Item gefilterd op datum: januari 2014

Tsaar Alexander III (1881 – 1894)

- Sterke repressie tegenover revolutionairen (intelligentsia)

• ^§ Verbanningen

- Systematische Russificatie

• ^§ Tegen Westers denken

- Maar: Rusland wordt meer en meer westers

• ^§ Cultureel
• ^§ Europese investeringen
• ^§ Leningen bij Europese landen (van de staat)
• ^§ Accepteren van de goudstandaard

- Slechte levensomstandigheden arbeiders

• ^§ Lage lonen, lange dagen, slechte omstandigheden
• ^§ Verbod op stakingen

- Arbeid was sterk geclusterd

• ^§ Mogelijkheid tot organiseren

- ° Cadetten (constitutionele democraten)

• ^§ Liberaal deel van de publieke opinie
• ^§ Progressief
• ^§ Pro vrije verkiezingen (democratisch)

- Rusland bleef grotendeels op landbouw gebaseerd

• ^§ 4/5^e van de inwoners waren boeren

- Mirs

• ^§ Landbouwgemeenschappen
• ^§ Weinig sociale verbetering
• ^§ Boeren moesten betalen voor de industrialisatie (taksen)
• ^§ De gemeenschappelijke veiligheid > privébezit

De opkomst van revolutionaire partijen

- Twee traditionele revolutionaire “stoorfactoren”

• ^§ Boeren

 ongelijkheid t.o.v. de Adel

• ^§ Intelligentsia

 liberaal, progressief

 tegen de tsaar

 hielden zich constant bezig met debatten en de revolutie

 onenigheid ivm dragers van de revolutie: boeren of arbeidersproletariaat

Populistische strekking

- Revolutionair

- Richten zich op de boeren in de mirs

• ^§ Boeren als dragers van de revolutie
• ^§ Kapitalisme was geen noodzakelijke stap voor revolutie

- 1901: ° Sociaal-Revolutionaire Partij

Klassiek marxistische strekking

- Door de aanhoudende stilte van de boeren gaan velen over van populisme naar marxisme

• ^§ Lenin, Trotsky, Stalin

- Lenin als leider

- 1898: ° Sociaal Democratische Arbeidspartij

- Even revolutionair, maar op een andere manier

• ^§ Arbeiders al dragers van de revolutie (klassiek marxistisch)
• ^§ Nood aan een industriële arbeidersklasse
• ^§ Nood aan een internationale revolutie (begin in geïndustrialiseerde gebieden)
• ^§ Nood aan een klassenprobleem

- Tegen terrorisme

• ^§ Ze werden gedoogd door de Tsaristische politie

Splitsing binnen de Sociaal Democratische partij: Bolsjewiki en Mensjewiki

- 1903: partijcongres

• ^§ ° Splitsing binnen de partij
• ^§ Onenigheid

- Bolsjewiki

• ^§ Partij moet een kleine revolutionaire elite zijn
• ^§ Sterk gecentraliseerde partij
• ^§ Geen ruimte voor afwijkingen (in doctrine)
• ^§ Dictatuur over het proletariaat na de revolutie

- Mensjewiki

• ^§ Open partij voor iedereen)
• ^§ Grote inspraak van alle leden
• ^§ Samenwerken met liberalen, progressieven en democraten

- Lenin houdt zich strak aan de Marxistische doctrine gelinkt met Russische revolutionaire tradities (Bolsjevistisch)

Gelijkenissen Frankrijk Revolutie

- Bewegingen voor vrijheid (Frankrijk: vs feodaliteit en despotisme) (Rus: vs kapitalisme en imperialisme)

- Boodschap aan de gehele wereld (niet enkel nationaal)

- Patroon van revolutionaire politiek

• ^§ Sterke oppositie (ondanks verdeeldheid) werpt het regime omver
• ^§ Verdeeldheid ivm vorming van de nieuwe staat
• ^§ 1 partij neemt de leiding en verzet zich tegen de anderen

