- Indien overheid oordeelt dat evenwichtsprijs sociaal niet verantwoord is
- Minimumprijs als bescherming tegen te lage prijs
- Slechts bindend indien hoger dan evenwichtsprijs
Probleem: aanbodoverschot
- Graanberg, wijnplas, boterberg
- Wordt nu niet weggewerkt door prijsmechanisme
- Alternatief:
- Overheid koopt overschotten op
- Slecht nieuws voor belastingbetalers & consumenten
- Slecht nieuws voor wereldmarkt
- Indien overheid oordeelt dat evenwichtsprijs sociaal niet verantwoord is
- Maximumprijs als bescherming tegen te hoge prijs
- Slechts bindend indien lager dan evenwichtsprijs
Probleem: vraagoverschot
- Wordt nu niet weggewerkt door prijsmechanisme
- Nieuwe toewijzingsmechanismes:
- Zwarte markt
- First-come, first-served
- Trouwe klanten
- Arbitrair
Marktevenwicht (p*, q*)
- Vaak door overheid gecorrigeerd of bijgestuurd
Redenen
- Prijs voor consument te hoog of te laag
- Verbruik of productie aanmoedigen / afremmen
- Prijs voor producent te laag
Marktconform versus niet-marktconform
- Markconform: vrije prijsvorming gehandhaafd
- Niet-marktconform: vrije prijsvorming geblokkeerd
Volatiele grondstoffenprijzen
- Economische conjunctuur: verschuiving vraagcurven
- Eerder inelastische aanbodcurve grondstoffen
- Nieuwe mijn openen is dure en moeizame investering
- Exporteurs van grondstoffen
- Grote prijsschommelingen
- Exporteurs van afgewerkte producten
- Kleinere prijsschommelingen
Aanbodcurve verschuift
- Door droogte wordt een deel van de oogst vernietigd
- Aanbod is perfect inelastisch
- Wat gebeurt er met de prijs/hoeveelheid?
Wat gebeurt er met de prijs/hoeveelheid?
- Door de vermindering van het aanbod
- Stijgt de prijs
- En daalt de verhandelde hoeveelheid
Wat gebeurt er met de ontvangsten van de boeren?
Verandering in evenwichtsprijs? Beperking aanbod
- Leidt tot scherpe prijsstijging bij steile vraagcurve
- Leidt tot beperkte prijsstijging bij vlakke vraagcurve
- Heeft geen effect op prijs bij perfect elastische curve
- Vraagoverschot wordt weggewerkt zonder prijsstijging
Verandering in ontvangsten?
- Voor aanbodverschuiving
- Ontvangsten boeren: p0*q0
- Na aanbodverschuiving
- Inelastische vraag
- Ontvangsten boeren: p *q > p *q : boeren doen goede zaak
- Elastische vraag
- Ontvangsten boeren: p1*q1< p0*q0 : boeren doen slechte zaak
- Aanbod is niet perfect inelastisch
Gevolgen van verbieden pesticiden
- Prijs van aardappelen stijgt
- Maar toch niet de volledige kostenstijging wordt doorgerekend aan de consument
- Is dit altijd zo?
- Als de vraag perfect inelastisch is
- Prijs van aardappelen stijgt
- En de volledige kostenstijging wordt doorgerekend aan de consument
- En als de vraag perfect elastisch is?
- Prijs van aardappelen wordt NIET duurder
- De volledige kostenstijging wordt gedragen door de producent
Kruiselingse prijselasticiteit van de vraag:
Twee goederen:
- Complementen: kruiselingse prijselasticiteit < 0
- Substituten: kruiselingse prijselasticiteit > 0
- Onafhankelijke goederen: kruiselingse prijselasticiteit ~0
Boogelasticiteit:
Puntelasticiteit:
Scheidingslijn elastisch / inelastisch:
- Prijselasticiteit = 1
- Inkomens(boog)elasticiteit van de vraag:
- Relatie tussen gevraagde hoeveelheid en inkomen
- Partiële vraagfunctie (Engelcurve)
- Normale goederen
- Inkomenselasticiteit positief
- Onderscheid tussen
- Noodzakelijke goederen (inkomenselasticiteit tussen 0 en 1)
- Drank
- Luxegoederen (inkomenselasticiteit groter dan 1)
- Wonen
- Inferieure goederen
- Inkomenselasticiteit negatief
- Sommige goederen zijn
- niet-inferieur bij lage inkomens
- inferieur bij hoge inkomens
Budgetaandeel
Relatie tussen de inkomenselasticiteit en het budgetaandeel: wiskundige bepaling
Budgetaandeel=w , prijs=p , hoeveelheid=q , inkomen=y
Hoe verandert het budgetaandeel als y verandert?
