Item gefilterd op datum: december 2012

• Morele waarden leggen beperkingen op aan onderzoek.
• Er zijn meerdere visies over het verband tussen waarden en wetenschap.
• Weinigen zijn ervan overtuigd dat de wetenschap volledig waarden vrij kan zijn, maar sommigen pleiten voor het minimaliseren van de invloed van waarden op de wetenschap. Nog anderen beweren dat waarden moeten worden erkend en aangemoedigd als een belangrijke factor in de wetenschap.

• Experimenten vereisen:
  • controle over de gebeurtenissen in het onderzoek en
  • volkomen toevallige toewijzing van de deelnemers aan de condities.
• Toevallige steekproeftrekking verwijst naar hoe personen worden geselecteerd om aan een studie mee te werken, terwijl volkomen toevallige toewijzing verwijst naar hoe personen aan de verschillende condities van de studie worden toegewezen.
  • Voordeel volkomen toevallige toewijzing: garanderen dat de verschillen tussen de condities niet voorkomen uit bestaande verschillen tussen de deelnemers, maar worden veroorzaakt door het effect van de onafhankelijke variabele op de afhankelijke.
• Experimenten worden vaak in een laboratorium verricht omdat ze de onderzoekers een betere controle garanderen over de onderzoek omgeving en ze de toelaten de relevante variabelen nauwkeuriger te meten.
• Veldexperimenten worden uitgevoerd in natuurlijke situaties buiten het labo.
  • Voordeel: men is meer geneigd om spontaan te reageren dan in een labo.
  • Nadeel: proefleider kan minder controle uitoefenen en niet garanderen dan de deelnemers in de verschillende condities op dezelfde manier werden behandeld.
• Experimenten onderzoeken de effecten van 1 of meer onafhankelijke variabelen op 1 of meer afhankelijke variabelen.
• Een hoofd effect van een enkele onafhankelijke variabele veroorzaakt verschillen op de afhankelijke variabele. Dit effect is onafhankelijk van (niet gerelateerd aan) de effecten van om het even welke andere onafhankelijke variabelen.
  • Vb “De deelnemers die overtuigd waren van de agressieve intenties van de tegenstander verkozen globaal gezien zwaardere shocks dan deelnemers die geen agressie van de tegenstander verwachtten.“

⇒ Hoofdeffect van de onafhankelijke variabele X op Y

• Vb “De deelnemers die dronken waren verkozen globaal gezien zwaardere shocks dan de deelnemers die nuchter waren.”

⇒ Hoofdeffect van de onafhankelijke variabele Z op Y

• Men spreekt van een interactie, indien het effect van 1 onafhankelijke variabele (op de afhankelijke variabele) afhankelijk is van de waarde van een andere onafhankelijke variabele. Specifieke combinaties van waarden op de onafhankelijke variabelen hebben dus een effect op de afhankelijke variabele dat afwijkt van de hoofdeffecten van elke onafhankelijke variabele.
  • Vb “Het effect van de verwachte agressiviteit van de deelnemers bleek afhankelijk te zijn van de alcoholconsumptie van de deelnemers. Hoewel dronkenschap over het algemeen tot agressiever gedrag aanzette, was dit effect veel sterker voor die deelnemers die verwachtten dat hun tegenstander agressieve intenties had. Bovendien geldt dat het effect van agressiviteit van de tegenstander veel sterker was onder de dronken deelnemers, hoewel men over het algemeen zwaardere shocks toediende aan een tegenstander met agressieve intenties. We kunnen dus concluderen dat de manipulaties op zich (alcoholconsumptie, de verwachting dat de tegenstander al dan niet agressief zal zijn) de deelnemers niet tot de meest agressieve reacties aanzetten. De hevigste shocks werden toegediend door die deelnemers die zowel dronken waren als de verwachting hadden dat de tegenstander agressief zou reageren.”

⇒ Interactie tussen onafhankelijke variabelen X en Z.