Verschillen met Frankrijk revolutie

- Rusland stond in 1900 achter op de Europese landen

• ^§ Frankrijk stond aan de leiding in 1789

- Rusland steunt op de boeren en arbeiders

• ^§ Frankrijk steunde op de burgerij en middenklasse

- In Rusland was de revolutie voorbereid door “professionele revolutionairen”

• ^§ In Frankrijk gebeurde de revolutie spontaner, onverwacht

- Russische Revolutie was op korte termijn succesvoller

• ^§ Frankrijk revolutie slechts op lange termijn

Globale invloed

- Rusland tussen Europa en Azië

• ^§ Het minst ontwikkeld van Europa
• ^§ Het meest ontwikkeld van de landen buiten Europa

- Sympathie van Europese socialisten

• ^§ Want tegen het kapitalisme

- Sympathie buiten Europa

• ^§ Want tegen imperialisme

- De overwinnaars komen samen in Parijs om de wereld te reconstrueren.

 Aanwezigheid van 27 landen  4 domineren: VSA (Woodrow Wilson), Frankrijk, GB en It

 VSA: genieten van een universeel prestige  hun tussenkomst heeft de doorslag gegeven.

14-punten plan en het Verdrag van Versailles

- Wilson: voorstellen van een 14-puntenplan  een nieuwe democratische wereldorde

 Problemen bij aanvang: stuit op belangen van andere overwinnaars (Vb: Frankrijk  afbetaling)

- Wilson  Volkenbond

- Afrekening met DL

Eis Frankrijk = een beveiliging tegen DL  Engels-Frans-Amerikaans garantie verdrag

 Gebiedsverlies voor DL Alsac en Lorraine

 Verlies van zijn kolonies  worden Mandaatgebieden van de overwinnaars

 Militaire beperkingen (controle van de Duitse vloot)

 Herstelbetalingen  “Clausule van Schuld”

- Een hertekenen van de Europese kaart

 In O-Euro: vele nieuwe onafhankelijke staten  afbrokkeling van Oostenrijk-Hongarije en Ottomaanse Rijk (= verdwijnen)

 Nieuwe grenzen  gebiedsverlies voor Rusland

 opstarten van een cordon sanitaire ( = Finland tot Roemenië) beschermen tegen communisme

Betekenis van het vredesverdrag van Parijs

 Geen succes + draagt de kiemen van een nieuw conflict (WOII)

- Het meest algemene principe = het erkennen van het zelfbeschikkingsrecht der Volkeren

 waarop vele landen dus onafhankelijk zijn geworden.

 Echter werd hiermee de ‘doos van Pandora’ geopend  elke nieuwe staat bezit minderheden

- DL: toonde geen intentie om het verdrag na te leven

 De herstelbetalingen waren onrealistisch

 Wordt belast met een democratisch Weimarrepubliek  Gefrustreerd.

- Daarnaast ook frustraties bij vele andere landen die ontgoocheld waren in het Verdrag.

 kregen niet de gehoopte en beloofde gebieden of men werd achteruit geschoven.

- VSA gaat de verdragen niet gaan ratificeren.

 waarop men dus niet meedoet aan de zelf opgestarte volkenbond.



Mislukking

De effecten op het Kapitalisme: Overheidsregelurende economieën

- Ten tijde van de oorlog gaan de regeringen zich meer mengen in de economie.

 totaaloorlog: Dat wil zeggen dat elk aspect van het dagelijkse leven in functie staat van de oorlog.

- Impact op de economie:

 Economie krijgt een systeem waarbij de staat gaat optreden als beschermer  element van planeco

 centraal punt = produceren ; winstmarge is bijzaak

 Het arbeidsproces  aangezien de mannen op het front zijn worden de vrouwen ingezet in de oorlogsindustrie

 bevorderen van de emancipatie ( vrouw krijgt belangrijke rol in de economie)

 Financieel: bijdruk van geld + banken zijn verplicht tot kredietontlening

 leidt tot grote inflatie + geld ontwaarding

 massaal afsluiten van leningen  afbetaling door meer te exporteren dan importeren MAAR dit ten koste van productie van eigen markt.

 zorgt voor een bedreiging van de levensstandaard.

