Item gefilterd op datum: januari 2014

Algemeen

- Belang stemrecht voor arbeidersklasse

• ^§ ° massapartijen

- Aandacht voor de sociale en economische problemen van de het industrialisme

De derde Franse Republiek (°1870)

- Na de Frans-Pruisische oorlog

- Door Bismarck georganiseerde verkiezingen in Frankrijk (algemeen mannelijk stemrecht)

- Weinig republikeinen verkozen (1/3^e)

- De Parijse Commune weigert het gezag van de verkozen regering te aanvaarden

• ^§ Burgeroorlog (Commune VS Assemblée Nationale)
• ^§ De Assemblée Nationale stuurt het leger naar Parijs
• ^§ Repressie (20.000 )

- De Assemblée Nationale roept opnieuw (de Parijse Commune had dit reeds eerder gedaan)

- Door verdeeldheid onder de monarchisten kon dit

• ^§ Voorstanders van een restauratie van de Bourbons
• ^§ Orleanisten

- Tweekamerstelsel (Parlement + Senaat) met de premier en zijn kabinet als sterkste uitvoerende macht

Problemen van de derde Franse Republiek

- Verdeeldheid: monarchisten VS republikeinen

- Republikeinen worden minder radicaal en winnen stemmen

De Deyfus-affaire

- Alfred Dreyfus: joodse kapitein in het Frankrijk leger

- Om anti-semitische redenen uit het leger geweerd (1894)

- De zaak werd lange tijd niet heropend door steun van anti-semieten, royalisten, militaristen.

• ^§ Gebruiken de zaak om het republikeinse regime is een slecht daglicht te plaatsen

- Uiteindelijk toch vrijgesproken na een grote pro-Dreyfus campagne (1899)

- Oorzaak voor diepe ideologische breuklijn republikeinen VS conservatieven

Voor- en nadelen van de derde Franse Republiek

- Algemeen goede levensomstandigheden (VOORDEEL)

- Vrij lage industriële ontwikkeling (NADEEL)

- Politieke versnippering -> veel kort bestaande regeringen (NADEEL)

De Britse constitutionele monarchie

- (Second) Reform Bill

• ^§ Uitbreiden electoraat (nog geen algemeen mannelijk stemrecht)

- Stabiel parlementair regime

• ^§ Whigs (liberaal) en Torries (conservatief)
• ^§ Respecteren elkaar
• ^§ In handen van rijken (geen vergoeding)
• ^§ Toch sociale politiek: stemmen winnen van arbeiders

Britse politieke veranderingen na 1900

- ° Labour

- De liberale partij wordt linkser

• ^§ Sociale welvaart

 progressieve inkomstenbelasting

• ^§ Vergoeding voor leden van House of Commons
• ^§ Pro staatsinterventie (economisch en sociaal)

- De liberalen gaan op in Labour en een minderheid gaat naar de conservatieve zijde

De Ierse Kwestie

- 1801: “Verenigd Koninkrijk van GB en Ierland”

- Slechte omstandigheden voor boeren in Ierland

• ^§ Kerkelijke tienden betalen
• ^§ Sterke afhankelijkheid van grootgrondbezitters

- Ieren willen home rule

• ^§ Gesteund door liberalen in GB
• ^§ Tegengewerkt door conservatieven in GB

- 1914: home rule

• ^§ De Ulstermen (N-Ierland) willen geen afgescheiden Ierland
• ^§ Bijna burgeroorlog

- Na WOI: home rule voor Eire (Ierland zonder het Noorden)

• ^§ Eire wordt al snel helemaal onafhankelijk
• ^§ ° Ierse Republiek

- Ulster blijft een deel van GB

• ^§ Protestants

Bismarck en het Duitse Rijk (1871 – 1890)

- Herhaling

• ^§ Hervormingen van bovenaf (parlementair systeem)
• ^§ Alle macht blijft bij keizer en kanselarij (verkozen kamer heeft weinig macht)

- Macht van de Junkers blijft hoog

 zijn heel kritisch t.o.v. Bismarck

- Bismarck gaat steunen op liberalen

• ^§ Tegen de zin van de katholieken
• ^§ Zij erkennen bijgevolg een grotere macht: de paus

- Kulturkampf: anti-klerikaal bestuur van Bismarck

• ^§ Katholieke tegenreactie: °Centraal katholieke partij

 vormt geen bedreiging voor Bismarck

• ^§ Bismarck gaat met hen samenwerken VS socialisme

- Anti-socialistische wetten (socialistische meetings/kranten verbieden)

