Item gefilterd op datum: januari 2014

• oprichting nieuwe ordes
• aanmoediging mariadevotie
• oprichting broederschappen
• oprichting soldaten van de contrareformatie: missioneringsactiviteiten
• opleiding voor priesters
  • kleinseminarie: humanioravorming
  • grootseminarie: theologische en filosofische vorming

• oorzaak
  • reactie tegen reformatie
  • verlengstuk van binnenkerkelijker hervormngsbeweging
• decreta de fide
  • de waarheid kent twee bronnen: de bijbel en de traditie
  • bevestiging van de erfzonde
  • rechtvaardiging christene door eigen wil
  • weg van rechtvaardigheid loopt langs het geloof
  • verrichten van goede werken
  • eucharistie is belangrijkste sacrament
  • middelaarsfunctie van Maria en de heiligen
• decreta de reformatione
  • verbanning aflaat- en relikwiehandel, ambtsverwaarlozing, concubinaat, …
  • algemene celibaatsverplichting
  • residentieplucht voor bisschoopen en pastoors

A. leven

• geboren te Noyon, 1509
• studies in Parijs
• afbreken priesterstudies om rechte te studeren in Orléans en Bourges

B. ontwikkeling van zijn leer

1. de leer: de institutio religionis christianae

• onderricht in de christelijke godsdienst, 1536
• centraal: gods Woord, belang van de kerkvaders
• radicaal zondige staat van de mens
• zielenheil bereiken door predestinatie
• dat achter het menselijk handelen gods wil staaty, is een mysterie, maar t staat zo in de schrift geopenbaard
• eucharistie: heilige geest is aanwezig, niet de mensgeworden christus
  • tussenweg tussen lutheranisme en zwinglianisme
  • consensus tigurinus
• eerste geneefse periode

2. de organisatie: de ordonnances ecclésiastiques

• theocratie
  • predikanten: preken en sacramenten bedienen
  • doctores: onderwijs en theologisch onderricht
  • ouderlingen: tucht en zedelijkheid
  • diakens: armen- en ziekenzorg
• tweede geneefse periode (zie ook onderwijs)
  • hoogintellectueel gehalte
  • schola privata
  • schola publica

• Noord-Oost-Nederland
• linkervleugel van de reformatie
• kenmerk: de volwassendoop
• excessen en harde repressie, Munstr, 1523
• geen sociale structuren, principieel pacifisme
• krachtige heropbloei 1550 olv Menno Simons
• verenigt in stille gemeenten (autarkisch)
• afkeer van de verdorven wereld
• verspreiding over de angelsaksische wereld (the Amisch)

• in het zuiden van Duitsland en Zwitserland
• geen kerkelijk hiërarchie
• volledige afwijzing heiligencultus/sacramenten
• strenge soberheid in de kerk
  • alle kruisen, altaren, heiligenbeelden verwijderd
  • geen orgels meer
• nauwe band tussen kerkelijke en burgerlijke gemeente
• oprichting huwelijksrechtbanken
• geen trans/cionsubstantiatie
• schakel tussen Luther en Calvijn

A. leven

• geboren in 1483 te Eisleben
• monnik-priester-president-professor
• thesenanschag, gesteund door de keurvorsten van Saksen (zie politiek)
• legt monnikspij af in 1525
• huwt met Catharina von Bora

B. ontwikkeling van zijn leer

• centraal: de zonde en de erfzonde
• verwerven van hielenzeil door genade van Christus
  • katholieke kerk: via sacramenten: infusio gratiae
  • luther: door het woord
• geloof verenigd mens en christus
  • mens is dus rechtvaardige en zondaar
  • = simul iustus et peccator
• tegen de aflaathandel
  • thesenanschag, 31 oktober 1517
  • onderwaarderen van het leergezag van de paus
  • geschrift = onfeilbare gezagsinstantie = sola scriptura
• algemeen priesterschap
• consubstantiatie
  • eucharistie, kinderdoop en biecht, maar enkel in combinatie met geloof
  • integenstelling tot transsubstantiatie
• leven naar het voorbeeld van Christus, relativatie goede werken
• Duitse versie van de bijbel
  • Luther: De servo arbitrio
  • Erasmus: De libero arbitrio

• beweging van de moderne devotie of prerefomatorisch
• vanuit de Ijsselsteden
• inidividuele, verinnerlijkte en praktiche vroomheid
• sterk individualistisch gericht
• intellectuele activiteiten
• beïnvloeden Erasmus

• praags hoogleraar, geïnspireerd door Wyclif
• ideeen van Hus
  • uitgeschreven door van Stribo in de Vier Praagse Artikelen
  • volkstaal, arme kerk
  • vasthouden aan transsubstantiatie: de eucharistie
  • wel sub utrasue specie: zowel brood als wijn voor de leken
• gevolgen
  • volgelingen in conflict met boheemse koning
  • gematigden na verloop van tijd compromis met katholieke kerk
  • radicalen verwerpen transsubstantiatie, heiligenverering en beeldencultus: werden gemarginaliseerd

• oxfords hoogleraar theologie
• ideeën
  • kerk moet arm zijn: armoede-ideaal als anti-rooms protest
  • bijbel is enige bron
  • kerk zonder hiërarchie
  • consubtantiatie: afwijzen van de eucharistie
  • verzet tegen aflaten, celibaat, beelden, relikwieën, kloostergeloften en oorbiecht
• gevolgen
  • maatschappelijk protest tegen sociaal-economische orde
  • ideeën leven verdr in de Lollardenbeweging
  • veroordeling Wyclif in concilie van Constanz
  • verspreiding van de ideeën in Bohemen

• 12^e-13^eeeuw: ontstaan ans corporatie
  • een eigen terminologie
  • een zegel en een wapenschild
  • insiges, statuten en privileges
  • een verkozen bestuur
  • inkomsten en uitgaven
• studium generale
  • belangstelling van wereldlijke vorsten
  • staatkundige doelstellingen: juristen
• vier faculteiten
  • lagere faculteit: artes liberales, polyvalente basisopleiding
    • quadrivium: artithmetica, geometrica, astronomia en musica
    • voorwaarde voor hogere faculteiten
  • faculteit theologie
  • faculteit rechtsgeleerdheid
  • faculteit: geneeskunde
• problemen
  • nieuwe kennis op natuurwetenschappelijk gebied paste niet in de faculteiten
  • vakgebieden pasten niet in de classificatie van de kennis van de klassieke oudheid
• eerst van de nederlanden: Leuven
  • 1425-1426
  • Leuvense stadsmagistraat + Brabantse Hertog Jan IV
• licentiatus: studen die bewezen hadden over voldoend kennis en vaardigheden te beschikken om zelf les te geven
• tweede universiteit van de nederlanden: Douai in Frans-Vlaanderen
• derde universitet van de nederlanden: Leiden oiv Willem van Oranje