- De overwinnaars  VSA: grootste economische macht

 Japan: gaat afzetmarkt in Azië onder controle krijgen

 Zuid-Amerika: infiltreren in de Europese markt

 Einde van de Europese economische suprematie (GB en Frankrijk wekken illusie toch nog grootmacht door kolonies)

Cultuurpessimisme

- Door de oorlog krijgen we een daling van het moraal

- Verschuiving: patriottisme  pessimisme

- Een zeer groot wantrouwen in de overheid

- Kunst en wetenschap: een gevoel van zinloosheid treed op  de Dada beweging

 bijgedragen tot oorlogvoering.

- De vele ≠ nationaliteiten in het rijk van Oostenrijk-Hongarije worden erkend door de geallieerden.

 waarop vele in 1918 hun onafhankelijkheid verklaren  uiteenvallen van Oostenrijk-Hongarije

 12/11/1918: troonafstand van de laatste ‘Habsburgse’ Keizer

 Oostenrijk en Hongarije  worden 2 republieken die op zichzelf bestaan.

- DL: val van het keizerrijk voor de wapenstilstand. (keizer in ballingschap)

 Wilson eist da t DL veel democratischer wordt  ontstaan van Republiek + GW

 Weimarrepubliek

 De democratische partijen zijn oorlogsmoe  gaan na de oorlog dan in DL de macht overnemen om een betere onderhandelingspositie te hebben. (zullen steun krijgen van legerleiding)

De terugtrekking van Rusland: revolutie en het verdrag van Brest-Litovsk

- zie volgend hoofdstuk

-1917: nieuwe revolutie  einde van het tsarisme

 de oorlog is een aanleiding maar oorzaak is het intern ongenoegen.

 opstand in het leger van de Tsaar die dan zorgt voor de revolutie.

-Sociaal-democratisch regime  openen van een nieuw offensief

 de bevolking wil geen oorlog meer voeren

- Leiden tot een 2^e Revolutie = Bolsjewistische revolutie  programma: beëindigen van de oorlo 

Verdrag van Brest-Litovsk

- Zeer nadelige vrede voor Rusland het vrijgeven van terrein.

 gouden zaak voor DL  wegvallen van het Oostfront

Interventie van de VSA

- DL volledig concentreren op het Westfront  een allesvernietigende offensief



Radicaal de oorlogtoevoer afsnijden: duikbotenoorlog.

Terug een schip met Amerikanen ten onder

- Door de duikbotenoorlog  oorlogsverklaring van VSA aan DL

 parallel: geheime diplomatie  DL steunt Mexico indien deze de oorlog zouden verklaren aan VSA

 Wanneer VSA deze informatie ontdekt: zeer woedend.

- Wilson treedt in de oorlog met een motief  de wereld veilig maken voor de democratie!

-DL rekent erop dat de oorlog zou beslecht vooraleer VSA zijn landleger Europa bereikt.

 Maar GB en Frankrijk proberen de lijn te behouden in afwachting van het Amerikaanse leger.

 heeft zich misrekent in de macht van de Amerikaanse vloot  VSA wint duikbotenoorlog.

 heeft de veerkracht van de geallieerden onderschat.



lanceren zelf een offensief (slag bij Passendael) als vertragingsmanoeuvre

De laatste fase van de oorlog

- DL opent nog een groot lente-offensief maar men is helemaal leeggevochten

- Bij de hoge militaire machten komt het besef dat ze de oorlog echter niet meer kunnen winnen.

Wapenstilstand.

- Oorlog heeft een groot dodenaantal veroorzaakt.

 echter ook vele gestorven aan ziekte.