• Subjectvariabelen zijn variabelen die bestaande verschillen, voorafgaand aan het onderzoek, tussen deelnemers typeren. Een studie die enkel subjectvariabelen bevat en geen echte volkomen toevallige toegewezen onafhankelijke variabele, is geen experiment.
• Statistische significante resultaten zijn uitkomsten die minder dan 5 keer op 100 toevallig voorkomen.
  • Replicatieonderzoek herhaalt het oorspronkelijke experiment om te zien of men opnieuw dezelfde resultaten bekomt.
• De interne validiteit van experimentele bevindingen is gewaarborgd, indien de veranderingen in de afhankelijke variabele ondubbelzinnig of eenduidig aan de manipulatie van de onafhankelijke variabele kunnen worden toegeschreven.
  • Bedreigende factoren: historiek, maturatie, testeffect, instrumentatie, regressie, selectie, uitval.
• Controlegroepen kunnen de interne validiteit versterken, maar volkomen toevallige toewijzing van subjecten aan condities is de beste waarborg voor interne validiteit.
• Onderzoeksresultaten hebben externe validiteit in de mate dat ze te veralgemenen zijn naar andere personen, andere situaties en andere operationele definities van de variabelen.
• Een representatieve steekproef versterkt de externe validiteit; een gelegenheidssteekproef verzwakt de externe validiteit.
• Werelds realisme verwijst naar de mate waarin de onderzoekssituatie gelijkt op natuurlijke situaties uit de werkelijke wereld.
• Experimenteel realisme is de mate waarin deelnemers de experimentele situatie en de procedures als echt ervaren en zich betrokken voelen.
• Deceptie wordt soms gebruikt om het experimentele realisme te versterken en te vermijden dat de deelnemers hun gedrag afstemmen om de hypothese die de onderzoeker toetst.
• Handlangers zijn medewerkers van de onderzoeker die zich voordoen alsof ze gewone deelnemers aan een experiment zijn maar zich in werkelijkheid gedragen op een manier die door de onderzoeker werd voorgeschreven.

Correlationeel onderzoek bestudeert de verbanden tussen variabelen die niet door de onderzoeker worden gemanipuleerd.

• Een correlatiecoëfficiëntis een maat voor de sterkte en de richting van het verband tussen 2 variabelen.
• Gelijktijdige of concurrente correlaties: correlaties die men krijgt door variabelen van een groep personen op een bepaald tijdstip te meten en te correleren.
• Prospectieve correlaties: correlaties die men krijgt door variabelen op uiteenlopende tijdstippen te meten en te correleren.
• Positieve correlaties: hoge scores op de ene variabele gaan samen met hoge scores op de ander variabele.
• Negatieve correlaties: hoge scores op de ene variabele gaan samen met lage scores op de andere variabele.
• Correlaties zijn geen bewijs voor een causaal verband. Het feit dat 2 variabelen met elkaar gecorreleerd zijn, betekent niet noodzakelijk dat de ene variabele als causale oorzaak van de andere fungeert.
• Correlaties kunnen worden gebruikt om voorspellingen te formuleren en om hypothesen over verbanden te toetsen.
• Bij kwalitatieve variabelen is het niet mogelijk om een klassieke correlatiecoëfficiënt te berekenen. Vb geslacht, ras, politieke overtuiging, …
• Voordelen: gebruikt voor variabelen die niet manipuleerbaar zijn:
  • Om ethische redenen: delinquentie, relatieproblemen
  • Om fundamentele redenen: weer leeftijd, geslacht, huidskleur
  • Om dat ze unieke gebeurtenissen zijn: ramp, staking, crisis
• Nadelen:
  • Richting van het verband
  • Derde variabelen
  • Lineaire variabelen

Met beschrijvend onderzoek registreren sociaal-psychologen wat personen denken en voelen, of hoe ze zich gedragen.

• Een van de vormen van beschrijvend onderzoek is observationeel onderzoek, waarbij personen systematisch worden geobserveerd, vaak in natuurlijke situaties.
  • Ethische bezwaren
  • Twijfels over de nauwkeurigheid (tv-reportages~kijkcijfers!)

