Item gefilterd op datum: december 2012

• voor de geboorte
  • proliferatie: vorming nieuwe cellen (primitieve neuronen en glia cellen) uit stamcellen
  • migratie: neuronen en glia cellen bewegen naar de uiteindelijk bestemming, volgen chemische paden (vele immunoglobulines, chemokines)
  • differentiatie: neuronen ontwikkelen vorm (eerst axon, dan dendrieten), wordt deels bepaald door omgeving en ontwikkelingsstatus (bij transplantatie)

• na geboorte ook
  • myelinatie: myelinevorming door glia cellen, eerst ruggemerg, dan hindbrain, midbrain, forebrain (gedurende vele jaren)
  • synaptogenese: vorming van synapsen, gaat door gedurende leven, maar neemt wel af
  • apoptosis: geprogrammeerde afsterving cellen

• opbouwen van de hersenontwikkeling, parafraserend:

1. plaats deze axonen hier, en die dendrieten daar

2. kijk of het werkt en verwijder wat niet werkt

3. maak af en toe nieuwe verbindingen en behoudt alleen de meest succesvolle verbindingen

• opbouw met name bij embryo’s en kinderen maar gaat ook nog door bij volwassenen

• let op: effecten van leren en ontwikkeling zijn moeilijk te onderscheiden

• nervous system
  • centraal systeem: hersenen & ruggemerg
  • perifeer systeem: somatisch en autonoom zenuwstelsel (sympatisch vs. parasympatisch: ligging, functie, neurotransmittors)
• navigeren: dorsaal, ventraal, posterior, anterior, lateraal, mediaal etc.
• ruggemerg: Bell-Magendie wet, witte/grijze stof
• hersenstructuren
  • hindbrain: pons (slapen, kruising), cerebellum (bewegen, evenwicht), medulla (vegatatief); ook : hersenstam, craniale zenuwen
  • midbrain: superior colliculus, substantia nigra
  • forebrain: cerebrale cortex, limbisch systeem, basale ganglia, hippocampus; (hypo-) thalamus
• cerebrale cortex, kwabben: pariëtaal (ruimtelijk, homunculus), frontaal (planning, werkgeheugen, motoriek, homunculus), occipitaal (visueel), temporaal (taal, herkennen)
• cortex (schors): 6 laminae, kolommen, inter-hemisferische verbindingen
• methoden: hersenanatomie (frenologie), hersenactiviteit (EEG, MEG, fMRI), hersen-beschadigingen, stimulatie (TMS, electrisch, chemisch)
• over diersoorten: relatie ratio hersenmassa- lichaamsmassa en IQ is beperkt
• mensen: (beperkte) relatie tussen IQ en grijze massa en specifieke hersengebieden,oorzaak of gevolg?
• geringe geslachtsverschillen: hangt vermoedelijk (deels?) samen met verschil in interesse

• vrouwen hebben (vergeleken met mannen)
  • kleinere hersenen (ook relatief tot lichaamsafmetingen)
  • meer en diepere sulci
  • grotere neurondichtheid in sommige temporaal kwabdelen
  • vaker gelijke afmetingen van de linker en rechter temporaal kwabben
  • andere vorm van de visuele cortex
  • grotere hippocampus
  • kleinere amygdala
• nauwelijks gedragsverschillen
  • IQ gelijk
  • vrouwen praten niet meer, mannen schaken niet beter
  • erkend verschil: mannen hebben beter ruimtelijke vaardigheden (bv. navigatie), vrouwen scoren meestal verbaal hoger
  • verschillen meestal vanwege interesseverschillen (is dat aangeleerd??)
• mannen en vrouwen
  • (grijze massa correleert met IQ)
  • vrouwen hebben een vergelijkbaar cortex oppervlak en aantal neuronen (vanwege meer sulci bij vrouwen )

• IQ meting is onnauwkeurig  lage correlaties

• correlaties: zijn de hersenverschillen oorzaak of gevolg van IQ?

• sommige genen correleren met IQ én hersenafmetingen

 IQ en hersenafmetingen worden bepaald door vele oorzaken (genetisch én in de ontwikkeling)

• Albert Einstein: slechts
  • meer glia cellen
  • grotere pariëtaal kwab (ruimtelijk?)

was dat gecorreleerd met zijn genialiteit?

• algemeen
  • hersenmassa correleert niet met intelligentie
  • wel (kleine!) correlaties tussen IQ en …
    • hersenafmetingen (fMRI)
    • gemiddelde dikte grijze massa (cortex)

specifieke hersengebieden

• zoogdieren
  • zelfde algemene hersenstructuur
  • verschillende hersenafmetingen per soort: meestal meer (soms grotere) neuronen
• ratio hersenmassa-lichaamsmassa
  • voorspelt globaal de intelligentie per soort, maar …
  • … er zijn vele uitzonderingen, soorten met hogere ratios dan de mens

• electrisch: lokaal
• magnetisch (stimulatie bij minder intense TMS): lokaal
• chemisch: globaal/lokaal

• gedragseffecten bij mensen
  • ongevallen
  • aandoeningen (tumoren, hersenbloedingen)
  • vergiftiging (bv. alcohol)
  • Transcranial Magnetic Stimulation (TMS): tijdelijk deselectedren

• gedragseffecten bij dieren (en soms bij mensen)
  • gericht aangebrachte schade bij dieren (=‘ablation’) (bij epileptici, kankerpatiënten)
  • gene knockout

- aangebrachte genmutatie voorkomt synthese van een bepaalde eiwit (bv. neurotransmitter of receptor)

• inzicht wordt hierbij bemoeilijkt door
  • grote individuele verschillen
  • globale hersenschade (schade volgt niet de functionele structuren)
  • plasticiteit (fysiologische en gedragsaanpassingen)

• bij beeldgevende methoden (fMRI, PET): trek beeld bij taakuitvoering af van beeld in de ‘contrôle conditie’
  • waar mee vergelijk je het: juiste contrôle conditie vaak moeilijk