- De oorlog: centrale krachten vs de geallieerden

- Men verwachte een zeer korte en snelle bewegingsoorlog (zoals in 1870)

 hierop beruste het von Schlieffenplan

De oorlog op het land, 1914-1916

- Een snelle opmars van DL  maar dan is er een storing: Rusland komt zijn alliantie na.

- Counterattack  Duitse offensief vast loopt aan de Marne

 we verkrijgen een oorlog in positie  immobiel.

 de gewone soldaat wordt groot slachtoffer van het nieuwe wapen = machinegeweer

Dit kan een veelvoud van aanvallen elimineren  zorgt dat strategie vastzit

lange militaire patstelling

- DL forceert een nieuwe doorbraak  Slag van Verduin

 strategie: veel manschappen op 1 punt concentreren van het front en dat doorbreken

 Resultaat = groot dodenaantal

- Geallieerden proberen hetzelfde bij de Somme  met hetzelfde resultaat

 Uitzichtloze situatie  aandacht verschuift naar de zee

De oorlog op de zee

- DL: aanleggen van een blokkade  dit ook voor neutrale schepen (niet-oorlogsgoederen).

 Maar wil niet een directe confrontatie aangaan met de Britse vloot

 Ontwikkelen van een nieuw wapen  Duikboot



Gaan alle schepen met oorlogsmateriaal naar GB aanvallen.

- Incident: Lusitania = schip van GB van uit VSA

wordt aangevallen door de Duitse duikboot

 DL wordt daarna gewaarschuwd door Wilson  houdt zich in en duikboten terug aan de leiband

 Ook hier geen militaire doorbraak

Diplomatiek manoeuvres en Geheime akkoorden

- Beide partijen gaan op zoek naar nieuwe bondgenoten

- Ottomaanse Rijk + Hongarije (wil Servië te grazen nemen)  bij de centrale mogendheden

- Italië na geheime onderhandelingen (verdrag van Londen) geallieerden

 zullen groter Italiaans gebied krijgen ten koste van Oostenrijk-Hongarije

- Proberen om de gefrustreerde minderheden van de tegenpartij te proberen ondermijnen

 zitten vnl. in Oostenrijk-Hongarije en Ottomaanse Rijk = multinationale rijken

 De geallieerden waarin hier in veel succesvoller

 bedrijven van een soort koehandel

- Ook de inzet van koloniale troepen maar in de kolonies zelf wordt er gevochten

 DL geen partij voor GB en Frankrijk.

 aanwakkering van de Duitse expansie

- Positie van VSA nog steeds onbeslist  sympathie gaat wel uit naar GB en Frankrijk.

 Volledige patstelling

 doorbraak door 2 belangrijke gebeurtenissen die elkaar gaan tegenwerken

 Instorten van Rusland

 Interventie van VSA

-Duitse Rijk = de sterkste van de nieuwe structuren .

- Alle Europese landen  Een grote militaire kracht is essentieel voor hun nationale bestaan.

Men verwacht een toekomstige oorlog

- meerdere factoren die leiden tot oorlog  systeem van internationale allianties

DL’s verlangen naar een voorname rol in de wereld

 De conflicten in de Balkan

Rivale allianties: Triple Alliantie (= TA) vs Triple Entente (= TE)

- DL: begint aan zijn IR  wordt op paar jaar tijd een grote industriële macht

 vinden dat ze een plaats verdienen in de wereld.

 Frankrijk en GB zien het niet zitten dat DL een plaats heeft in wereld  gaan tegenwerken

- Bismarck: vreest dat een nieuwe oorlog het nieuwe Duitse Rijk gaat vernietigen

 doet een beleid van diplomatie en vrede.

- Vormen van een militaire alliantie  met Oostenrijk-Hongarije en Italië  Triple Alliantie

 wanneer 1van hen in een oorlog wordt betrokken, zullen bondgenoten bijstaan met militaire kracht

- Om zeker te zijn  Ook verdrag met Rusland

 Maar Oostenrijk-Hongarije wil dat het verdrag met Rusland wordt opgezegd  zijn vijanden

 Bismarck wil zich bewapenen tegen Frankrijk.

