerk (in de westelijke MZ)

- behalve voor de handelsfunctie waren sommige steden ontstaan rond een kathedraal of bestuurlijk centrum (dienstverlening)

- grootste handelspolen genoten een ruime mate van autonomie tot in de 18^de eeuw indien hun ontwikkeling vooraf ging aan de consolidatie van de vorstelijke macht