Item gefilterd op datum: januari 2014

 nieuwe echtverbintenis was niet alleen zaak van vrienden en verwanten maar ook van de plaatselijke bevolking

• op huwelijkssluitingen met ‘een vreemde’ werd streng toegezien
• buurtbewoners konden hun ongenoegen uiten bij de afkondiging vd huwelijk in de kerk op 3 opeenvolgende zondagen (zgn 3 roepen of bannen) of door charivari te organiseren
• dit zorgde voor een verregaande vorm van endogamie

 Familia:

• groep verwanten die niet noodzakelijk met elkaar verbonden waren door een bloedband of huwelijk
• zeer intensieve onderlinge contacten binnen die groep
• ondersteunden elkaar bij financiële moeilijkheden, maar ook op sociaal vlak
  • voogden van wezen
  • helpen bij huwelijksproblemen
• oiv proces individualisering en privatisering werden vriendschapsbanden gaandeweg onderscheiden va familiebanden  vroegmoderne huwelijk alleen nog maar binnen beperkte kring van vrienden en familie

 huwelijkssluiting ging gepaard met economische mogelijkheden, kerkelijke bepalingen, sociale rituelen en informele weerstanden en sancties

• huwelijk werd als onontbindbaar en als steunpilaar vd samenleving beschouwd
• veel aandacht naar de eigenschappen van de toekomstige levensgezel
• partners moesten op vlak van leeftijd, sociale status en godsdienst min of meer overeenkomen
• de keuze zelf was gewoonlijk de zaak van de trouwlustigen, maar werd wel enigszins gekanaliseerd
  • ouders hadden tot aan meerderjarigheid (= 25 jaar) vetorecht
  • inmenging van buitenaf, doch ruimte voor persoonlijke keuze
  • hoe hoger de sociale klasse, hoe zakelijker de gelegenheid werd en hoe minder vrije keuze er was (vermogen van de schoonfamilie was van groot belang)
  • meeste families konden zich ook niet meer dan één bruidsschat veroorloven per gezin

 groot deel vd adellijke dochters bleef dan ook ontgetrouwd

 Hertrouwen

• over het algemeen wel tussen mensen van groot leeftijdsverschil
• 20 % vd echtverbintenissen waren 2^e of 3^e huwelijken
• bijna alle huwelijksverbrekingen waren het gevolg van het overlijden van een vd partners ( meer dan de helft vd kinderen zag een vd ouders sterven voor de meerderjarigheid)

 kans om in een samengesteld gezin terecht te komen was dan ook even groot als nu

• in plattelandseconomie waar het gezin als productie-eenheid functioneerde en waar het huishouden en landbouwbedrijf samenvielen was het noodzakelijk om snel te hertrouwen
• binnen de familie vaak belangrijke solidariteitsmechanismen

 het restrictieve huwelijkspatroon was het ultieme contraceptieve middel vh Ancien Régime

• meer dan de helft vd eerstgeborenen binnen het jaar na het huwelijk
• borstvoeding werd in die tijd heel frequent en heel lang toegepast, en zorgde voor een periodieke steriliteit en pauze tussen de verschillende geboorten
• geboortecijfer lag veel hoger in vgl met vandaag, maar de kindersterfte was enorm

 het gemiddelde gezin in de vroegmoderne plattelandssamenleving bestond slechts uit de ouders en 2 à 3 kinderen

Seksualiteit

 ME & VMT: huwelijk een exclusief kerkelijke aangelegenheid en onaantastbaar sacrament

• dekens en priesters hielden nauw toezicht op de parochiale seksuele mentaliteit
• overspel, concubinaat en ongewenste zwangerschap waren ernstige zonden
• Katholieke Kerk: seks was enkel toegelaten met het oog op het verwekken van kinderen
• er werd nauwelijks getrouwd tijdens de vasten of de advent: uitbundig feesten was dan immers verboden

• ‘gehoorzaamheid’ afleesbaar via de prenuptialen
  • 20 % vd kinderen waren prenuptialen
  • na Concilie van Trente werd streng gepreekt tegen voorhuwelijke betrekkingen
  • strengere straffen op kindermoord gaven een extra dwang tot trouwen
  • prenuptialen in geval van geprovoceerde huwelijken werden niet geviseerd
• omwille van de hoge huwelijksleeftijd was er vaak een periode van 10 jaar dus de seksuele volwassenheid en het legitieme moment van seksuele activiteit
  • voorechtelijke hofmakerij kwam in heel Europa voor
  • Fr: Veillée: ongehuwden komen samen
  • Oost- en Noordzee: Kiltgang of nachtvrijen

 jongens dringen bij meisjes thuis

 regio’s met eerstegeboorterecht:

