Item gefilterd op datum: januari 2014

D. het iberisch schiereiland en de lage landen

1. Spaanse rijk

• koninkrijk van Aragon (kroon van Aragon)
  • Balearen, Sicillië, Napels en Sardinië
• koninkrijk van Castillië

De twee koninkrijken komen samen door het huwelijk tussen Ferdinand van Aragon en Isabella van Castillië wat tot bloei leidt:

• ontdekkingstochten van Columbus
• einde van de reconquista (islam buiten)

2. opvolging

• Juan sterft
• zoontje van Isabbella van Portugal sterft
• Isaballa van Castillië sterft
  • Castillië in handen van Filips de Schone
• Filips de Schone sterft
  • Castillië in handen van Ferdinand van Aragon
  • Nederlanden in handen van Maximiliaan en Margaretha van Oostenrijk
• Karel V wordt meerderjarig : leider van alles
  • keizer van het Heilig Roomse Rijk
  • hausmacht (Oostenrijk-Hongarije) : aan Ferdinand (broer van Karel V)
• Maximilaan van Oostenrijk neemt regentschap vast

E. de territoriale eenmaking van de Nederlanden

1. afronding territorium

• Bourgondisch patrimonium
• Doornik, Friesland, Utrecht, Overijssel, Drenthe, Groningen, Ommelanden
• Gelre, Zutphen

2. Frans I

• Franse koning
• moet van Karel V afzien van zijn leenrechterlijke aanspraken op Vlaanderen

3. transactie van Augsburg: 1548

• verdeelde zijn rijk in kreitzen of kringen
• bourgondische kreits: alle Nederlandse landen

4. personele unie van vorstendommen

• niet één rijk, maar verzameling van vorstendommen
• elk met eigen rechtssystemen
• vorst van alle vorstendommen is soeverein

5. pragmatieke sanctie: 1549

• de Nederlanden zijn ondeelbaar
• dynastiek-rechterlijke normen en erfrechtelijke costuymen (gewoorterecht) worden gelijk getrokken

F. de uitbouw van een centrale machtsstaat

1. Filips de Schone en Karel V: vorstelijke instellingen EN instellingen van onderdanen:

Onderdanen: statenvergaderingen: vertegenwoordiging van de standen per gewest

in Vlaanderen: “Leden van Vlaanderen”

- gezag van de vorst was contractueel

- vorst moest toelating vragen voor belastingen: beden

Filips de Goede overkoepeld deze door de staten-generaal (centralisatiepolitiek).

Vorstelijke instellingen: drie collaterale Raden

Opperste gerechtshof voor de Nederlanden 1504 Mechelen

 1765: Stamp Act : alle alle kranten, brochures ed moesten van belastingszegel voorzien zijn

 Britse constitutie: onderdanen mogen niet belast worden zonder hun instemming via het parlement (en geen afgevaardigden in het parlement)

 Amerikaanse kolonies weigerden de belastingen de aanvaarden

 1773: EIC brengt lading thee tegen dumpingprijzen op Amerikaanse markt

 Boston Tea Party

 4 juli 1776: Onafhankelijkheidsverklaring + oorlog tegen moederland

 1778: Frans-Amerikaanse alliantie

 1779: Spaans-Amerikaanse alliantie

 1780: uitbreken van Brits-Staatse Oorlog en alliantie met Amerika

 Verdrag van Versailles 1783: Amerikaanse onafhankelijkheid

(Fr krijgt Louisiana terug, Spanje Florida)

 1713: Vrede van Utrecht: Frankrijk moest Hudsonbaai, Nova Scotia en Newfoundland afgeven aan GB

 1739- 1748 koloniale wedijver (gekoppeld aan Oostenrijkse successieoorlog)

• Vrede van Aken 1748: status quo tussen beide mogendheden

 1756 -1763 Zevenjarige Oorlog:

• Vrede van Parijs: 1763:
  • verregaande beperking van Fransen in Indië
  • Canada helemaal naar GB
  • Oostelijk deel vd Mississippi naar GB, Westelijk deel Mississippi naar Spanje

 Groot-Brittanië grote winnaar:

• ook Spanje moest oa Florida afstaan
• midden 18^e E: 1 500 000 inwoners in de 13 kolonies

• Groot-Brittanië:
  • Jamaïca, Baham’s en Bermuda-eilanden
  • Oostkust van Noord-Amerika

