Item gefilterd op datum: januari 2014

oorzaak

door verminderde aanvoer van zilver uit Latijns-Amerika

probleem

lijkt alsof zilverimport beperkt was van 1630-1650 en vanaf 1660 meer dan in begin van de eeuw

• vertrouwd met overgang naar nieuwe technieken door commerciële contacten met A’pen
• 1571: Thomas Gresham opent Londense Beurs als kopie van Antwerpen
• toepassing A’pense technieken pas na 1650 massaal toegepast (door onlust: Cromwell e.d.)
• 1650: gaan stap verder door uitgave v. rentedragende depositocertificaten
• evolutie tot promessen[1] die men negociabel maakt door endossement¹² toe te passen
• werd snel gebruikt door particulieren voor betalingsverrichtingen à verzilveren vóór vervaldag was mogelijk door het disconteren
• dit was een gesystematiseerd deposito/giro/discontobankwezen op grote schaal
• moderne bankbiljet vond hier zijn ontstaan
• volgende stap = door overheid erkend uitgiftemonopolie v. bankbiljetten aan de Bank of England (= 1^ste bank ter wereld met N.V.-statuut[2]) à enige circulatiebank met N.V.-statuut in Eng.
• begin 18^de eeuw ontstond zo het disconto/emissiebedrijf dat nog steeds het belangrijkste kenmerk vormt v.d. actuele bankorganisatie
• buiten Eng. in 1^ste helft 18^de eeuw weinig navolging
• 1695: Bank of Scotland (maar met beperkt uitgifterecht)
• Fr.: John Law mislukt in poging bankbiljetten doorgang te doen vinden in Banque Royale
• elders in Europa: (ver)koop wisselbrieven met discontotechniek is nog hele 18^de eeuw v. kracht + oude stedelijke/private deposito-girobanken in grote commerciële centra beginnen vanaf 1750 plaats te ruimen voor eerste semi-staatsbanken die in beperkte mate bankbiljetten uitgave

• hoofddoel = N-Ned. handel met Balticum & Verre O. voorzien v. goede/waardevaste munten
• groeide uit tot deposito-girobank die verrekeningen[1] uitvoerde, kredieten toestand, handel dreef in edele metalen
• na storting v.e. klant opent de bank een rekening of crediteert ze de rekening v.d.
• deponent voor een bepaald bedrag in bankguldens à bank doet overschrijvingen: eerst intern per bank, later tussen verschillende wisselbanken
• groot aantal overschrijvingen & verrekeningen want alle wisselbrieven +600 gulden moesten via wisselbank gebeuren
• bank kreeg internationale betekenis, verrekeningen op multilaterale basis + bankgulden werd sleutelvaluta[2]
• mocht geen krediet verlenen : elk depositomoet materiaal aanwezig zijn in de kluis à vlug uitzonderingen: wel aan Staten v. Holland, VOC, Amsterdam & bep. Kooplui
• ook handel in goud & zilver à accepteerde alle edelmetaal à gaven negotiepenningen uità werd belangrijkste functie v.d. bank in 18^de eeuw

• toch moeten we rol v.d. Amsterdamse Wisselbank relativeren à situeerde zich volledig binnen de Italiaanse traditie
• vitaliteit tot diep in 18^de e. verklaren we door optreden v. kassiers die na 1650 opnieuw sterk op de voorgrond kwamen voor verlenen v. kredieten & financieren v. discontokrediet
• sommige groeiden uit tot grote bankiershuizen die in 18^de eeuw drukke handel dreven in waardepapieren v. Europese naties
• Amsterdamse Wisselbank keerde zich af v.d. Antwerpse technieken

Waarom deze conservatieve oriëntatie?

- te recente technieken om te vertrouwen!

- rechtstreekse contacten met Italiaanse zakenwereld (begin 16, begin 17^de eeuw)

• toch herhaalde faillissementen v. private wisselaarsbanken + afwezigheid stedelijke banken
• start specifieke ontwikkeling die zou leiden tot negociabiliteit[1] v. effecten & wisselbrieven
• ME: enkel transferabele handelsdocumenten¹¹ want geen garanties = vertrouwen nodig!
• volstond niet meer na de handelsexpansie v.d. 1^ste helft v.d. 16^de eeuw à om ciculatie in algemeen milieu mogelijk te maken waren financiële/juridische garanties tegen niet – betaling nodig die in het document zelf vervat lagen à vereist grondige verandering bestaande handelswetgeving + vernieuwing financiële technieken
• A’pen: wijziging wetteksten zodat juridische waarborgen v.d. houder v.e. handelsdocument officieel werden erkend à later ontstaan endossement[2] en discontokrediet[3] (= op directe manier voorbereiding v.h. moderne bankbiljet)
• verdere ontwikkeling in A’pen belet door opstand tegen Spanje à elders verdergezet

