Item gefilterd op datum: december 2012

• Opdracht: rechters laten oordelen over dezelfde feiten
• O.V.: gevraagde straf of boete (hoog vs. laag)  anker
• A.V.: gegeven straf of boete
• Resultaat: de gegeven straf is afhankelijk van het anker (=gevraagde straf): hoge straf bij hoog anker, lage straf bij laag anker
• Opmerking recent onderzoek: zelfs een valse dobbelsteen beïnvloedt oordelen van de rechter.

= mentale aanname waarbij mensen een getal of waarde als beginpunt gebruiken en vervolgens onvoldoende op dit ankerpunt corrigeren. We gebruiken een (willekeurig) oordeel als startwaarde om ons eigen voordeel te vellen. Dat anker passen we dan aan, vaak te weinig, soms te veel, bijna nooit correct.

= mentale aanname waarbij mensen iets classificeren op grond van de mate waarin het lijkt op een karakteristiek geval: hoe sterkt gelijkt instantie 1 op instantie 2?

Bijvoorbeeld: wat studeert deze persoon? Uiterlijke kenmerken kunnen overeenkomen op typische voorbeelden van het stereotype.

MAAR: vaak vergeten we rekening te houden met de basisfrequentie van de instantie ( = informatie over de regelmaat waarmee leden van verschillende categorieën in de populatie voorkomen). We concentreren ons te veel op de individuele kenmerken die we waarnemen en te weinig op de basisfrequentie.

• Vergelijken met het CELA principe

• Opdracht: opnoemen van assertieve eigen gedragingen
• Onafhankelijke variabele: 6 versus 12 gedragingen opnoemen
• Afhankelijke variabele: zelfbeoordeling assertiviteit
• Resultaat: wanneer men maar 6 voorbeelden moet geven van assertieve gedragingen geeft men zichzelf bij de zelfbeoordeling hogere scores op assertiviteit.
  • Gebruik van de beschikbaarheidsheuristiek

= de heuristiek die een oordeel baseert op het gemak waarmee je je iets voor de geest kunt halen.

Probleem: iets wat je je gemakkelijk voor de geest kan halen, is niet perse typerend voor het hele plaatje, en dat kan tot foute conclusie leiden.

Bv. Hoe vriendelijk is iemand? Er is vriendelijk gedrag beschikbaar. Een redelijk correcte heuristiek als het om chronische beschikbaarheid gaat, maar beschikbaarheid kan ook zeer tijdelijk beïnvloed zijn (priming)

Bij het nemen van beslissingen zijn mensen niet altijd (of bijna nooit) rationeel, hoe ga je beslissen welke gedragsopties je gaat stellen?:

• Rationeel: afwegen van alle alternatieven door voor elk alternatief de kosten en de nuttigheid na te gaan. Bv. Studiekeuze, trouwen,…
• Heuristieken: mentale binnenweg, wel gebaseerd op voorgaande ervaringen, die we nemen om snel en (redelijk) accuraat de moeilijke berekening uit de weg te gaan. Het zijn snelle beslissingsregels, mentale aanname die mensen gebruiken om snel en efficiënt te kunnen oordelen.
  • Gebruik bij de afwezigheid van schemata want een schemata stippelt helemaal uit hoe het moet, een heuristiek is geen leidraad maar een hulp.
  • Efficiënt maar vatbaar voor fouten

• Een belangrijke bron van onze schema’s bestaat uit de cultuur waarin we opgroeien. Schema’s zijn een heel belangrijke manier waarmee culturen hun invloed uitoefenen, namelijk door ons mentale structuren in te prenten die invloed hebben op de manier waarop we de wereld begrijpen en interpreteren. Hierdoor is het voor ons soms moeilijk gewoonten en gedragingen in een andere cultuur te begrijpen.
• Dat gaat ook voor een stuk op binnen één bepaalde hoofdcultuur:
  • Vroegere hoge vs. lage klasse: andere praktijken die maken dat de twee in aparte werelden leven
  • Cultureel verschillend schema tussen ouders en hun kinderen: ze delen veel maar er komt vaak een punt waarbij toch bepaalde zaken niet over de generatiegrens heen begrepen worden. (bv. Muziek)

Self-fulfilling prophecy: situatie waarbij mensen 1) een verwachting hebben over hoe iemand is, die 2) van invloed is op de manier waarop ze zich tegenover die persoon gedragen, waardoor 3) die persoon zich consistent met deze verwachtingen gaat gedagen, waardoor hun verwachting uitkomt.

• Bij alle kinderen wordt een IQ-test afgenomen. De onderzoeken vertellen aan de leerkrachten dat sommige leerlingen zo goed gescoord hadden dat ze het komende jaar zeker zouden uitblinken. Dit was willekeurig gekozen, er was niet echt reden om dit te zeggen op basis van de IQ-test. Aan het einde van het schooljaar doen de onderzoekers bij alle kinderen opnieuw een IQ-test. Merkwaardig is dat de IQ’s van de kinderen die bestempeld werden als uitblinkers ook effectief meer is gestegen dan de IQ’s van de andere leerlingen. De verwachtingen van de leerkrachten waren realiteit geworden.
• Het gedrag van de leerkrachten is helemaal niet bewust maar een voorbeeld van automatisch denken, nl. self-fulfilling prophecy

• Deelnemers moesten een taak uitvoeren, ze kregen daar feedback over. Later bleek dat die feedback willekeurig was. Na dit gezegd te hebben en de deelnemers er effectief ook van hebben proberen te overtuigen, moesten de deelnemers een vragenlijst invullen over hoe ze dachten dat ze het werkelijk gedaan hadden. De meeste die positieve feedback gekregen hadden, dachten dat ze het beter hadden gedaan dan in de werkelijkheid, diegenen met negatieve feedback dachten dat ze het slechter hadden gedaan dan in de werkelijkheid. (= perseverance effect)
• Perseverance-effect: de bevinding dat de opvattingen van mensen over zichzelf en de sociale wereld aanhouden ondanks bewijzen van het tegendeel.

• Opdracht: woorden die te maken hadden met vijandigheid of neutrale woorden een fractie van een seconde op een computerscherm laten zien, zo snel dat mensen alleen een lichtflits zagen. Vervolgens moesten de proefpersonen een tekst lezen waarin iemand beschreven werd die zich op een manier gedroeg die zowel vijandig, als niet-vijandig geïnterpreteerd kon worden. Ook hier interpreteerden de proefpersonen Donald’s gedrag aan de hand van kenmerken die hen middels priming ingeprent waren.

De hardnekkigheid van weerlegde schema’s

• Zelfs als een schema fout is en de persoon het beseft, kan het doorwegen in zijn gedrag.