Item gefilterd op datum: december 2012

• Sociale normen: vaak verscherpen groepen de grenzen van wat maatschappijbreed aanvaard is. Soms ook groepsnorm buiten de officiële normen. Bv. Snelheidslimiet

• Sociale rollen: meestal is het in een groep ook duidelijk welke acties en gedragspatronen nodig zijn en wie die moet uitvoeren. Sociale rollen geven grote duidelijkheid over wat verwacht wordt, maar kunnen verschillen voor mensen binnen eenzelfde groep.

- Nadeel:

mogelijk nefast voor de persoonlijkheid, mensen kunnen zo opgaan in hun rol dat hun persoonlijke identiteit en persoonlijkheid verloren kan gaan.

soms een hoge kostprijs voor het breken met de toegewezen rol, als je niet handelt in overeenstemming met de verwachtingen die met je rol gepaard gaan

- Voordeel:

iedereen weet wat hij moet doen, waar hij aan toe

Experiment Zimbardo

• Had een nefaste invloed op de persoonlijkheid

• Ook een zeer berucht experiment
• Een film over: “Das Experiment”
• Simulatie-experiment van het gevangenisleven
• Deelnemers voor een 14 dagen durend psychologisch experiment
• Willekeurige rolverdeling: bewaker – gevangene
• Nagebouwde gevangenis-omgeving in onderzoeksruimte psychologische faculteit
• Na zes dagen is het gedrag van de bewakers (studenten/leken) zodanig ontspoord dat het experiment wordt afgebroken
• Ging het ook hier om sadisten? Waarschijnlijk niet…
• Kritiek op Zimbardo: dat hij zelf een te actieve rol had gespeeld

MAAR: in replicatie door o.a. Haslam: andere evolutie:

• Kleine wijzigingen in de situatie maken waarschijnlijk dat gedrag op een bepaalde manier evolueert
• In beide gevallen is er wel duidelijk sprake van rollenpatronen
• In beide gevallen ageren de deelnemers in functie van die patronen en dit zonder voorafgaande “training” om zich zo te gedragen
• Verklaring: sociale perceptie en cognitie zorgt voor een referentiekader, de groep zorgt voor de verdeling van de rollen en “ziet toe” op de uitvoering ervan

• Belangrijk en beladen voorbeeld van rollen: man versus vrouw

• Duidelijk veranderende rollen de laatste decennia

• Die verandering:

- Veroorzaakt soms conflict

- Beïnvloedt de persoonlijkheid

Studie in de VS naar statusverschillen bij de vrouw gedurende de 20^ste eeuw, en de assertiviteit van die vrouwen in die perioden

Resultaat hieruit: als de status van de vrouw in de samenleving toeneemt, stijgt ook de assertiviteit van vrouwen.

DUS men kan op basis van statusverschillen, historische verschillen in de persoonlijkheid vinden.

• Groepscohesie

= bonus voor “sociale” groepen, mogelijk inhiberend voor werkgroepen.

= de eigenschappen van een groep die de leden ervan met elkaar verbinden en die onderlinge sympathie bevorderen

• Groepenconflict
  • Hoe strikter de groepsgrenzen, hoe sterker de conflicten

• Samenstelling van groepen:
  • Meestal tussen de 2 en de 12 leden: optimaal aantal om de voordelen van de interactie te kunnen voelen. Als interactie geen cruciaal element is in de operationalisatie, dan ook grotere groepen (in de psychologie spreekt men gewoon over een verzameling van mensen)

• Veelal gelijkheid tussen leden in zake leeftijd, overtuigingen en geslacht (dit is niet het geval in de belangrijkste groep, een relatie)

- Er kan ook aantrekkingskracht zijn tussen mensen

- Uniforme beïnvloeding van de leden van de groep

• Sociale identiteit in functie van positief zelfconcept
• Sociale behoeften inwilgen
• Evolutionaire voordelen (genetisch voorgeprogrammeerd…) voor de taken van de zich ontwikkelende mensensoort
• Ook bij lagere diersoorten evolutionair voordeel  om bijvoorbeeld aan primaire behoeften te voldoen

Groep = twee of meer mensen die interageren en afhankelijk zijn van elkaar doordat ze elkaar beïnvloeden.