=> afgeleide van w naar y berekenen
- Mate waarin gevraagde hoeveelheden reageren op prijsveranderingen
- Laat toe prijzen te vergelijken over bepaalde periodes, niet in absolute termen maar relatief gezien
- “Prijselasticiteit is de procentuele verandering in de gevraagde hoeveelheid ten gevolge van een procentuele verandering in de prijs”
- Beter dan richtingscoëfficiënt van vraagfunctie
- Prijsstijging van 1 euro • Voor broodje
- Voor auto
- Moeilijk vergelijkbaar
- Vandaar relatieve prijs- en hoeveelheidsveranderingen
- Prijselasticiteit van de vraag:
- Boogelasticiteit:
- Prijs berekend over een interval, vb. prijs van 3€ naar 4€, kijken wat de impact is van de prijsstijging van 1€ ten opzichte van de oorspronkelijke prijs en de nieuwe gevraagde hoeveelheid
- Als prijs stijgt zal de gevraagde hoeveelheid dalen
- Puntelasticiteit:
- Impact nagaan van een zo klein mogelijke prijswijziging (dicht bij 0)
Bewijs: Prijselasticiteit van de vraag = -1 halfweg de lineaire vraagcurve
Als de prijs daalt met 1% stijgt de gevraagde hoeveelheid met 1%, als de prijs stijgt met 1% daalt de gevraagde hoeveelheid met 1%.
Unitaire prijselasticiteit:
- De prijselasticiteit = -1 halfweg de lineaire vraagcurve
Ontbrekende vakken: (intercept vert.as p = a/2b) (intercept hor.as q = a/2)
Twee bijzondere gevallen:
- Perfect inelastische vraagcurven
- Geen reactie van gevraagde hoeveelheid op prijsveranderingen
- Prijs kan/zal niet variëren, er is maar 1 prijs waartegen je iets verkocht krijgt
- Verticale curve
- Elasticiteit = 0
- Perfect elastische vraagcurven
- Horizontale curve
- Elasticiteit = -∞
- Alle andere (lineaire) gevallen:
- Richtingscoëfficiënt constant langsheen curve
- Elasticiteit varieert langsheen curve
- Puntelasticiteit = -1 halverwege vraagcurve
- Scheidingslijn?
- Vraag is elastisch: prijselasticiteit in absolute waarde groter dan 1
- Vraag is inelastisch: prijselasticiteit in absolute waarde kleiner dan 1
- Belang van scheidingslijn
Wat is effect van een prijsdaling?
- (Perfect) inelastische vraag:
- Prijsdaling: minder dan proportionele toename van gevraagde hoeveelheid, inkomsten nemen af
- Prijs en ontvangsten bewegen in dezelfde richting
- (Perfect) elastische vraag:
- Prijsdaling: meer dan proportionele toename van gevraagde hoeveelheid, inkomsten nemen toe
- Prijs en ontvangsten bewegen in omgekeerde richting
Bewijs:
Even opfrissen:
- Neem functie y=f(x)
- In x1 daalt de functie; in x2 stijgt de functie
- Het stijgend of dalend zijn van een functie in een punt kan bepaald worden aan de hand van het teken van de afgeleide in dat punt (want de afgeleide is de richtingscoëfficiënt van de raaklijn).
dy/dx = f’(x) < 0 functie daalt
dy/dx = f’(x) = 0 functie bereikt maximum of minimum
dy/dx = f’(x) > 0 functie stijgt
=> eerste afgeleide berekenen
Afgeleiden kunnen berekenen! (rekenregels in wiskundebundel)
Opfrissing:
- Afgeleide van een product van functies = afgeleide van de eerste functie * tweede functie + afgeleide van de tweede functie * eerste functie
y= f(x)*g(x)
dy/dx = f’(x)*g(x)+ g’(x)*f(x)
- Afgeleide van een macht
y = f(x) = x^n
dy/dx=f’(x)=nx^(n-1)
De relatie tussen de prijselasticiteit en de totale ontvangsten: wiskundige bepaling
TO(p) = p*q=p*f(p)
Hoe veranderen de TO als p verandert?
=> afgeleide van TO naar p berekenen
Prijseffect meestal negatief, resultante van
- Substitutie effect
- Inkomenseffect
- Werken in dezelfde richting, nl. het goed wordt duurder (t.o.v. andere) én wij worden armer bij prijsstijging
Maar er zijn uitzonderingen:
- Prijsstijging: toename gevraagde hoeveelheid
- Prijsdaling: afname gevraagde hoeveelheid
- Voorbeelden:
- Giffengoederen
- Snobgoederen
Algemeen: vraag wordt elastischer naarmate
- er meer vervangproducten aanwezig zijn;
- de vraag een minder dringend karakter heeft; - het aandeel van het beschouwde goed in het budget groter wordt;
- de beschouwde tijdsperiode langer wordt
- Comparatieve statica (versus dynamische analyse)
- Beschouw volgend voorbeeld:
- De markt van reizen naar Mexico
- Mexicaanse griep
- Vraag naar reizen naar Mexico neemt af
- Bij oorspronkelijke prijs ontstaat aanbodoverschot
- Neerwaartse druk op prijzen
- Gevraagde hoeveelheid neemt toe
- Aangeboden hoeveelheid neemt af
- Nieuw evenwicht
- Lagere prijs
- Kleinere hoeveelheid
Verandering in productiekosten
- Verschuiving van partiële aanbodcurve
- Verlaging werkgeversbijdragen
- Olieprijsstijging
- Loonkostenstijging
- Technologische vernieuwing
Figuur 3.10: toename (afname) van productiekosten
- Aanbodcurve schuift omhoog (omlaag)
- Voor gegeven outputniveau willen producenten hogere (lagere) prijs ontvangen, of
- Voor dezelfde prijs bieden ze minder (meer) aan
