Item gefilterd op datum: mei 2014

Syndroom van Turner (45,X)

• Afwezigheid 2e geslachtschromosoom: hier normaal # genen actief -> nu inactief
• Meisjes
• Problemen:
• Kleine gestalte
• Hygroma coli -> miskraam of brede nek ‘webbing’ of ‘ptyrigium’
• Vochtophopingen thv handen en voeten
• Hartafwijking: vernauwing aorta (thv. coarctatio aortae)
• Geen spontane puberteit -> prepubertair uitzicht blijft behouden -> hormonenBH
• Geen eierstokken: niet op natuurlijke wijze zwanger
• Dyscalculie (ontwikkeling hersenen)

Mozaïcisme (46,XX/45,X/47,XXX)

• 3 vormen goed leefbaar
• Meisjes
• 46,XX: ± normale ontwikkeling (puber, sec. geslachtskenmerken), maar vroege menopauze
  (reserves in eierstokken kleiner)
• 47,XXX: 2 X-chromosomen inactief, normaal uitzicht, normale vruchtbaarheid, vroege menopauze, gedrag anders (introverter, moeilijk in maatschappij), schoolse moeilijkh.
• Uitzicht normaal, maar gedrag anders = ‘behavioral phenotype’

Syndroom van Klinefelter (47,XXY)

• 1 op 1000
• Jongen met X-chromosoom teveel (wordt wel geïnselectederd, dus weinig gevolgen)
• Meiotische deling: bijzonder bivalent gevormd – Nu 2X’en dus moeilijk om door MD te gaan 
  jongens vaak geen zaadcellen ‘azoöspermie’ (soms wel)
• Enkel geslachtscellen geraken niet door meiotische deling
• Teelballen klein, produceren weinig testosteron
• Ontwikkeling borstklierweefsel ‘gynecomastie’ (zelden)
• Groot van gestalte, achterstand in spierontwikkeling
• Leerproblemen, maar normaal verstandelijk
• Gedrag bijzonder: schuchter, opkroppen gevoelens,…
• Diagnose vaak laat gesteld

XYY-syndroom (47,XYY)

• Jongens
• Geen probleem mbt vruchtbaarheid: 2e Y is klein  geen problemen
• Geen verhoogde kans op kinderen met geslachtschromosomale afwijkin
• Groot, normale teelbalgrootte en normale spermatogenese
• Leerproblemen, extravert en primaire stijl van reageren, agressief
• Structurele afwijkingen
• X-chromosoom bij vrouw: te kort, te lang, ringvormig,…
• Translocaties tss X-chromosoom en autosoom
• Y-chromosoom: hierop genen belangrijk voor spermatogenese
  Y-microdeleties (lange arme): missen van # spermatogenesecellen  gestoorde spermatogenese
• weinig/geen zaadcellen aanwezig (kan doorgegeven worden)

Chromosomenonderzoek: Wanneer?

• Kinderen met aangeboren afwijkingen en/of verstandelijke beperkingen
• Herhaald miskraam: opzoek naar translocatie, best via chromosomen, want niet zichtbaar op
  arrays
• Fertiliteitsproblemen
• Tijdens zwangerschap:

- triple test of 1e trimester screening met verhoogd risico op Downsyndroom
- vorige zwangerschap met Downsyndroom
- translocatie bij één van ouders

• - echografische afwijkingen
• PGD (Preimplantatie Genetische Diagnose) voor chromosomale afwijkingen
• Één van ouders translocatie met/zonder fertiliteitsproblemen
• NIPD (Niet-Invasieve Prenatale Diagnostiek)
• Bloed moeder op ± 10 weken (PML)
• Plasma: klein beetje DNA in (als cel kapot, dan DNA vrij)
• Zwangere vrouwen: meer DNA in plasma, bestaande uit materneel en paterneel
• Verhoogd risico: naar DNA kijken of juiste fragmentjes in van ≠ chromosomen?
• Foetus Tris 21: teveel fragmentjes van chromosoom 21

• Ontbreken van kleine stukjes op chromosoom
• vb. Velo-cardio-faciaalsyndroom – syndroom an Shprintzen (22q11deletie):
• verhemeltespleet of velo-faryngeale insufficiëntie: moeilijk te verstaan, veel lucht via neus
  (operatief naar achter trekken, gemakkelijkere afsluiting zacht verhemelte)
• vaak terugvloeiing van melk, via neus én mond (vanwege slechte afsl. nasofarynx)
• hartafwijking (50%)
• faciale dysmorfie: neus vrij recht, oren klein en anders gedraaid
• verstandelijke beperkingen en leerproblemen (normale onderwijs, maar bissen)
• psychiatrische problemen (10-15% volw.): schizofrenie-achtig, hallucineren,…
• niet altijd zelfde symptomen, soms kenmerken niet uitgesproken  geen diagnose
  Als ze zelf kind krijgen met hartafwijking, dan vaak pas eigen diagnose (FISH of Micro-arrays)