- Jaren 1880: Sociaal programma van Bismarck om arbeiders voor zich te winnen

- Paradox

• ^§ Politiek: Minder democratisch dan andere staten
• ^§ Sociaal: Meest vooruitstrevend van Europa
• ^§ (De mensen via welvaart overtuigen)

- Socialisme groeit niet echt

• ^§ Maar ook nooit verdwenen

Het Duitse Rijk na 1890: William II

- William II als laatse Duitse keizer

- Onenigheid met Bismarck

• ^§ Bismarck wordt gedwongen uit zijn positie te stappen

- Afschaffen van de anti-socialistische wetten

- Sociaal-democratische partij 

• ^§ Eisen herziening van de grondwet van 1850

- Agressieverse kolonialistische politiek

Italië

- Constitutionele monarchie (na 1870)

- Onstabiel

• ^§ Katholieken en paus erkennen Italiaanse eenmaking niet
• ^§ Kloof arme Zuiden – rijke Noorden
• ^§ Transformismo: politici zijn niet verankerd in één partij, maar wisselen regelmatig

Oostenrijk-Hongarije

- Grootste probleem: etnische verdeeldheid (Slavische volkeren)

- Oostenrijk: algemeenstemrecht

- Hongarije: streng tegengewerkt door Magyars (angst voor Slavische volkeren)

Vergelijking West-, Centraal-, Oost-Europa

- West: bijna complete parlementaire macht

- Centraal: niet echt een parlementaire macht

- Oost: geen democratie (wel bvb Doema, maar is eigenlijk geen echte verandering)

De tweede Industriële Revolutie

- Vooral in de Eerste Zone

- Technologische innovaties (elektriciteit, verbrandingsmotor, petrochemie, explosieven, telefoon, radio, uitbreiding sporennet)

- Veranderd consumptiepatroon (ook voor de gewone consument)

- Amerika: pionier ivm bandwerk

- Duitsland: grootste producent van Europa (ipv GB en BE)

Vrijhandel

- GB

- als motor (afschaffen Corn Laws)

- Ook Napoleon III stapt in dit systeem

- Raar want tegen het (toen dominante) nationalisme

• ^§ Strookt wel met het imperialisme

- Focus op import van ruwe materialen en voedsel

- Export alleen kon de import niet betalen

- “Onzichtbare export”: verscheping, verzekeringen en intrest op uitgeleende bedragen

Export van Europees kapitaal

- Investeren in landen waar expansie mogelijk was (vooral VSA)

• ^§ Aandelen kopen van bedrijven die daar gevestigd waren
• ^§ Geld lenen

- Vooral door rijke burgerij

- Grootste kapitaalexport door GB, Frankrijk en DE

De Goudstandaard

- Balans tussen de verschillende munten te stabiliseren (VOORDEEL)

- Universeel aanvaard (VOORDEEL)

- De hoeveelheid goud bepaalt de marktprijs ervan en dus de waarde van geld (NADEEL)

- Goudschaarste was nadelig voor de gewone man (leven wordt duurder)

- GB als eerste dit systeem ingevoerd

1. ^§ Pond als belangrijkste munt

Gemondialiseerde economie

- Eerste Zone: produceert industriële producten, bezit kapitaal

- Tweede Zone: levert grondstoffen, koopt industriële producten

- Concurrentie  (producenten van dezelfde producten)

^§ Druk op de economie 
^§ Bij een economische crisis (prijzen ) in een deel van een zone wordt de gehele wereldeconomie verplicht de prijzen te doen dalen

- Zwakheid van het ongereguleerde kapitalsme

^§ Werkloosheid  (door besparingen)
^§ Afwisselende hoogte- en dieptepunten

- Iedereen wordt dus meer kwetsbaar

• ^§ Implicaties op de politiek (door economische onrust)
• ^§ Overheden trachten de vrijhandel steeds meer te reguleren

 protectionisme

Veranderingen in organisatie: kapitaalconcentratie

- ° Grote corporaties

^§ Verschillende economische processen onder één bestuur (“Verticale integratie”)

 van ontginning tot afgewerkt product onder één corporatie

- “Horizontale integratie”

^§ Verschillende branches onder één “trust” of “kartel”

 zich beschermen tegen fluctuaties van de markt

- Hierdoor: kapitaalconcentratie

- Meer stabiliteit (prijzen, werkgelegenheid)