- Frankrijk voelt zich bedreigd door de TA

 gaat een verbond aan met Rusland ( verbond met DL wordt opgezegd)

 leek onmogelijk door ideologische ≠ maar laat men links liggen Frankrijk kapitaal sijpelt in Rusland

 Europa = verdeeld in 2 kampen: Oostenrijk-Hongarije+ DL vs Frankrijk + Rusland

- Positie van GB? Onzeker

 had zich opgewerkt tot militaire supermogendheid vnl. door zijn vloot

 Balance of power  gaat geen duurzame verbindingen aan met andere.

 de zgn. “splendid isolation”  gaat geheel zijn eigen weg + afhankelijkheid uit de weg gaan.

- Stapt af van zijn diplomatieke isolatie

 vormt een verdrag met Japan  tegen Rusland

- In Europa: met wie GB samenwerken?

 ziet de groei van DL  ook op van de zeemacht, begint een gevaar te worden

 Met Frankrijk verwikkeld in een koloniale wedrace  virtueel met elkaar in oorlog

- GB zoekt toenadering tot DL maar door zijn intensieve groei eerder bereidt tot een duurzaam verdrag met Frankrijk

 daarbij een verbetering in zijn relatie met Rusland

 Triple entente

- TA = militair bijstandsverdrag  TE = vriendschapsverdrag

De crisis in Marokko en de Balkan

- DL: gaat proberen de TE uit mekaar te spelen

 1e Crisis uitlokken in Marokko (N-Afr koloniale wedrace; onder Franse controle)



Sterke wil tot zelfstandigheid  gaat Oostenrijk-Hongarije op inspelen

 DL houdt een speecht + gaat internationale conferentie bijeenroepen  voor Marokkaanse onafhankelijkheid.

 DL wordt echter enkel gesteund door Oostenrijk-Hongarije  1^e crisis is mislukt.

- 2^e Marokkaanse crisis: Duits oorlogsschip gaat zorgen voor een militaire confrontatie

 Eis dat Frankrijk Marokko afstaat.

 Men komt dan tot een vergelijk, met kleine toegeving aan DL

- een serie van crisissen in de Balkan

Slovenië + Kroatië  Oostenrijk-Hongarije

 Bosnië  militair bezet door Oostenrijk-Hongarije

 Servië: semi-onafhankelijk ( conferentie van Berlijn) wil groter Servië door annexatie

 van het Ottomaanse Rijk (= Ottomaanse Rijk)

- Maar Bosnië wordt formeel geannexeerd door Oostenrijk-Hongarije opzwepen van het Servisch nationalisme

 maar wordt toegestaan door de grootmachten waardoor de crisis wegebt.

- Ottomaanse Rijk heeft intern een soort van evolutie  Turks nationalisme



Wil moderniseren + tegen de afbrokkeling van het Ottomaanse Rijk

- Rusland gaat druk uitoefenen op de Balkan

- Balkancrisis

 1e Balkanoorlog  gebieden worden afgepeuzeld van het Ottomaanse Rijk

Men gaat elkaars grondgebied betwisten

 De oorlog passeert  invloed van Oostenrijk-Hongarije in de Balkan lijkt te groeien.

 Opflakkering van het Slavische nationalisme + Servië is gefrustreerd

 Frustratie zorgt voor inzet 2^e Balkanoorlog  aanvallen van Albanië + Griekenland

 Servië krijgt steun van Rusland  wil via bonsgenootschap de Middellandse zee bereiken

 Maar Oostenrijk-Hongarije gaat tegenwerken Albanië onafhankelijk wordt



Doet Servië helemaal overkoken

 De 3^e Balkanoorlog gaat de fatale worden  vorige 2 hadden ≠ gevoelens opgewekt.