• Verstandelijke beperking
• Bij geboorte merkwaardige schrei ~ schreeuw jong katje

• = deletie bovenste stukje van chromosoom 4
• (Syndroom van Wolf-Hirshhorn)
• bilaterale verhemeltespleet
• faciale dysmorfie, kleiner hoofd
• verstandelijke beperking
• Overlijden op korte termijn -> verhemeltespleet niet opereren

• Veel orgaanafwijkingen
• Unilaterale/bilaterale verhemeltespleet
• Tris 18: overlijden meestal na # maanden na geboorte

Tris 13: overlijden meestal na # weken na geboorte

FISH (Techniek 2)

• = fluorescentie in situ hybridisatie
• deletie kan groot/klein zijn  soms zichtbaar
• zichtbaar maken = FISH = stukken op chromosoom kleuren (
  reagentia om 1 bepaald stukje te fluoresceren)
• DNA = enkelstrengig -> 3 miljard nucleotiden -> om de 3000 nucl. nieuw DNA
• DNA pt en DNA controle met DNA op glaasje laten reageren -> kleuren + opwarmen (DNA ook
  enkelstrengig maken)
• alles afkoelen en hybridiseren tot dubbelstrengig DNA (telkens complementen maken tss glas
  & patiënt en tss glas & controlegroep)
  vb. patiënt deletie chr. 1 -> meer op chr. 1 dan
• 1miljoen druppeltjes gescand -> welke kleur meest gehybr.? -> fout detecteren
• fout gevonden? -> interfase FISH: enkel kern + # stipjes kleuren en tellen

ARRAY-CGH (Techniek 3)

1. Array-comparatieve genoom hybridisatie
2. Array: rooster op draagplaatje
3. Comparatief: vergelijken controlegroep en patiënt
4. Genoom: ganse genoom gelabeld (gekleurd)
5. Hybridisatie: enkelstrengig -> dubbelstrengig

Gevoeligheid/nauwkeurigheid:

• 1 miljoen druppels DNA (3miljard nucleotiden)
• 3000 nucl./puntje DNA
• - 100000 druppels DNA -> hier moeten > nucl. weg zijn om -> te merken
• 30000nucl./puntje DNA
  Stuvia.com - De Marktplaats voor het Kopen en Verkopen van je Studiemateriaal
• leest geen genetische code af -> fouten in genetische code niet te zien. vb. gebalanceerde translocatie niet zien, alles is er, maar op foute plaats

• Op #: deletie (stukje chromosoom ontbreekt) vs. duplicatie (stukje chromosoom dubbel)
• Op vorm: ringchromosoom (uiteindes breken af en groeien toe
• Op structuur: translocatie
• Reciprook gebalanceerd: ene geeft stuk aan andere eo.,
  maar alles aanwezig
  vb. chr. 2: breuk in korte arm – chr. 5: breuk in lange arm
• Robertsoniaanse translocatie: 2 chromosomen met
  acrocentrische centromeren
• breuken thv. centromeren
  = ongebalanceerd, want ‘antennes’ gaan verloren
  vb. chr. 14 en chr. 21

• = volledige kaart van chromosomen
• Hoe maken?  eerst bloedafname (Techniek 1)
• WBC:

- B-lymfocyten: aanmaak van antistoffen
- T-lymfocyten: afstotingsverschijnselen

• PHA toevoegen = simulator voor celdeling (vooral voor T)
• Veel WBC aangemaakt?
• Colchicine toevoegen: breekt spoeldraden af
• H2O toevoegen  cellen worden groter + gespannen
• laten vallen op draagglaasje
• cellen barsten open en chromosomen liggen los op glaasje
• chromosomen fixeren + kleuren om te ordenen met PC

• Chromosoom : 23 paar -> 48 chromosomen -> 800-1500 genen/chromosoom -> 25000 genen
• Structuur tijdens metafase mitotische deling (-> dubbele structuur, dan al verdubbeld)
• Centromeer : overal op zelfde plaats -> meta-, submeta- en acrocentrisch
• Mitochondriën : circulair DNA -> circulair chromosomen (-> 16500 nucleotiden)
• Geslachtschromosomen = 23e paar: veel meer nucleotiden, slechts 1 kern -> 1 set chromosomen,
  maar meerdere mitochondriën mogelijk (mito.DNA aanwezig in cel, niet in chromosoom)
• Chromosoom bevat één lang DNA-molecule
• Dubbele helix windt rondom complexen histoneiwitten (-> nucleosomen)
• lusstructuur goed voor DNA-replicatie op chromosoomniveau
• Banderingspatroon zien? -> kleuren: hard gekleurd = hard opgerold
  banderingstechnieken: # banden op chromosomen ~ streepjescode