^§ Niet per se betere lonen

Demografische groei

- Wereldwijd

- Oorzaken:

• ^§ Einde van een periode van burgeroorlogen in Europa
• ^§ Stabiele regimes in China en Japan
• ^§ Britse regime in India

- Uitzondering: Afrika

• ^§ Slavenhandel

Europa

- Medische doorbraken (ivm epidemieën)

- Technische innovaties (landbouw)

- Voedseltransport 

- Bevolking X4 (ongeveer 1/3^e van de wereldbevolking)

Stabilisatie in Europa

- Geboortecijfer 

• ^§ Anti-conceptie
• ^§ Laat huwelijk
• ^§ Versnippering via erfopvolging (Code Napoleon) tegengaan

 belang van economische welvaart van de kinderen

• ^§ Stadsleven: plaatsgebrek
• ^§ Kinderarbeid beperkt

 Kind brengt niet meer op

- Nog steeds globale groei door hogere levensverwachting

Groei van de steden en het stadsleven

- Fenomenale groei van de steden

• ^§ Migratie naar de steden
• ^§ Invloed spoorwegen (bereikbaarheid, voedseltransport)

- Leven is anoniem

- Publieke opinie (+ openheid voor nieuwe ideeën)

- Verspreiden socialisme en nationalisme

Migratie uit Europa

- Vooral trans-Atlantisch (VSA)

• ^§ Belang ivm verspreiding van Europese politieke, sociale, religieuze en sociale tradities

- Andere:

• ^§ Aziatisch Rusland, Zuid- Amerika

- Oorzaken:

• ^§ Migranten waren welkom (arbeiders) (PULL)
• ^§ Mogelijkheid ver te reizen (trein, stoomschip, lagere prijs) (PUSH)
• ^§ Hoop op materiële verbetering (PUSH)
• ^§ Politieke redenen na 1848
• ^§ Liberalisme: vrijheid om te verhuizen

De eerste zone

- West-Europa en VSA

- Concentratie van wetenschap

- Grondwettelijke en parlementaire regeringen

- Liberale, humanitaire, socialistische, reformistische bewegingen

- Laag sterftecijfer

- Hoge levensverwachting

- Hoge graad van geletterdheid

- Hoge arbeidsproductiviteit

De tweede zone

- Ierland, Spanje, Italië, Oost-Europa

- Agrarisch

- Hoger sterftecijfer

- Lage levensverwachting

- Lage graad van geletterdheid

- Kleinere arbeidsproductiviteit

De derde zone

- De rest van de wereld

- Door de eerste zone gedomineerd

Superioriteitsgevoelens in Europa

- “Europese landen” + VSA + Canada + Australië + Nieuw-Zeeland

• ^§ Zien zichzelf als “meest geciviliseerd”

- Verspreiden van civilisatie als legitimering voor imperialisme

Idealen

- Iedereen dezelfde sociale ideeën

- Materialistisch: hogere levensstandaard

- Kennis: wetenschap

- Moraal: christelijke moraal (doch geseculariseerd en gescheiden van de religie zelf)

Indexen voor de mate van vooruitgang van een samenleving

- Sterftecijfer

- Kindsterfte

- Levensverwachting

- Geletterdheid

- Arbeidsproductiviteit

- Japan springt al zeer vroeg op de trein van modernisering  autonomische Japanse ontwikkeling.

- Gaat zich kunnen op werkten tot de “Westerse” suprematie

Achtergrond: 2 eeuwen van isolatie

- Al vanaf de 16^e Eeuw had Japan contacten met het Westen

- 17^e E: verandering van Regime  onder een shogunaat

Militaire dictatuur die steunt op de Shamurai  worden grootgrondbezitters

 Bloeiende klasse van rijke handel handelsklasse was heel belangrijk!

 maar merendeel bevolking: boeren zonder politieke rechten

- Klassenindeling waarbij niet iedere klassen de zelfde rechten en plichten heeft.

- Ontstaan van een intellectueel leven  Secularisatie van ideeën (net als in het Westen)

- We krijgen een relatief gescheiden ontwikkeling  Westen wist amper iets over het bestaan en werking van Japan.

Het Openen van Japan

- In Japan: is er druk om uit hun positie van isolement te treden

 vnl. vanuit de elites  kooplieden / intellectuelen  anti-shogun coalitie

- 1853: verschijnt een Amerikaanse oorlogsvloot (Perry)  eist toegang tot de Japanse havens

 Japan wordt militair gedwongen tot de wereldhandel

 In de meeste verdragen bevatten extraterritorialiteit  Europeaan en Amerikanen kunnen niet onder de Japanse wet worden gesteld.