• In archief studiesbestuderen onderzoekers bestaande verslagen en documenten, zoals krantenartikelen, dagboeken en gepubliceerde misdaad statistieken.
  • Voordeel: geobserveerde gedrag wordt niet beïnvloed door de aanwezigheid van de onderzoeker, want er wordt uit de 2de hand geobserveerd.
  • Nadeel: beschikbare info meestal onvolledig, onvoldoende gedetailleerd of op onsystematische wijze verzameld.
  • Vooral waardevol voor het bestuderen van culturele en historische trends.
• Opiniepeilingen stellen vragen over attitudes, opvattingen en gedragingen. Ze gebeuren van persoon tot persoon via de telefoon, internet, of schriftelijk.
• Opiniepeilers definiëren de populatie van de opiniepeiling en trekken een steekproef uit die populatie.
• Om te garanderen dat de steekproef voor de gekozen populatie representatief is, trekken de onderzoekers volkomen toevallig personen uit de populatie waarop de opiniepeiling betrekking heeft. Elk lid van de populatie heeft dus evenveel kans om te worden geselecteerd.

De meeste sociaal-psychologen toetsen hun ideeën door gebruik te maken van objectieve, systematische en kwantificeerbare meetprocedures.

• In zelfbeschrijvingen rapporteren deelnemers hun gedachten, gevoelens, verlangens en gedrag. Bestaan uit individuele vragen of reeksen vragen die samen één conceptuele variabele meten.
  • Vb Zelfwaarderingsschaal van Rosenberg: reeks vragen die samen de algemene zelfwaardering van een individu meten.
• Zelf beschrijvingen kunnen vertekend worden door de behoefte een goede indruk te maken. De formulering en de context van de vraagstelling kunnen eveneens de antwoorden vertekenen.
  • Onderzoek met een “pseudo-informatiebron” toont aan dat deelnemers in dat geval veel nauwkeuriger over zichzelf rapporteren en veel frequenter sociaal onaanvaardbare standpunten en gedrag rapporteren.
  • Bogus pipeline = pp-en werden overtuigd dat er een leugendetector aanwezig was. Dit beïnvloedde aanzienlijk de antwoorden. Toont gewenste antwoorden aan.
• Om de nauwkeurigheid van de zelfbeschrijvingen te verhogen beklemtonen sommigen de noodzaak om zelfbeschrijvingen zo snel mogelijk na het optreden van de gedachten, de gevoelens of het gedrag te rapporteren, om zo inaccurate herinneringen te vermijden:
  • Interval-contingente zelfbeschrijvingen: ondervraagden rapporteren op regelmatige tijdstippen over hun ervaringen.
  • Signaal-contingente zelfbeschrijvingen: registratie van de gebeurtenissen gebeurt zo vlug mogelijk nadat de ondervraagden een signaal krijgen.
  • Gebeurtenis-contingente zelfbeschrijvingen: verslaggeving over welomschreven gebeurtenissen vlak na het optreden ervan.
• Narratieve studies analyseren de inhoud van uitvoerige verhalen over een algemeen onderwerp. (~verhalende zelfbeschrijving)
  • Vb uit dagboeken, brieven, speeches, persconferenties, …
• Observaties worden door menselijke waarnemers of door machines (vb perceptie analysator, meten van hartslag, seksuele opwinding etc.) geregistreerd. Hierbij is interbeoordelaarsbetrouwbaarheid (zitten de observeerders wel op 1 lijn?) wel een vereiste.
• Dyadische Interactie Paradigma:2 waarnemers beoordelen onafhankelijk van elkaar het op video geregistreerde gedrag, met aandacht voor de interpersoonlijke afstand, lichaamshouding en de manier waarop de deelnemers naar elkaar kijken en glimlachen.
  • Voordeel observatie: gebrekkige herinneringen en vertekende interpretaties van het eigen gedrag worden vermeden.
  • Nadeel observatie: als de deelnemers beseffen dat ze geobserveerd worden, zijn observatiemethoden soms even vertekend als zelfbeschrijvingen door de sociale wenselijkheid.