De Sarajevo crisis en de Uitbraak van de oorlog

- Franz-Ferdinand (erfgenaam van Oostenrijk-Hongarije)  vermoord in Sarajevo door Servisch nationalist Bosniër

 zorgt voor een optreden van Oostenrijk-Hongarije tegen slavisch-seperatisme in het Rijk ( met steun van DL)

 DL: ultimatum aan Servië  weigert

- Oostenrijk-Hongarije valt binnen

 Rusland verwacht Duitse steun van DL aan Oostenrijk-Hongarije  mobiliseren van de troepen

 DL eist een terugtrekking van de troepen maar dat gebeurt niet

 DL verklaart de oorlog aan Rusland  inwerkingtreden van de TA

- Frankrijk verklaart dan de oorlog aan DL (TE)

- GB: houdt zich zeer afzijdig

 doet zijn intreden wanneer Belgische neutraliteit wordt geschonden ( Von schliefenplan

 een gewoon Balkanconflict  oorlog dmv verdragen van de grootmachten

 directe aanleiding gaat verdragsysteem in werking zetten

 Oorzaken:

- verdragsysteem = gevolg van angst (om alleen te staan bij uitbraak oorlog)



Door economische systeem  landen waren van elkaar afhankelijk geworden

Het ontbreken van een internationale instantie voor regulering

- Ieder land staat alleen bij het verdedigen van zijn vitale belangen

 verdrag = manier om zijn eigen veiligheid te verzekeren  leidt tot oorlog

- Japan en Rusland voelen zich door elkaar bedreigd @ China

- Japan sluit een militair akkoord met GB

- 1904: Japan valt Rusland aan

• ^§ Japan wint (Russische vloot , slag bij Mukden, onafgewerkte trans-syberische spoorlijn)
• ^§ Krijgt de gebieden die het in 1895 gewonnen had terug

 Port Arthur, Liaotung schiereiland, Korea als protectoraat, bevoorrechte positie in Mantsjoerije.

- Gevolgen:

• ^§ Rusland richt zich terug op Europa (Balkan)
• ^§ Tsaar is verzwakt (Revoluties van 1905 en 1917)
• ^§ Andere Aziatische landen zien dat het Westen niet almachtig is en spiegelen zich aan Japan (Aziatische revoluties)

China voor de Westerse inmenging

- Zag zichzelf als superieur aan alle andere volkeren

- 1850: Taiping-opstand

• ^§ Protest tegen de Manchu-dynastie
• ^§ Zeer bloedig onderdrukt na een lange periode van onrust (1864)

- De Westerse mogendheden maken gebruik van dit verward China

• ^§ Gaan het land penetreren

De opening van China voor het Westen

- Opiumoorlog (1839 – 1841)

• ^§ Europa was geïnteresseerd in Chinese goederen
• ^§ China was niet geïnteresseerd in die van Europa
• ^§ Moeilijke handel

- Opium uit Brits Indië

• ^§ Was wel Chinese vraag naar

- China probeert de import van Opium te controleren

• ^§ GB verklaart China de oorlog (1839)
• ^§ Later: Frankrijk steunt GB in een 2^e oorlog (1857)

- Nadelige vrede voor China

• ^§ Handelsconcessies in het voordeel van Europa
• ^§ Verlies van enkele gebieden
• ^§ China wordt in de wereldeconomie gedwongen

Annexaties en Concessies

- GB: Hongkong (de facto, niet formeel in handen)

- Frankrijk: Indo-China

- Rusland: Mongolië in concessie

- Japan (wint oorlog VS China): erkent de onafhankelijkheid van Korea, krijgt Liaotung schiereiland

• ^§ Duitsland, Frankrijk en Rusland eisen echter dat Japan hier afstand van doet
• ^§ Japan doet dit

- Duitsland: Kiaochow Baai

Open Deur politiek van de VSA

- VSA wil dat de vrijhandel behouden blijft

• ^§ Maximum 5% taksen
• ^§ China moest territoriaal intact en onafhankelijk blijven

- Gesteund door GB

Reactie in China

- Bokseropstand

• ^§ Anti-Westers en Anti-Japans

- Qing-dynastie gaat nu sneller trachten te moderniseren