• gebeurde niet in 1 keer
• tijdelijk economisch herstel tussen 1540-1600, vanaf 1550 zelfs nieuwe deposito-banken
• was slechts een nazomer: geen verdere innovatie, bloei teerde op verworven technieken + zwaartepunt v.d. financieel-technische vooruitgang verlegde zich definitief naar N
• 1630: definitief einde It. hegemonie: pest, ondergang Levanthandel, Sp. Staatsbankroet

Italiaanse erfenis ging naar Antwerpen (na 1510), Amsterdam (vanaf 1609), London (na 1650) à ook op financieel gebied triomfeerde de Atlantische economie

• Middellands Zeegebied: 1620/30 reeds keerpunt ó Atlantische landen & N pas rond 1650
• 1650/60= zilveraanvoer uit Mexico/Peru verzwakt + groot zilververlies aan Verre/Mid.-Oosten door grote vraag naar exotische luxegoederen bij hogere klassen v. voorspoedige gebieden
• 2^de helft 17^de + 1^ste decennia 18^de eeuw (~ periode 1320-1460) à laagconjunctuur, crisis
• deflatie, devaluatie, zilverafvloeiing naar het Oosten
• compensatie door nieuwe geldvormen: bankbiljetten (ander papieren geld al in ME) of waar dat er niet was, extra aandacht voor kwaliteit v.d. muntslag (vb.: Frankrijk)

a. nieuwe zilvermijnen van Potosí in Peru & Zacatecas in N-Mexico à zilverregen vanaf 1550

b. na 1550 +hele 17^de eeuw domineert zilver opnieuw in internationaal betalingsverkeer

c. verband spectaculaire toevoer v. zilver & scherpe prijsstijgingen in 16^de eeuw

• kritiek: in sommige landen was de prijsstijging reeds voordien aan de gang, terwijl ze elders nogal traag stegen in periodes van snel toenemende zilverimport
• volgens sommigen fictief en enkel aan de grote 16^de eeuwse devaluaties toe te schrijven
• koopkracht ↓ (meer geld nodig om hetzelfde te kopen)

theorie afgewezen! Tempo prijsstijgingen & devaluaties lopen te sterk uiteen voor de meeste landen+ ook in landen met stabiele munt zijn er prijsstijgingen

zilverregen en devaluaties speelden zeker een rol, maar ook belangrijk was de toegenomen spanning tussen bevolkingsgroei & beschikbare bestaansmiddelen!!! à door bevolkingsgroei tekort aan agrarische producten: = prijsstijgingen

• ±1640: einde muntschaarste à uitbreiding zilvermuntcirculatie door Ag in
• Tirol/Boh./Saksen/Sp.
• 1460-1510 relatieve overvloed van zilver t.o.v. goud à koersen zilvermunten ↓
• goud door overheid ondergewaardeed zodat het uit de omloop verdween (Wet v. Gresham[1])

1500-1510: einde overwicht zilvermuntcirculatie à vanaf 1470 goud uit Afrika + vanaf 1503 uit Amerika à goud verovert plaats in internationaal betalingsverkeer

• ook kwaliteit muntslag verbeterde toen door betere ontginnings/zuiveringstechnieken
• zuiverder edelmetaal à streven naar meer uniformiteit in munttypes wordt merkbaar

• grenzen open om buitenlandse ondernemers & hooggekwalificeerde arbeiders massaal te lokken met gunstige voorwaarden
• oprichting staatsbedrijven + ondersteuning & aanmoediging privé-ondernemingen (via
• subsidies, rentevrije leningen, belastingvrijstelling, titels, pensioen, octrooi)
• stimuleren van manueel vervaardigde exportproducten van hoge kwaliteit + beschermen
• tegen buitenlandse concurrentie à strenge kwaliteitscontrole
• beste grondstoffen in eigen land houden + export van producten aangemoedigd
• korte termijn: positief effect op werkgelegenheid + nationaal inkomen
• lange termijn: eerder negatief effect
• versterking malaise Europese economie!
• protectionistisch klimaat werkt schaalverkleining in de hand, verzwakt concurrentiegeest, remt technologische vooruitgang af + ondermijnt efficiëntie v.d. industriële productie
• leidde dus NIET tot Industriële Revolutie (18^de e.) want men kiest de optie van arbeidsverfijning & arbeidskwaliteit, en zo die van technisch & technologisch immobilisme

ó Engelse plattelandsindustrie die opteert voor kwantitatief transformatieproces à I.R.

à import tegengaan & export stimuleren