Conceptuele variabelen en operationele definities: van abstract naar specifiek

• Onderzoekers vertalen abstracte, conceptuele variabelen in specifieke operationele definities, die nauwkeurig weergeven hoe men de variabelen kan manipuleren of meten.
  • Conceptuele variabelen: vb “conformiteit”, “groepsdruk”, “discriminatie”, ''eenzaam''
  • Er zijn meerdere operationalisaties mogelijk.

vb eenzaam -> vragen naar gevoel

• Begripsvaliditeit (construct validity) is de mate waarin de operationele definities met succes de corresponderende conceptuele variabelen manipuleren of meten.

Vragen stellen

• Ideeën voor sociaal-psychologisch onderzoek komen vanuit alle richtingen: persoonlijke ervaringen en observaties, nieuwsberichten (actualiteit) en ander onderzoek

-Vb naar aanleiding van de zaak Dutroux

De literatuur opzoeken

• Voordat men een onderzoeksidee uitwerkt, is het belangrijk na te gaan welke onderzoek(en) er al naar dit en verwante onderwerpen zijn uitgevoerd.
• Elektronische databanken verschaffen toegang tot een overvloed aan informatie over de onderzoeksliteratuur over psychologie en over meer algemene infobronnen.

-Vb PsycLIT, PsychINFO, Web Of Science, …

• Het opzoeken van de relevante literatuur verandert meestal de oorspronkelijke vraag van de onderzoeker. Ze wordt preciezer, richt zich op specifieke condities die verschillende resultaten opleveren en wordt hierdoor beter toetsbaar.

Hypothesen en theorieën

• Het formuleren van een hypothese is een kritische stap in de planning en uitvoering van onderzoek.
  • Hypothese: toetsbare voorspelling over de condities waaronder een gebeurtenis zal optreden.
• De sociaal-psychologische theorieën zijn eerder specifiek dan comprehensief (niet gecategoriseerd/specifiek) en genereren onderzoek dat de theorieën ondersteunt of weerlegt.
  • Theorie: georganiseerde verzameling principes die geobserveerde fenomenen verklaart.
• Theorieën worden volgens 3 categorieën beoordeeld:
  • Eenvoud: precieze “mini-theorieën”
  • Volledigheid: omvatten alle relevante info
  • Generativiteit: leiden tot nieuwe hypothesen, verder onderzoek en beter inzicht.
• In sociale psychologie weinig consensus.

Fundamenteel en toegepast onderzoek

• Fundamenteel onderzoek heeft tot doel het menselijk gedrag beter te begrijpen, door het toetsen van hypothesen die uit een theorie zijn afgeleid.
• Toegepast onderzoek heeft tot doel het inzicht te verruimen in gebeurtenissen uit het werkelijke leven en bij te dragen tot de oplossing van praktische sociale problemen.
• Kurt Lewin: pionier in beide benaderingen, moedigde de afwisseling van beide vormen aan.
• In de sociale psychologie zijn beide vormen sterk verweven.

• Omdat gezond verstand en intuïtieve opvattingen over sociaal-psychologische vraagstukken dikwijls misleidend of tegenstrijdig zijn, is het belangrijk inzicht te verwerven in het wetenschappelijk bewijsmateriaal waarop sociaal-psychologische theorieën en bevindingen steunen.
• Het bestuderen van onderzoeksmethoden in de psychologie bevordert het kritisch denken over gebeurtenissen uit het werkelijke leven en over informatie die via de media en andere bronnen verspreid wordt.

De snel evoluerende technologieën de, manier waarop personen informatie verwerven en met elkaar communiceren beginnen te wijzigen, zullen waarschijnlijk ook de manier waarop personen interactief met elkaar omgaan, beïnvloeden. De sociale psychologie van de volgende eeuw zal deze thema’s ongetwijfeld uitvoerig bestuderen.