Item gefilterd op datum: januari 2014

Er bestaan scholen, maar in sommige samenlevingen geen (zowel nu als vroeger). Scholen bestaan overal en zijn blijkbaar een succesvolle manier om kennis over te dragen. Hoe komt het dat deze bestaan? Vroeger waren er ook al scholen, maar velen gingen er niet naartoe en bleven zo analfabeet. In wiens belang zijn er scholen? Het antwoord van een naïeveling zou hierop zijn : ‘Om bij te leren.

Arbeidsregime en discipline werd in grote mate opgelegd onder dwang.

16^e eeuw: Nieuwe arbeidsethos; nieuwe mentaliteit; arbeid = plicht = doel op zich

Waarom kapitalisme in de 16^e eeuw?

• Ging gepaard met omwenteling in religie
  = doorbraak protestantisme
• “Voorbeschiktheid” (Calvin)
  = God wist alles
  = Alles lag al vast
  
  Maar je kan wel te weten komen of je in hemel/hel terecht komt.
  Als je al een deugdzaam leven leidt, dan kom je in de hemel.

- Arbeidzaam leven leiden!!

Vroeger: Arbeid Nieuw : Hier wordt arbeid geprezen
 ketterij : Als je arbeid heb je geen tijd om te
 dwang consumeren; om iets zondig te doen

Gevolg:

Calvinisten storten zich op arbeid

- Oppotten + herinvesteren in bedrijvigheid

= kapitalistisch !!

Kwestie:

Weber ziet deze verbanden niet oorzakelijk maar cultureel verbonden.
Ideaaltypes: analyseren/verklaren wat er in maatschappij gebeurd

Ford ontwikkelde eveneens fabriekssysteem dat zo productief mogelijk moest zijn.

 ook volgens hem: routine en standaardisering zorgde voor hogere productie

Kern:

Zoveel mogelijk het productieproces mechaniseren.

• Lopende band = symbool van massaproductie

Verhoogde productie moet gepaard gaan met verhoogde afzet

• Arbeiders voldoende koopkracht krijgen om na lang sparen en arbeiden zich een T-fordje te kunnen aanschaffen

Motivering arbeiders om werkzaam leven te leiden

• Goede huisvesting, sociale voorzieningen, ontspanning

Frederick Taylor was Amerikaanse machinebankwerker die opklom tot ploegbaas, die uit zijn frustrerende pogingen om productie ondergeschikten op te drijven, aantal lessen had getrokken.

Efficiëntie

• Iedere taak moest in zijn afzonderlijke bestanddelen worden uiteengelegd en ‘geoptimaliseerd’
• Er werd voor iedere arbeidstaak nagegaan wat de snelste werkwijze was, zodat meest efficiënte werkwijze overbleef
• Tenslotte arbeiders aangeleerd/verplicht om arbeidstaak op optimale manier uit te voeren.

Rationaliteit

• Taylor dacht dat hij alle partijen bevredigde, iedereen zou er wel bij varen
• Taylorisme lag in de lijn van logica van fabriek zelf, arbeiders moeten zich aanpassen aan een hen opgelegd werkritme

Frederick Taylor was Amerikaanse machinebankwerker die opklom tot ploegbaas, die uit zijn frustrerende pogingen om productie ondergeschikten op te drijven, aantal lessen had getrokken.

Efficiëntie

• Iedere taak moest in zijn afzonderlijke bestanddelen worden uiteengelegd en ‘geoptimaliseerd’
• Er werd voor iedere arbeidstaak nagegaan wat de snelste werkwijze was, zodat meest efficiënte werkwijze overbleef
• Tenslotte arbeiders aangeleerd/verplicht om arbeidstaak op optimale manier uit te voeren.

Rationaliteit

• Taylor dacht dat hij alle partijen bevredigde, iedereen zou er wel bij varen
• Taylorisme lag in de lijn van logica van fabriek zelf, arbeiders moeten zich aanpassen aan een hen opgelegd werkritme

Aparte economische sfeer waarover Polanyi sprak kwam tot stand in handel.
Maar de echte verzelfstandiging van economisch systeem pas vanaf industriële revolutie, met komst van fabriek.