 Deze druk van het Westen zorgt in Japan voor een nationalistische revival



Wordt gebruikt door Japanse elites om een interne revolutie te bewerkstelligen

 Keizer opnieuw de kern van de politieke macht + een religieuze functie  cultus

Het Meiji tijdperk: De modernisering van Japan

- de Meiji-dynastie  wil een snelle industrialisering met behulp van overheidsinstellingen

 daarbij ook een politieke modernisering (GW, parlement, …)

 Met een bijzondere positie voor de Keizer  blijft het sluitstuk van alle macht bezitten

- Japan gaat uitgroeien tot een zeer sterken en moderne natiestaat maar behoudt daarbij zijn eigen cultuur.

 ontwikkelen van een superioriteitsgevoel  tegen het Westen + in eigen regio (imperialisme)

- Bestaande uit Britse en Franse kolonies

GB: gaan vooral Britse loyalisten immigreren  Vnl. mensen uit de arbeidsklasse die hun levens willen verbeteren in Amerika (na de VSA naar Canada)

 Frankrijk: gaan zich vooral vestigen rond de streek van Quebec  apart statuut (= vrijheid)

- Er is wel een continue irritatie tussen beide gebieden in Canada.

- GB: gaat Canada splitsen tot 2 aparte bevoegdheden  Federaal systeem

 ook bij enige uitbreiding zou Canada nog steeds een federale staat zijn



Deze wordt gevestigd tijdens de Amerikaanse burgeroorlog  ontstaan van een nationaal gevoel zowel bij Britten als Fransen.

- Deze federale staat wordt een zeer stevige unie

 gaat daarbij nog meer autonomie verwerven van GB

 Op deze wijze wordt Canada een model voor andere Britse kolonies.

- VSA ligt al voorop tov Europa in politieke modernisering maar ligt toch nog steeds in de periferie

- Monroe-doctrine: “Amerika voor de Amerikanen”  Het Europees moederland moet zich niet moeien .

- VSA: nog niet de VSA van vandaag!Westen nog maar amper veroverd.

Groei van de VSA

- Land wordt zelfbewuster; er was demografische groei

 Land voor een grote territoriale expansie uit die zorgde voor deze grote groei.

 De expansie vind plaats van Oost naar Wast.

- Bevolkingsgroei ook een gevolg van immigratie.

 bezorgd echte sociale problemen: er bestaat geen echte gemeenschappelijke traditie.

 er ontstaat dan een nieuwe nationaliteit door dat beide partijen enigszins toegeven in elkaars cultuur

De vervreemding va n Noord en Zuid

- Er ontstaat een grote kloof tussen Noord en Zuid als gevolg van hun economische achtergrond.

 probleem gaat zich enten op de economische ≠  zo de kwestie van slavernij naar boven.

 enkele staten willen zich afscheuren (vnl. Zuidelijke  agrarische vrijhandel)

- Het grootste ≠ is dus de status van arbeid  Noord: Fabrieksarbeiders Zuid: Boeren + slaven

- Noord: wil een uitbreiding van de Amerikaanse industrie

 huidige context: ligt Europese productie voorop  produceren goedkoper en efficiënter

 Om hun industrie te kunnen uitbreiden  protectionisme het uitgangspunt van buitenlandsbeleid

 Zuid: agrarische boeren en kunnen zeer goedkoop landbouwproducten exporteren naar Europa

 agrarische vrijhandel als uitgangspunt buitenlandsbeleid

(= spiegelbeleid van GB  afschaffen corn law om te concentreren op zijn industrie)

- De gehele economische politiek wordt gelieerd aan het conflict rond slavernij

 slavernij staat haaks op de principes van de verlichting

 ook de migranten uit Europa gaan de afschaffing steunen (zo ook in de eigen kolonies)

 het bestaan van slavernij zorgt voor grote economische complicaties

- Missouri compromise: bij het ontstaan van staten met slavernij moet er een andere staat ontstaan zonder slaven.

 Toch ontstaan van burgerbewegingen die de afschaffing willen

 Er groeien dus aparte entiteiten in Zuid en Noord  Z: zien als aparte staat, willen afscheiding N: gaan meer druk uitoefenen op het zuiden.

