Item gefilterd op datum: december 2012

Taalhandeling op drie niveaus (“ik zeg u dat het regent”)

1 Propositionele component (objectieve wereld)

Men uit zich over iets in de wereld, waarover de communicatie gaat.

2 Illocutionaire component (sociale wereld)

Men tracht de ander te laten accepteren wat men beweert; men raakt het met iemand eens. Niveau van intersubjectiviteit: spreker en toehoorder kunnen hier tot wederzijds begrip komen.

3 Expressieve component (subjectieve wereld)

Men tracht zichzelf verstaanbaar te maken; men uit zich.

• Taal fundeert de sociale interacties.
• Enkel via de taal kunnen mensen hun ervaringen gemeenschappelijk maken.
• Taal is een communicatiemedium.
• Wat in de taal maakt het mogelijk dat wij er mekaar mee kunnen verstaan?
• Het accent ligt op de manier waarop zinnen worden aangewend in taaluitingen = taalhandeling. Bij gebruik van de taal stel je een daad. Spreken = vorm van handelen. bv. Belofte bij huwelijk.

Taalstructuren verschillen volgens sociale klassen.

Lagere klassen  minder vaak lid van gedifferentieerde organisaties (restricted)

• korte, grammaticaal eenvoudige, vaak onvolledige zinnen in een gebrekkige syntactische vorm (directe rede)
• eenvoudig en herhaald gebruik van conjunctieven (dan, en toen, zo) en indexicale uitingen (hier, daar)
• weinig ondergeschikte zinnen
• veel sympathetische uitingen (vind je niet? zie je?)

Kinderen uit deze klasse: meer non-verbaal => meer interpretatiearbeid => meer misverstanden.

Midden- en hogere klassen (elaborated)

• precieze en complexe grammaticale constructies met veelvuldig gebruik van onderschikkende bijzinnen (indirecte rede)
• veelvuldig gebruik van voorzetsels die logische en tijdruimtelijke relaties aanduiden
• uitdrukkelijke verbalisering van individuele oordelen

Kinderen uit deze klasse hebben voordelen: ze kunnen gemakkelijker logisch denken, complexe samenhangen onderkennen en analyseren, conflicten en problemen verklaren en oplossingen formuleren; ook grotere leermotivatie.

Toch is de restricted code niet inferieur; het sympathetisch vermogen is onmisbaar in de

informele omgang.

Dit verklaart verschillen in schoolprestaties. Dit wordt versterkt doordat de schoolse

omgangsvormen beantwoorden aan de levenswijze van de middenklasse en omdat leraars de

leerlingen met de elaborated code vaker belonen.

Classifications primitives: de belangrijkste classificaties en fundamentele categorieën van het denken hebben een sociale oorsprong (geen a-priori denkcategorieën).

De sociale structuur geeft vorm aan onze fundamentele denkcategorieën. Primitieve mensen delen de natuur in zoals zij hun eigen groep indelen.

bv. planten: eetbaar- niet eetbaar ~ huwbare en niet huwbare leden)

bv. papegaaienclan eet geen papegaaien = projectie van verbod op huwen binnen clan

Ook de wijze waarop mensen denken over lichaamsfuncties weerspiegelt sociale categorieën ~> Mary Douglas: de relatie tussen hoofd, voeten, hersenen, geslachtsorganen, mond en anus drukken gewoonlijk de relevante hiërarchiepatronen uit. Ook in de beleving van het eigen lichaam gebruiken mensen onbewust sociale categorieën.

Het ervaren van de natuur en het eigen lichaam is in deze zin ook een sociale ervaring. Een ervaring dus waarop de sociale structuur haar stempel drukt.

• aanvulling bij Sapir-Worf: waar komt taal vandaan?
• accenten
• Ook binnen eenzelfde taalgemeenschap kunnen er verschillen in taalgebruik zijn tussen sociale groepen.
• Durkheim: onze taalstructuren worden bepaald door de sociale structuur
• Sociale structuur ~> taalstructuur ~> denken
• MAAR niet eenzijdig determinerend! De taalstructuren helpen de sociale structuur in stand te houden
• voorbeeld: blz. 86-87 over de mannelijke vorm van functienamen en algemene benaming van beroepen
• Model is circulair (<->Sapir-Worf: lineair deterministisch): het combineert het model van Worf van de linguïstische bepaaldheid met de idee van Durkheim dat denk- en taalcategorieën sociaal bepaald zijn.

Sapir

“De echte wereld wordt voor een groot deel onbewust geconstitueerd door de taalgewoonten van een groep”  iemands taal bepaalt de wijze waarop hij de wereld ziet.