Arbeidsdiscipline

In fabriek gebruikt men energie en machines. Met stoommachine als energiebron wordt machinerie in werking gesteld.
 Productie wordt op heel andere manier georganiseerd dan daarvoor.
 Machine bepaalt werktempo!
 Arbeiders moeten zich aanpassen aan nieuwe werkritme

Om arbeiders in dit werkritme te dwingen; allerlei middelen

• Geldboetes
• Wetgeving
• Laag loon
  (zodat ze goed moesten werken om in onderhoud te kunnen voorzien)

‘Zuiver’ economisch handelen bestond niet in premoderne samenlevingen!

 economische motieven (Bv. winstmaximalisatie) werden sterk
getemperd door andere motieven

• Winsten of voorraden werden feestelijk verspild
• Op arbeid werd neergekeken
• Financiële transacties stonden in kwaad daglicht
• Middeleeuwen: uitlenen geld tegen interest = zware zonde!

Voorbeeld: Poolse aristocraten
 Economic Theory of the Feudal System van Witold Kula

• Wetten klassieke economie gelden daar niet
  Als prijs rogge steeg, daalde productie
  Als prijs daalde, steeg de productie
• Waren niet geïnteresseerd in toename winst, maar in stabiliteit van inkomen

Geleidelijke ontstaan van ‘vrije markt’ in Westen heeft dit veranderd:

• Er ontstond economische sfeer die sterk afgebakend was van samenleving
• Eerst in vorm van handelskapitalisme, later breidde economische sfeer zich uit tot productiesfeer
• Manufactuurkapitalisme (17^e-18^e eeuw) en later industrieel kapitalisme (19^e-20^e eeuw) ontstonden

Gevolgen:

• Doordat geen enkele samenleving kan bestaan zonder “materiële reproductie”, gingen alle andere domeinen van maatschappelijk leven afhangen van economisch systeem.
• Economie werd dominant

Onderscheidt andere samenlevingen  geïndustrialiseerde samenleving

= dominante positie economie in geïndustrialiseerde samenleving

The Great Transformation (Karl Polanyi)
Toonde aan dat in alle pre-industriële samenlevingen het economisch leven sterk verweven was met andere dimensies van het leven (religieuze, politieke, sociale).

 Er bestonden ingewikkelde sociale en politieke verhoudingen tussen
lijfeigene en heer, en deze speelden altijd een rol, ook tijdens
economische transacties.

Sommige psycholigsche mechanismen als overdracht, projectie of stereotiep denken kunnen universeel genoemd worden.  behoren tot menselijke natuur.

Om te begrijpen welke sociale processen er spelen bij concrete vormen van discriminatie, moeten we sociologische verklaringen aanvoeren.
Hier: Sociologische verklaringen van een algemeen karakter.

Algemene factoren

• Etnocentrisme
  = interpreteren van elementen uit andere culturen in termen van eigen
  opvattingen en waarden, en het beschouwen van andere culturen als
  vreemdsoortig en minderwaardig
   zeer veel etnische conflicten werden/worden door etnocentrisch denken
  versterkt of in het leven geroepen.
• Sociale sluiting
  = het in stand houden van groepsgrenzen door zich af te sluiten van anderen.
  Vaak door bepaalde ongeschreven regels: niet buiten gemeenschap
  huwen, sociale of economische relaties met andere vermijden,
  afgezonderd blijven wonen in eigen kring
• Ongelijke verdeling van middelen
  = kan geschieden op veel verschillende manieren
  Bv. militaire overheersing, pure economische overheersing, …
  
  Etnische sociale sluiting komt altijd neer op het beschermen van geprivilegieerde positie van dominante groep!!

Vroeg aangeleerde houdingen blijven in volwassen leven een belangrijke rol spelen.

• Zwarten voelen zich van jongsaf inferieur, geraken negatieve zelfgevoelens moeilijk kwijt
• Blanken voelen zich soms ongemakkelijk in nabij zijn van zwarten of kleurlingen, ook al vinden zij zichzelf niet bevooroordeeld en geven ze zich niet over aan discriminerende praktijken.

Pag. 218 bovenaan hebben we zeker en vast niet besproken.