 New England

 aanvankelijk contractarbeiders; later slavernij

streek rond Bombay

 2^e helft 17^e E: 5 Europese landen met koloniale bezittingen

• Spanje:
  • Filippijnen
  • Zuid-Amerika (behalve Brzilië en Guynana’s)
  • Centraal-Amerika + Mexico + Florida
  • aantal Caraïbische eilanden

• Portugal:
  • deel vd Guyana’s + Brazilië
  • Benedenwinse eilanden Aruba, Bonaire & Curaçao
  • Oost- en westkust van Indië
  • Ceylon
  • Indonesische Archipel
• Frankrijk
  • basissen op westkust van Afrika en in Indische Oceaan
  • Indische Coromandelkust
  • Canada (La nouvelle France)

 Europa aanvankelijk belangrijk voor zilver (Antwerpen !), na 1550 kwam hier echter een einde aan

 Amerika: handelsmogelijkheden beperkt

• Noord-Amerika: export van dierenhuiden, rest had nauwelijks exportproducten
• Vnl. Ontginning van edelmetalen en exploitatie van plantages
• 1550: ontdekking zilvermijnen van Zacatecas, Potosì en Guanajuato

 Quinto real (supra)

 aandeel van Atlantische handel in Europese economie bleef beperkt

5.3 ECOLOGISCHE VERANDERINGEN: DE COLUMBIAN EXCHANGE

 Alfred Crosby ‘ the Columbian Exchange’

 proces van biologische uitwisseling van zowel ziektekiemen als gewassen en dieren (  verscheping van runderen, paarden, schapen en varkens

Afrika

 voor komst van Portugezen reeds deel van de trans-Saharahandel met Aziatisch-Arabische wereld en MZ gebied

 grootschalige slavenhandel veranderde demografische structuren in West-Afrika

Azië

 gevestigde handelsnetwerken en grootschalige rijken lang voor komst van Europeanen

 handel was voor Europeanen enkel mogelijk in bepaalde niches

 maritieme superioriteit (vb. Scheepsartillerie) stond hun toe de handel op de Indische oceaan te domineren; echter slechts marginaal verschijnsel tussen de grote Aziatische rijken

Amerika

 kolonisatie leidde tot decimering van de inheemse bevolking + vernietiging van haar politieke structuren, economische systemen en culturele gebruiken

 Spaans-koloniale maatschappij werd ingedeeld op basis van etnische verschillen

 cfr. Supra

 etnische vermenging ging samen met een culturele vermenging: ménissage

 grote verscheidenheid aan culturele mengvormen met inheemse, Europese en Afrikaanse elementen

 geestelijkheid heeft stempel gedrukt op Amerikaanse maatschappij

 administratieve taken, onderwijs, sociale hulp, grote invloed op wetenschap en kunst !

 Rooms-katholicisme is hierdoor tot diep in 20^e E dominante maatschappelijke kracht gebleven in Amerika

 vraag naar Afrikaanse slaven nam toe met de groei vd suikerteelt in Brazilië en de West-Indische eilanden

 in totaal wss 8 à 10 miljoen slaven verscheept naar Nieuwe Wereld

 deel van groter handelscircuit; Het Atlantisch systeem (supra)

 de Republiek had ook handelsrelaties en steunpunten in West-Afrika, het Caraïbisch gebied en op de noordkust van Amerika

 oprichting v West-Indische Compagnie (WIC) in 1621 (na afloop van 12jarig bestand)

 Heren XIX: bewindvoerders van de WIC, echter geen soevereiniteitsrechten

 oostkust Noord-Amerika:

• 1620: stichting van Nieuw-Nederland, nieuwe reeks handels- en landbouwnederzettingen rond Hudsonrivier en Nieuw-Amsterdam
• 1644: Staatsen worden verdreven en Nieuw-Amsterdam wordt New-York

 de Republiek had ook handelsrelaties en steunpunten in West-Afrika, het Caraïbisch gebied en op de noordkust van Amerika

 oprichting v West-Indische Compagnie (WIC) in 1621 (na afloop van 12jarig bestand)

 Heren XIX: bewindvoerders van de WIC, echter geen soevereiniteitsrechten

 oostkust Noord-Amerika:

• 1620: stichting van Nieuw-Nederland, nieuwe reeks handels- en landbouwnederzettingen rond Hudsonrivier en Nieuw-Amsterdam
• 1644: Staatsen worden verdreven en Nieuw-Amsterdam wordt New-York