Worf

De grammatica dwingt ons om zo en niet anders te denken en waar te nemen; het linguïstisch systeem heeft zelf de vorm van ideeën; ideeën worden ideeën als ze de herkenbare vormen overstijgen.

bv. idee van zee: hulpmiddel in hoofd van algemene zee: nood aan taal om ideeën te benoemen.

Taal neemt de vorm aan van een mentaal keurslijf.

Ons denken en onze ervaringen hangt af van de taal die we gebruiken. Mensen die leven in

een verschillende taal leven dus ook in een verschillende wereld.

 de Sapir-Worf hypothese is relativistisch (zoveel talen, zoveel werelden) en deterministisch (taal bepaalt denken).

vb: sneeuw in Nederlands en eskimotalen, NL  taal verhindert om nauwkeurig waar te nemen

MAAR neemt de eskimo de sneeuw gedifferentieerder aan omdat zijn taal hem ertoe dwingt OF heeft hij zijn taal verfijnd?

EN hoe zit het met de oorsprong van lexicon en grammatica?

kritiek

1 Taal als gevangenis voor het denken.

Dit is echter te radicaal, soms zijn we niet in staat ons juist uit te drukken en heeft ons hoofd denkbeelden die de taal niet kan uitdrukken. De geest is in staat om denkbeelden te denken, ook al laat ons taalgeheugen ons even in de steek (“niet op het juiste woord kunnen komen”).

Recent onderzoek toont aan dat het denken niet zo taalafhankelijk is.

2 Als taalstructuren het denken bepalen, wat bepaalt dan de denkstructuren?

3 Ideologisch-politiek geïnspireerde kritiek

Iedere cultuur zou zich in zijn eigen gelijk kunnen wentelen en er zijn zoveel waarheden als er talen zijn (ook zijn er verschillen qua geslacht, streek, ...). Er zouden wezenlijke en onoverbrugbare cultuur- en taalverschillen bestaan.

MAAR dit was niet de bedoeling van Worf  hij hoopte enkel dat we een nederige houding zouden aannemen en terug zouden komen van ons geloof in de superioriteit van de Europese talen

• Taal belichaamt het constitutieve aspect van de cultuur: taal constitueert de betekenisruimte waarbinnen culturele elementen betekenis krijgen
• Sapir-Worf: taal bepaalt het denken.
• Bernstein: taal krijgt de stempel van de sociale omgeving
• Habermas: theorie van het communicatieve handelen; de taal constitueert het denken, het legt wereldstructuren vast, alsook de structuren waarbinnen de sociale evolutie en differentiatie van de maatschappij kunnen verlopen.
• Postman (McLuhan): communicatiemedia fungeren als constituerende kaders, ze bepalen wat er wel en wat er niet ter sprake kan komen
• Interactiemedia in de ruimste zin hebben een constituerende werking. Simmel (geld) en Mumford (klok). Sociale interacties tussen mens en ding: karakter van quasi-alter (Ihde) of van actant (Latour).

Cultuur vernietigt de bodem van de werkelijke cultuurproductie: taal.

In het taalgebruik dat in dienst stond van de informatie, het amusement en de reclame werd de laatste band tussen gesedimenteerde ervaring en taal doorgesneden welke voordien in het dialect nog zijn verzoenende werking uitoefende. Het munten van woorden in de “informatica”, de reclame en amusement maakte de reclame verwant aan het totalitaire parool.

~> Talloze mensen gebruiken woorden en zinswendingen die ze niet meer begrijpen of alleen nog overeenkomstig de behavioristische functie ervan benutte, alsof het camouflagemiddelen zijn die zich uiteindelijk des te dwangmatiger aan de betreffende objecten hebben gehecht.

~> Zo wordt de taal uiteindelijk verdingelijkt, ze wordt een instrument waarmee de waren kunnen worden aangeduid, maar waaruit iedere verdere betekenis is weggevlucht.

Iedereen wordt voortdurend gedwongen om zijn morele geschiktheid voor deze maatschappij steeds opnieuw te bewijzen. Iedereen moet laten zien, dat hij zich zonder reserve met de macht identificeert door welke hij geslagen wordt.

De cultuurindustrie heeft een regressie veroorzaakt naar een infantiele toestand, waarin de luisteraar volgzaam was en bang voor al het nieuwe; een toestand van passieve afhankelijkheid. Hierdoor staan mensen enkel nog open voor wat ze van tevoren gehoord hebben.

Standaardisering en pseudo-individualiteit: eigenschappen die de luisteraar aan de muziek deden vastplakken bv. makkelijk herkenbare deuntjes. Individualiteit is een illusie.