Migratie was zeer belangrijk voor de steden wegens het urban graveyard effect. De beroepsstructuur van migranten week echter vaak af van die van de autochtone bevolking. Het gaat hier over het economisch profiel van de stad, waaruit een specificiteit van de arbeidsmarkt ontstond en formele en informele toegangsbeperkingen voor bepaalde groepen (migranten).
Aanvankelijk beschikt men over weinig transport- en communicatiemogelijkheden. Dit betekent echter niet dat de pre-industriële periode sedentair was: menselijk kapitaal moest in de steden steeds vernieuwd worden om het evenwicht op de demografische balans te herstellen.
Op korte afstand was er een relatief grote mobiliteit. De migratie had hier een sociale en geografische brugfunctie. Er was sprake van lokale en circulaire seizoensmigratie en kettingmigratie in steden. Men spreekt hier ook over stapsgewijze migratie. Op lange afstanden kon migratie echter ook een demografische regelaar voor eventuele bevolkingsdruk zijn (vb. soldaten).
Er bestond ook het fenomeen van gedwongen migratie. Dit gebeurde vaak omwille van religieuze redenen, als demografische regelaar waarbij men migranten naar schaars bevolkte gebieden lokte, om economische redenen en in het geval van strafkolonies (Australië) en slavenhandel.
De analyse van dergelijke processen is een complexe aangelegenheid. Men moet verschillende verklaringsniveaus integreren en migratie bekijken als een sociaal en ruimtelijk proces. Dit betekent dat migratie ingebed is in bredere ruimtelijke interacties via menselijke contacten en netwerken. Het is een zelfversterkend proces waarbij men rekening dient te houden met selectiviteit en differentiatie. Belangrijk zijn de patronen en migratiecircuits.
Men mag het belang van het gezin niet onderschatten. Veel migranten doen aan een bepaalde gezinsstrategie. Daarom oefent het gezin een belangrijke invloed uit op het beslissingsproces en kiezen ze voor bepaalde doelen of intenties. Een gezinsstrategie lijkt een individuele keuze te zijn, maar is afgestemd op het gezinsbelang.
Gezinsstrategieën bestaan zowel op korte als lange termijn. Op korte termijn gaat het over overlevingsstrategieën die gericht zijn op het economisch overleven en dus de inkomens en uitgaven. Op lange termijn gaat het over keuzes maken die gelden voor de toekomst. De keuze van een gezinsstrategie is afhankelijk van de sociale groep waar het individu, het gezin zich in bevindt en afhankelijk van de omstandigheden.
Er wordt hier echter geen rekening gehouden met migratie als een adaptieve strategie. Hiermee bedoelt men een strategie waarover gezinnen of individuen beschikken om zich aan te passen aan bepaalde macro economische ontwikkelingen en sociale en culturele factoren op mezzo niveau.
Er wordt veel kritiek geuit tegen de human capital benadering. Migratie hoeft geen strikt individuele aangelegenheid te zijn. Daarbovenop opereren mensen niet in een vacuüm. Netwerken zijn belangrijk, er bestaat kettingmigratie met uitgesproken patronen, uitwisseling van informatie, solidariteit en een bestemming met de eigen cultuur.
Migratie kan een gevolg zijn van structurele ontwikkelen. Hier spreekt men over push en pull factoren. Migratie is een individuele kosten en batenanalyse, waarbij verwachtingen en besluitvorming centraal staan. Een probleem bij het onderzoek naar migratie is de selectiviteit waarmee het gebeurt: waarom de één wel en de andere niet? Men spreekt hier over het micro niveau. Migranten kunnen onderverdeeld worden op basis van verschillende kenmerken zoals leeftijd, geslacht, sociaal, economisch en cultureel kapitaal en psychologische en affectieve banden.
Op mezzo niveau bestaat er onderzoek naar de migratiekanalen. Dit houdt het web van ruimtelijke interacties, de transportmogelijkheden, politieke netwerken en sociale netwerken en informatiestromen in. Deze laatste bevatten persoonlijke migratienetwerken en onpersoonlijke of organisationele netwerken zonder aanwezigheid van contactpersonen op de plaats van de bestemming.
Het belangrijkste bij migratie zijn de transport- en communicatiemiddelen. Informatie en kosten zijn zeer belangrijk bij de beslissing om al dan niet te migreren. Er ontstaat een verschil tussen tijdelijke en permanente migratie, vrije en onvrije migratie en arbeidsmigratie en vluchtelingen. Belangrijk zijn de afstanden die migranten moeten doen. Dit kan binnen grenzen, buiten grenzen en intercontinentaal.
Een eerste theoretische traditie ziet migratie als een verschijnsel. Het gaat hier om empirisch, gegeneraliseerd onderzoek. Men heeft het hier over de wetten van Ravenstein, waarbij push en pull factoren zeer belangrijk zijn. Ze stellen dat er drie soorten of types van migratie bestaan: ketting-, retour- en circulaire migratie.
Het onderzoek is sterk beïnvloed door het modernization paradigma. Het gaat hier om arbeidsmigratie als gevolg van industrialisatie, urbanisatie en crisis in de landbouwsector. Er ontstaat meer openheid voor regionale verschillen en globalistisch perspectief.
Migratie is in feite geen demografisch gegeven aangezien het gaat om een herverdeling van dat wat reeds aanwezig is. Het is echter zo dat het hier gaat om een centrale positie binnen de maatschappij. ‘Central to the proces of social, economic and cultural change in the past’
In de eerste helft van de twintigste eeuw ontstaat er een convergentie van de gezinsvormen. Er ontstaat een verkleining van de kloof tussen burger- en arbeidersgezin. Dit houdt een functiescheiding tussen mannen- en vrouwenarbeid, waardoor een lage vrouwelijke arbeidsparticipatie ontstaat, meer aandacht voor kinderen (leerplicht) en een niet te overschatten materiële kloof tussen arbeiders en gezin in. Dit dankzij een stijging van de welvaart, vergroting van de middenklasse en een actieve inmenging van het gezinsleven door de overheid door middel van sociaal zekerheidsstelsel en een tussenkomst bij verzorging en opvoeding van kinderen.
Hierbij stijgt het belang van confessie, geïnspireerd door een bepaalde gezinsmodel. Dit houdt een verzuilde samenleving, een sterke invloed van kerken op het persoonlijk leven en het zedelijkheidsoffensief in.
In de naoorlogse periode bereikt het ideaaltype van het moderne gezin haar hoogtepunt. Hierbij staan gezinsindividualisering, het huwelijk tussen gelijkwaardige partners gebaseerd op het romantische ideaal en een taakverdeling tussen beide ouders centraal. Kinderen zijn nu een bewuste keuze en de functie van het gezin is niet langer productief, maar consumptiegericht en een verzorgingseenheid.
Eind de jaren zestig verliest het moderne gezin haar functie. Het traditioneel gezinspatroon is nu minder evident, er ontstaat gezinsverdunning, er is een toegenomen aantal echtscheidingen, waardoor alternatieve samenlevingsvormen ontstaan. Er ontstaat een verbroken viereenheid: de vervlechting tussen seksualiteit, liefde, trouwen en kinderen krijgen, is nu verbroken door de normalisering van seksualiteit, beheersing van de vruchtbaarheid en een ontkoppeling tussen huwelijk en voortplanting. Mogelijke verklaringen op lange termijn zijn de gewijzigde verhouding tussen de materiële en emotionele component, de toegenomen mobiliteit, de democratisering van het hoger onderwijs, de uitbouw van industrie en dienstensector en de uitbouw van de verzorgingstaat.