• andere kinderen secundaire rol
  • werkten als ondergeschikten op familiebedrijf
  • moesten een andere bron van inkomsten zoeken
• behoud vh familiebezit stond voorop
• kerngezinnen:
  • verdeling vh erfgoed maakte vorming van nieuwe huishoudens mogelijk en noodzakelijk
  • banden met ouderlijke familie werden niet verbroken
  • pasgehuwden gingen in de buurt vh ouderlijke huis wonen: neo-lokaliteit
  • samenwonen onder één dak gebeurde hoofdzakelijk in tijden v crisis

 huishouden doorloopt vaak verschillende fasen en verandert daarbij geregeld van samenstelling

• aantal inwonend personeel per gezin vaak 1 à 2 personen
  • huispersoneel bij dorpsnotabelen
  • knechten bij landbouwbedrijven
• landbouwbedrijven beschikten vaak slechts zolang over personeel tot de kinderen oud genoeg waren om zelf mee te helpen
• overlevingslandbouw: dagloners die men naargelang de economische conjunctuur kon aannemen of ontslaan

 meisjes in een plattelandssamenleving

• huwelijk was zo goed als het enige middel om in levensonderhoud te kunnen voorzien
• indien niet getrouwd was migratie naar de dichtstbijzijnde stad vaak de enige uitweg
• weduwen weken ook vaak uit naar de stad
• mannen konden daarentegen gemakkelijk aan werk geraken daar de vraag naar fysieke arbeidskracht groot was

 Huwelijk en gezinsvorming hangen niet enkel samen met de economische conjunctuur, maar ook met erfrechtstelsels

 huwelijk was tot het eind vd 18^e E een exclusief kerkelijke aangelegenheid

 erfenis had betrekking tot de grond èn op roerende goederen zoals voedselvoorraden en kapitaal

• deelbare systeem: gelijke verdeling vd erfenis onder de nog levende kinderen
• ondeelbare systeem of majoraat: erfenis gaat naar één erfgenaam, doorgaans de oudste zoon
• common law: oudste zoon erft hele familiebezit; kan echter via testamentaire beschikkingen ook andere zonen bezit toewijzen

 omvang en samenstelling vh huishouden

• alleenstaanden
• nucleaire of kerngezinnen (vader-moeder-kinderen)
• uitgebreide gezinnen (met verwanten, gewoonlijk grootouders)
• frèrêches (broers en zussen)

 duidelijk overeenkomst met verschillende regionale huishoudstructuren

• Peter Laslett: vroegmoderne bevolking bestond in West-Europa voor meer dan 80 % uit kerngezinnen
• Zuid en Centraal- Europa: veel uitgebreide gezinnen

 samenstelling van huishoudens was ook sterk bepaald door het type van economische activiteit:

• in regio’s met akkerbouw vaker uitgebreide gezinnen dan in regio’s waar veeteelt primeerde
• in steden groter aantal alleenstaanden en dominantie vh nucleaire gezin

 term van John Hajnal : van toepassing op de bevolking vd Late ME en de VMT

 2 huwelijkspatronen met denkbeeldige scheidingslijn lopend van Trieste tot Sint-Petersburg

• ten Westen: hogere leeftijd bij het eerste huwelijk (> 25j) en een groter aandeel dat nooit trouwde tov het Oostelijke deel

• antwoord op landschaarste en beperkte mogelijkheden van toenmalige plattelandseconomie
• malthusiaans of zelfregulerend

• Huwelijksleeftijd schoof nog verder op in de 2^e helft vd 18^e E

 verband met bloei protoindustrie ? (Cfr. Supra)

• jongeren kwam onder druk te staan door de sterk stijgende grond- en voedselprijzen als gevolg vd bevolkingsexplosie
• verruimen vh bestaaninkomen met vlasteelt en rurale linnennijverheid bood onvoldoende kansen

 individualistische houding die zich in de VMT oiv het humanisme openbaarde, werd ook op sociaal vlak merkbaar – er was ook echter nog steeds het collectieve karakter van het maatschappelijk leven

 identiteit ve individu werd in grote mate bepaald door de gemeenschap waartoe hij of zij al dan niet behoorde

 belangrijke veranderingen in de VMT op financieel gebied

• vlottere circulatie vd wisselbrief
  • gebruikt om verbod op woekerpraktijken te omzeilen
  • soort cheque / bankbiljet avant la letre
  • vanaf 16^e E praktisch overal aanvaard dankzij betere juridische bescherming vd schuldeisers en grotere overdraagbaarheid van wisselbrieven
  • leidde tot ontstaan vh moderne endossement
• handelsbeurzen ipv jaarmarkten
  • ook handel in niet-aanwezige goederen
  • Antwerpen, Amsterdam, Londen
  • Discontokrediet (wnr wisselbrieven voor de vervaldag werden uitbetaald)
• ontwikkeling vh depositokrediet
  • ontstaan van grote bankinstellingen
  • 1609: wisselbank Amsterdam
  • 1619: Hamburger Bank
  • 1621: Nuremberger Girobank
  • 1694: eerste staatsbank: Bank of England (vanaf dan ook krediet)

 bank notes; evolueerden naar bankbiljetten

• oprichting van talrijke handelsfirma’s en vennootschappen
  • handelscompagnieën
  • aandeelhoudersvennootschapen