De relatie met God wordt vaak geschokt door het leiden.

Religies en ruimer nog levensbeschouwingen geven een open antwoord op de vraag naar ‘zinvol leven’ (universeel) én tegelijk maken we keuzes voor een bepaalde levensvisie en/of religie (particulier)

“Het kwaad is de voortdurende vijand, die bevochten wordt en waar we ons nooit bij neer zullen leggen. Het lijden wordt gedragen en uiteindelijk aanvaard, al blijft het ons een raadsel.” Het centrale conflict in de lijdensproblematiek zit in de verhouding tussen de Almacht – Liefde van God.

De vraag is waarom belet God het leiden niet: 4 alternatieven

• Hij wil het, maar hij kan het niet
• Hij kan het, maar hij wil het niet
• Hij kan het niet, en wil het niet
• Hij kan het en wilt het ook (maar waarom doet hij het dan niet?)

Nu bekijken we 3 herkenbare antwoorden hierop:

• God is almacht – Maar wat met zijn liefde?
• God is liefde – Maar wat met zijn macht?
• Machtige liefde of niet?

Hoe kunnen we verklaren dat een goed mens ook het kwaad kan doen?

Het kwaad gebeurt niet door een bepaald iemand maar door menselijke trekken. Deze menselijke trek is het opdelen van ons leven in verschillende fragmenten (=fragmentatie.) We gaan bijvoorbeeld naar ons werk, maar een ander fragment van ons leven is het gezin waar we elke avond bij thuis komen. Het ene fragment weet niet wat er gebeurt of wat je doet in het andere fragment of fragmenten. Dit doen we, als dader, bewust om niet geconfronteerd te worden met het kwaad dat we doen in het ene fragment en om het kwaad te vergemakkelijken. Zo kunnen we ons schuil houden voor het kwaad in het andere fragment.

Het is eigenlijk een beschermingsmechanisme tegen het kwaad. We willen niet met het kwaad dat we aanrichten in dat ene fragment van ons leven geconfronteerd worden. Aan kwaad doen wordt gemakkelijker door deze fragmentatie. Door deze fragmentatie kunnen we verschillende levens lijden. De dader kan in het ene fragment de meest gezellige persoon zijn, van het gezin, maar op zijn werk is het een echte bloeddorstige man die andere kwaad doet. Met deze fragmentatie gaan ook verschillende leugens mee, om er voor te zorgen dat je niet geconfronteerd wordt met het kwaad dat je aan richt in dat ene fragment. Maar deze leugens, die je zelf hebt gemaakt, ga je geloven. Je wordt als dader eigenlijk slachtoffer van je eigen leugens en fragmentatie. Dit slaat op zelfbedrog. Hij doet het kwaad met een geweten. Voordat we over vergeving praten moeten we een onderscheid maken:

• A priori – principieel: als we helemaal geen vergeving mogelijk maken drijven we de persoon nog meer in zelfbedrog. Het is nu toch al te laat.
• A posteriori – feitelijk: vergeving is geen remedie. We mogen niet iedereen vergeven, zelfs zonder dat de dader iets moet doen. Zo is hij van buitenaf gereinigd, maar binnen in nog steeds hetzelfde. We moeten wachten op een proces van bekering

Ethisering betekend dat je bereid bent om voor het goede doel kwaad te doen, maar is zich hier niet (altijd) van bewust. Het kwaad is de prijs die je betaald om goed te doen. In deze visie handelen ze niet vanuit hun lusten om kwaad te doen (diabolisering), maar ook niet vanuit een systeem dat hen verdoofde (banalisering). Ze handelen vanuit hun waarden, normen en overtuigingen. Men gaat er van uit dat zijn bedoelingen goed zijn maar de anderen ervaren ze als kwaad.

Ik denk dat mensen in dit geval sneller instaat zijn tot het begrijpen van het kwaad, waarom ze dit gedaan hebben. Vergeven is natuurlijk nog een stap verder, maar als je het al kunt begrijpen kan je het misschien ook sneller vergeven.

Zelfvergeving is hierbij niet van toepassing omdat de dader er van uit gaat dat zijn daden goed zijn.

Gevaar is wel dat personen die zeggen dat ze het voor een hoger doel hebben gedaan deze redenen soms pas na het kwaad bedenken.

De mens heeft twee kanten, een goede en een kwade, en het is eigenlijk het systeem waarin de dader handelt dat er voor zorgt dat de slechte kant in de mens naar boven komt. De mogelijkheid op dit kwade handelen is door dat de dader niet nadenkt bij wat hij doet. Hij is banaal, met andere woorden de dader is een normaal mens, zelfs middelmatig of ordinaire.

De dader is eigenlijk gewoon een bureaucraat die de wet volgt en orders blindelings opneemt en uitvoert. Dit zijn uiteindelijk de gevaarlijkste mensen. Zij hebben geen doel tot kwaad doen, juist omdat ze gewoon doen wat er van het verwacht wordt, doen zij aan kwaad. Het typisch aan de mens is dat het een denkend wezen is en dat laat deze dader zichzelf niet meer toe, hij ontmenselijkt zich zelf door dit niet meer te doen. De dader is een slachtoffer van het systeem waarin hij handelt.

Omdat de dader eigenlijk zo gehoorzaam is aan het systeem, geeft deze visie ook weer dat er ook geen vrijheid is voor de dader omdat hij een product is van het systeem. De dader kan zijn vrijheid alleen terug opnemen door zit te verzetten tegen het systeem die hem dwingt om kwaad te doen.

De dader heeft er meestal ook geen weet van dat hij kwaad doet, juist omdat hij er niet bij nadenkt.

In de Holocaust werden dus, volgens deze visie, zowel de joden, de rechtstreekse slachtoffers, als de daders gedepersonaliseerd. De joden door de verschillende technieken die in de kampen werden gebruikt en de dader door de mogelijkheid tot denken weg te nemen.

Omdat de dader nooit heeft beseft dat hij kwaad deed, heeft hij hier door ook geen besef van schuld van wat hij gedaan heeft, hij heeft er nooit de verantwoordelijkheid voor opgenomen.

Deze visie was aanstootgevend! - Van ‘doen’ naar ‘ontdoen’ van het kwaad

- Van ‘pessimistische antropologie’ naar ‘rol van de samenleving’
- Van ‘goeden/slechten’ naar ‘goed/slecht in elk van ons’

Dit wordt mogelijk door de techniek van de depersonalisatie.

De boosdoener is slachtoffer van zijn gehoorzaamheid of deculpabilisering

Gevaar bij deze visie is dat ze enkel het slachtofferschap zien (persoon kan eigen dingen beslissen en dus wel dader zijn)