Als men niet meer kan interageren  verzameling van mensen en geen groep mensen

We zijn lid van meerdere groepen tegelijk:

• Soms expliciet besef van lidmaatschap: bv. Lidkaart
• Soms heel onbewust en vrijblijvend: samen met een groep mensen wachten voor een rood licht

Vraag: hoe beslissen groepen of hoe beïnvloeden ze een individuele beslissing?

Uitgangspunt: wijsheid dat twee mensen beter zijn dan één

Ex-cursus: Social Identity Theory (Tajfel & Turner)

Basiside

• Mensen streven naar een positief zelfconcept
• Zelfconcept = persoonlijke en sociale identiteit

= individueel (persoonlijkheid) concept en groepsconcept (groepen die belangrijk voor je zijn)

Een groep waaruit je eergevoel kan halen is bijvoorbeeld goed voor je zelfconcept.

• Om de waarde van je sociale identiteit te kennen:

Vergelijken van ingroup (je eigen groep) met relevante outgroup (een andere groep dan je eigen groep)

Je kan je eigen groep beter wanen dan een andere groep, je kan andere groepen actief proberen boycotten om zo een beter gevoel uit je eigen groep te halen (positief voor je zelfconcept)

Relevante outgroup in functie van superordinate group (= bovenliggende groep, het groeperende principe, het brengt de sterkste concurrente samen)

Groepen zijn vaak ook in competitie: als je een alternatieve groep ziet die dicht bij jezelf staat, kan die alternatieve groep samen met je eigen groep een groter geheel vormen

Experiment 11: twee ploegleiders maar met tegengestelde instructies vanaf schok 10, slechts 1 proefpersoon ging nog 1 schok door

Experiment 12: proefleider zegt stop vanaf schok 10, pseudoproefpersoon wil nog doorgaan  alle proefpersonen stoppen

Reacties milgram:

• Wetenschappelijk:

Toetsing in minder fysiek-aggresieve context:

• Meeus e.a. : verbale verwijten
• Nemeth & Wachtler: groepsoordeel over verzekeringsclaim ongeveer gelijk aan invloed van een hard oordeel door iemand die macht uitstraalt
  • Voorwetenschappelijk:
    • Verwijzing naar nazisme en andere wreedheden in groepscontext
    • Ongeloof: “ik zou anders reageren”
    • Op ethische gronden: verworpen

Vele proefpersonen: zelfmoordpogingen, twijfelen aan zichzelf,…

• Vanaf experiment 5: enkel luidspreker en “hartletsel” ( geen hartletsel)

• Experiment 5: cognitief wapenen van de proefpersoon: de pseudoproefpersoon argumenteert met een hartletsel vanaf 10, hij uit ook doodskreten, er komt geen reactie meer vanaf schok 23.

De gemiddeld laatste schok is schok 25; 65% gaat tot het maximum

• Experiment 6 vergelijken met experiment 5 maar een vrouwelijke proefpersoon: dezelfde resultaten

• Aarzeling bij instemming pspp geen aarzeling bij instemming

Experiment 7: aarzeling bij instemming + voorwaardelijke meewerking

Gem. laatste schok 21; 40% tot het maximum

• Prestige setting: dubieuze onderzoekers universiteit Yale

Experiment 8: gem laatste schok 21; 47% tot het maximum

• Sadisme of andere interne factor

Experiment 9 : geen verplichting oplopende schokintensiteit

Gemiddelde schokintensiteit: 5.5

• Prikkelnabijheid proefleider

Experiment 10: na uitleg enkel telefonisch contact met proefleider

Gem. laatste schok 18 ; 22% tot het maximum

• Invloed van prikkelnabijheid pseudoproefpersoon op weigergedrag
  • Experiment 1: gebons op de muur bij schok 20 &21; gem laatste schok is schok 27; 65 % van de deelnemers gaat tot het maximum(3x370V toedienen)

• Experiment 2: Auditief (luidspreker): Ankers (hij zegt dat hij wel wil) bij schok 10 en 20 en geen geluid vanaf schok 22; gem laatste schok is 25; 62% gaat tot het maximum
• Horen van pijnreacties door de luidspreker

• Experiment 3: visueel (zelfde kamer)

Gemiddeld laatste schok is 21; 40 % gaat tot het maximum

• Slachtoffer en proefpersoon in één en dezelfde ruimte

-Experiment 4: Tactiel (hand of schokplaat) vanaf 10

Gemiddeld laatste schok 18; 30% tot het maximum

• Maximale prikkelnabijheid: de eerste 9 schokken aanvaardt de deelnemer braaf, daarna protesteert hij. Dan moet de proefpersoon bij elke schok de hand van de deelnemer op de schokplaat leggen

• Er zijn tijdens het experiment wel sterke signalen van responsconflict (oa. Nervositeit)

Het effect van de prikkelnabijheid is GEEN verklaring voor de schokkende feiten.

