Item gefilterd op datum: december 2012

De eerste atoomtheorie

• Kritiek op Parmenides: onveranderlijkheid van alles wat bestaat
  • Alles wat is, is
  • Het niet-zijnde is niet  is er geen leegte, want leegte is een niet-zijn  de wereld is vol  er is geen plaats voor beweging
• Demokritos: Er is beweging  de wereld is niet vol  er is lege ruimte  een leegte (een niet-zijnde) bestaat  de wereld bestaat uit wat is (het massieve) en wat niet is (de leegte): massieve deeltjes die bewegen in een lege ruimte.
  • Atomen zijn ondeelbaar e onveranderlijk  kunnen niet met zintuigen worden waargenomen.
  • Atomen bezitten vorm, masse en uitgebreidheid (andere kwaliteiten hebben ze niet).
  • Atomen bewegen rechtlijnig door de ruimte in een ongeordende beweging  wervelingen botsen  conglomeraten van atomen (zichtbare lichamen), deze verbindingen zijn niet absoluut bestendig.

 door noodzakelijkheid of toeval (atheïstisch)

Demokritos beschreef als eerste een radicaal mechanistische natuurbeschrijving.

Een synthese van (complementaire) tegengestelden die in elkaar overgaan: alles is in voortdurende verandering  de wereld heeft een dynamische structuur.

• De logos vertegenwoordigt de orde en samenhang van de wereld en drukt een wezenlijk verband uit tussen de feiten.

Lucht. Alle veranderingen = samendrukking en uiteenzetting

• Door waarneming en experiment
• Verschillen in kwaliteit  verschillen in kwantiteit: de aard van een stof wordt bepaald door zijn mate van verdichting.

Onbepaaldheid (onbegrensde substantie): de dingen ontstaan door afscheiding van tegengestelden uit het apeiron (organisch proces)  begrip van primair tegengestelden: tegengestelden bestrijden elkaar tot er één overblijft, maar het evenwicht wordt altijd hersteld.

• De aarde bevindt zich in het midden van een bolvormig heelal
• Heeft geen steunpunt nodig, want er is geen voorkeursrichting om naartoe te vallen = abstracte symmetrie-overweging.

Water (het element van alle vochtigheid): ooit was alles water, en alles is nog steeds een vorm van water.

• Zegt iets over de oorsprong van de dingen
• Doet geen beroep op beelden of fabels  niet–mythisch en niet-allegorisch
• Bewering: alles is één

• Grote, allesomvattende vragen. Er werd niet gezocht naar feitenkennis, maar naar een logos, een rationeel principe dat een verklaring bood voor de bestaande wereld.
• Deze φ kon pas ontstaan nadat de meest acute problemen van het dagelijkse bestaan op gelost waren ( economische bedrijvigheid in welvarende Ionische steden).
• Kennis om de kennis: de vraag naar het waarom. De Grieken waren de eersten om vormen te aanschouwen, los van de materiële lichamen die deze vormen bezitten (= concept, het abstracte).
• Presocratici (overgang mythisch naar wetenschappelijk denken): “physis” en “kosmos”, ze zochten naar een universeel beginsel achter de verschijnselen. (↔ Socrates: niet de uitwendige wereld centraal, maar de mens als handelend wezen)

Plato (4^de eeuw v.C.): absolute zijnden (tijdloze realiteiten), vorm van een mythe (demiurg). De ziel is in staat tot ‘kennen’

1. a. Mythos en logos

Mythos: gesproken woord, vertelling. Het denken in termen van beelden en verhalen. De geschiedenis van het heelal was een genealogie van de goden en het epos van hun heldendaden.

Logos (6^de eeuw v.C.): “gesproken woord”  “”geschreven woord”  gedachte, redenering. Het denken volgens de rede. De wereld werd toegeschreven aan eenvoudige en algemene beginselen, volgens welbepaalde, rationele principes.

2. Kosmogonische mythen

b.i. Hesiodos

Chaos (de afwezigheid van vorm en volheid), Gaia (oerstof, de bodem waarop alles steunt en de vruchtbaarheid zelf) en Eros (de primordiale drang tot bestaan)  voortdurende strijd om de macht over het heelal.

b.ii. Babylonische beschaving

Enuma Elish (18^de eeuw v.C.)

b.iii. Egyptische beschaving

b.iv. Oud-Indische cultuur

b.v. Hebreeuwse cultuur

Genesis I: de mens krijgt de opdracht te heersen over de schepping van God

Genesis II: God schiep de mens om te genieten van het paradijs  diepe existentiële ervaring: de consequenties van het bezit van kennis worden door de mens als een straf ervaren.

Aard en methode van de wetenschap

• Universele orde
• De menselijke rede is in staat die orde te doorgronden:
  • Regels van de logica (deductie en inductie)
  • Mathematica
• Principes van objectiviteit (de interpretatie hangt niet af van de subjectieve overtuigingen of gevoelens van de waarnemer) en universaliteit (absolute en algemene geldigheid)
• Afgeleid uit de zintuiglijke waarneming van de fysische werkelijkheid

Model 1: dieptestructuur van de 3 fundamentele wereldbeelden (basisparadigmata)

Model 2: de onderliggende universele (paradigmatavrije) dieptestructuur

Paradigma: een bepaalde kijk op de wereld, die men onbewust in de eigen cultuur opdoet. (Het steunt op uitgangspunten die men niet kritisch bevraagt en die men dus vanzelfsprekend vindt.

Culturen tonen zich in hu oppervlaktestructuur en daaruit kan een dieptestructuur afgeleid worden.

• Oppervlaktestructuur: gebruiken, geschriften, rituelen, tempels, ideeën, … (veranderlijk)

= de concrete werkelijkheid van een cultuur

• Dieptestructuur: filosofische uitgangspunten die doorheen de tijd constant zijn gebleven en die zich in de oppervlakte uitdrukken.

= een kunstmatige constructie die een abstractie maakt van de filosofische basisprincipes

 basisparadigmata worden blootgelegd.

Perspectief van de verzoening: “Wat is religie?”  “de geur van een roos verandert niet als je haar naam verander