Item gefilterd op datum: januari 2014

bezit van de staat. (in ME persoonlijker, vb. koning als eigenaar van gebied dat hij beheerste)

een mobiel leger. (later afgeleid naar bevelhebber/graaf)

Bevelhebber van troepen. Dit begrip is blijven doorleven in de ME, is later “hertog” geworden.

gebieden met daarrond een systeem van verdedigingstorens. (verdedigingssysteem late oudheid)

( 1^e helft 16^e eeuw) ligt in het verlengde van een lange reeks hervormingsbewegingen sinds de 11^e eeuw. Haar afbakenende functie is even betwistbaar als bij renaissance en humanisme.

verstedelijking. de geleidelijke uitbreiding van intensief bewoonde gebieden, als gevolg van bevolkingsgroei en veranderingen in het levenspatroon van de bevolking. Meestal gaat verstedelijking ten koste van landbouw- of natuurgebieden.

christelijke Westen is aanvankelijk gegroeid i.h. volle bewustzijn van zijn achterstand t.o.v. zijn grote buren: Byzantijnse Rijk & Arabische wereld

Verhouding met Arabische wereld

- zorgde vaak voor conflict, maar stond ook voor intensieve handelsrelaties & veelvuldige cultuuroverdracht

- Westen kon veel overnemen en zich verder ontwikkelen, waardoor het zich geleidelijk emancipeerde

- naarmate Osmaanse Rijk het Byzantijnse verving ging dit de grootste militaire & culturele uitdaging vormen voor het Westen à beheerste Hongarije & Mid. Zee in 16/17^de eeuw

= weer continuïteit met de Middeleeuwen

ME= Eeuwen des onderscheids

door de fundamentele bijdragen van Europa aan de wereldgeschiedenis in die periode

= centra v. reproductie v. & commentaar op de wetenschap v.d. oude autoriteiten

- men probeerde hier christelijke dogma’s in overeenstemming te brengen met heidense inzichten uit de Oudheid die men voor waardevol hield

- ook aanzet tot toetsen antieke theorieën aan Arabische kennis & eigen waarneming

- ontstonden theoretisch onder gezag v.d. paus, in de praktijk betekende dit verregaande onafhankelijkheid v. geestelijke & wereldlijke machthebbers i.d. omgeving

- verzwakking pausdom liet ontwikkeling toe v. kritische intellectuelen die nieuwe ideologische fundamenten formuleerden, aansluitend bij de sterk veranderende maatschappelijke werkelijkheid

in de steden ontstond een burgercultuur die met de oudere riddercultuur het waardepatroon en verbeeldingswereld v.d. Europeanen voor eeuwen hebben vormgegeven

Riddercultuur

dapperheid, wapenvaardigheid, hulpverlening aan zwakkeren, beschikbaarheid voor heer en geloof, gulheid, desinteresse in materieel gewin,…

→ hieruit groeide cultuur v.d. hoofse liefde à literair model leefde voort tot in onze tijd

Burgercultuur

zakelijke instellinge, winststreven, vermogen om v. andere culturen & sociale categorieën te leren, meer aangewezen op compromissen (door hun strijd tegen grondaristocratie) en kansberekeningen als sleutel tot succes

→ ook elementen v.d. riddercultuur in doorgesijpeld

→ toch laat de burger zich de wet niet opleggen, niet door Kerk, vorst of aristocraat

→ deden er wel zaken mee à hieruit ontstond handelskapitalisme dat de drijvende kracht is geworden v.d. Westerse economie

Feodaliteit als vazallistisch heerschappijsysteem

= sterk lokale, intensieve & directe vorm v. machtsuitoefening

- vanuit kleine eenheden ontstonden in een voordturende competitie & strijd zorgvuldig beheerde & nauwlettend bestuurde heerlijkheden & vorstendommen

eliminatie v. zwakkeren

schaalvergroting v. overblijvers die de basis v. monarchale staten vormden

- niet weg te denken uit Europese geschiedenis: bij culturele diversiteit voegde zich staatkundige versplintering => volkeren & staten (gegroeid uit ≠ dynamieken)

- ondanks krachtige homogeniseringstendensen omvatten meeste staten nog steeds meer dan 1 volk à deze diversiteit v. culturen & staten = Europees kenmerk bij uitstek, met alle spanningen, conflicten & creativiteit die daaruit zijn voortgevloeid

Overkoepelend imperium?

maakte hier geen kans vanwege de hechtheid v.d. oudere staatkundige & culturele patronen

- Osmaans, Habsburgs & Russische Rijk konden zich enkel handhaven in minder progressieve & dunner bevolkte gebieden

- allen uiteengevallen na WO I onder druk v. o.a. nationale culturen die tot in de ME teruggaan

- deze veelheid aan staatkundige & culturele eenheden stond monolitische machtsuitoefening in de weg, versterkt door gescheiden organisatie Kerk & Staat

Centraal gezag?

geen centraal gezag in Europa dat over groot territorium op alle terreinen v.h. menselijk bestaan kon ingrijpen (ó China) à door relatief korte afstanden konden andersdenkenden uitwijken naar andere gezagsgebieden

Binnen monarchale staten

- ook nog op talloze gebieden die in hoge mate zichzelf konden besturen (via heren, clerici)

- dwong de vorsten overleg te plegen met invloedrijke onderdanen

- constitutionele beperkingen aan de monarchie zijn ontstaan + parlementarisme ontwikkelde zich

Absolutisme

- geen enkele Europese vorst kon absoluut heersen tijdens de Middeleeuwen

- Europa =enige continent waar representatieve instellingen onstonden die eeuwenlang de financiën controleerden en paal & perk konden stellen aan vorstelijke willekeur