- Lincoln wordt president!  wil een economisch beleid zoals het Noorden

 Het Zuiden gaat zich terugtrekken en vormen tot een confederatie.

 Waarop Lincoln het leger richting het Zuiden stuurt om het gebied van de unie te verdedigen

BURGEROORLOG

 heeft een belangrijke militaire impact; is zwaar en bloederig conflict

 Europese machten kijken toen en gaan niet interveniëren (Uitz: Frankrijk in Mexico)

 Overwinning: Noorden  voordeel van industriële apparatuur.

- Niet in boek: de oorlog tegen de precolombiaanse bevolking

Beleid waardoor deze bevolking gedwongen wordt in reservaten

Na de Burgeroorlog: Reconstructie, industriële groei

- Einde aan het idee van een confederatie  VSA wordt een nationale staat.

- Lincoln wordt vermoord  versterkt de radicale republikeinen

 drastische hervorming van het Zuiden.

- Dominantie van de zaken en financiën wereld in het Noorden.

 een economische en politieke consolidatie van een grote natiestaat

 Liberaal en democratisch in zijn politieke principes

 enthousiaste en toegewijd private ondernemingen in het economische systeem

Tsaristisch Rusland na 1856

- Rusland heeft nog nauwelijks enige sociale hervormingen ondergaan

- Tsaar = Autocraat  repressie en bureaucratie

- Bevolking: 90% boeren + nog steeds slavernij

 door lijfeigenschap = nog steeds een fundamentele instelling  onrendabel systeem

- Krimoorlog  overtuigd de Tsaar dat hij verplicht is tot modernisering om een gelijke tred te houden met het Westen.

 stimuleert een nieuwe sociale klasse = Intelligensia  zouden de modernisering gaan belichamen

 Ontstaan van een Liberale publieke opinie  beperkt tot de groep van geleerden.

De Emancipatie wet van 1861 + andere hervormingen

- Emancipatiewet = afschaffen van slavernij  vrije boeren

 men gaat het land herverdelen  grootgrond bezit van de adel wordt aan de boeren gegeven tegen betaling dus geen privé bezit.  indeling in Mirs

 waardoor het dus een gemeenschappelijk goed wordt  zorgt na verloop van tijd voor enige sociale gelijkheid

- Justitie  een nieuw rechtssysteem: Russen zijn gelijk voor de wet + professionele rechtbank

 via de emancipatie wet wordt er komaf gemaakt met het AR in Rusland.

- Zemstvost: raden op regionaal niveau

 nog geen echt parlement maar er zijn wel verwachtingen

 De intellectuelen willen dit: de oprichting van een Doema

Wordt weggeworpen door de Tsaar  wil wel hervormingen maar geen

soevereiniteit van het volk.

- Ondanks de hervorming: boer nog steeds hetzelfde lot  gewillig oor voor de intellectuelen

Willen grote hervormingen doorvoeren

Revolutionisme in Rusland

- Binnen de intelligensia  ontstaan van radicale groepen:

 groep rond de ideeën van Marx

 een grote versterking van het anarchisme  Bakoenin



Gaan de Tsaar vermoorden (1881)  de nieuwe tsaar gaat hervormingen terugschroeven + repressie.

Het Oostenrijk na 1848

- Nog steeds een echte kolos in Midden-Europa  moet echter wel zijn meerdere erkennen in DL

- Het zit in defensie maar is nog steeds een grootmacht  in volle economische modernisatie

- Oostenrijk= een multinationaal rijk

 Wanneer Frans-Jozef (Habsburgse keizer) wil moderniseren stoot hij op heel wat verzet en tegenstand.

Vb: De Hongaren zien een centralisering niet zitten  worden bloedig onderdrukt

- Het Oostenrijk kan zijn troeven niet uit spelen wegens interne politieke verdeeldheid.

Het Compromis van 1867

- de zgn. Ausgleich

 De Hongaren willen totale onafhankelijkheid  wordt zo opgevangen

 de opdeling in een Oostenrijks-slavisch gebied en Hongaars gebied

- De Oostenrijkse keizer draagt de koningskroon van Hongarije

 maar beide gebieden krijgen een eigen parlement  Eigen Hongaars Parlement  decentralisering

 Buitenlands beleid + staatsfinanciën blijven centraal

 pacificeert de Oostenrijks Hongaarse tegenstellingen maar houdt echter geen rekening met zijn Slavische bevolking zorgen voor kloof tussen Hongaren en Slaven?