De sterkste vorm van sociale beïnvloeding = de opdracht van een ander uitvoeren

Vergelijken met de filosofische en psychologische reflecties op het nazi-regime en de uitvoerders ervan: waren het sadisten (te isoleren persoonlijkheid?) of volgden ze sociale druk (universeel gedragsmechanisme?)

Onderzoek Millgram:

• Experiment: “strafeffect bij geheugentraining”
• Leraar-leerling situatie
• Ppn gerecruteerd uit de bevolking
• Proefpersoon is de leraar, pseudeproefpersoon is de leerling
• Proefbeurt: proefpersoon leest de taak voor, evalueert het antwoord, kondigt de intensiteit van de schok aan na een fout antwoord, dient de schok toe, corrigeert het antwoord
• Opmerking: de intensiteit van de schokken stijgt naarmate de proef langer en langer duurt
• A.V.: Intensiteit van de schok waarbij de proefpersoon weigert (dat wil dus zeggen, autonoom handelt)

Opmerkingen basisexperiment:

• Terminologie: “autoriteit”, “bevel”, “gehoorzaamheid”
• Selectie van de proefpersonen: vooraf toestemming aan hen gevraagd
• Toewijzing leraar-leerling rollen: vooraf ingestudeerd (leerling moest een tekst zeggen)
• 30 schokintensiteiten van 15 V – 450 V, per groep van 4 een label
• Vooraf demonstratieschok bij proefpersoon (hij voelt dus de schok voor hij aan het experiment begint)
• Geen visueel contact met pseudo-proefpersoon (wel bij voorproeven)
• Oefenbeurten (voorbehandeling?), ze zijn al een beetje “getraind” in elektrische schokken geven
• Eventueel aansporingen van de proefleider: bv. Het experiment vereist dat u verder gaat. De proefleider zegt dit een paar keer, als de proefpersoon na die paar keer nog steeds niet verder wil doen, dan is het experiment ten einde
• (G)een teken van leven?

Hoe zouden we het moeten aanpakken om bijvoorbeeld mensen de hoeveelheid zwerfvuil te laten verminderen?

Onderzoek Cialdini

• Twee soorten sociale normen: injunctief (wat iedereen zou moeten doen) en descriptief (wat we denken dat iedereen doet)
• Vaak: injunctief <-> descriptief (bv. Sorteren: niet iedereen doet het maar het zou wel moeten)
• Veldonderzoek bij bib-personeel:
  • Waar? Op parkeerplaats: met pseudoproefpersoon
  • O.V. 1: gedrag pspp: Controlegroep(pspp doet niets) – descriptief (laat een verpakking vallen) – injunctief (raapt de verpakking op dat iemand anders heeft laten vallen)
  • O.V.2: Omgeving (gecontroleerd door de onderzoekers): vuil of niet (onrechtstreeks descriptieve norm manipulatie)
  • A.V.: wat doen we met de flyer onder onze ruitenwisser?
  • Resultaat: vervuiling verloopt veel trager in een propere omgeving omwille van het contrast vervuiling <-> propere omgeving

Er wordt het minst vervuild als er beïnvloeding is door een injunctieve sociale norm, zowel in een schone als vervuilde omgeving

De minderheid kan de groep beïnvloeden, ze kunnen geen sociale norm stellen maar ze zijn wel informationeel.

Moscovici:

• Strikt conformisme is irreëel
  • Groepen zouden dan alle verschil doden en leiden tot strikte categorisatie van alle mensen
  • Invloed van minderheid enkel op bepaalde voorwaarden is daarom mogelijk. Consistentie = heel belangrijk! Dit wil dus zeggen dat iedereen in de minderheidsgroep er hetzelfde over moet denken, is dat niet het geval gaat de meerderheidsgroep beginnen twijfelen aan hun argumenten
  • Consistent gedrag van minderheid kan de meerderheid doen nadenken over de waarde van dat gedrag (=informationele beïnvloeding)