Alle perspectieven over geletterdheden vindt men terug in het werk van ‘The New London Group’. Ze combineerden een maatschappelijke analyse met een plan voor de toekomst. Ze schreven over de richting die onderwijs moet volgen, indien het wil aansluiten bij maatschappelijke ontwikkelingen (digitalisering, globalisering en de nieuwe economie).

‘The New London Group’ wil het begrip over geletterdheid verbreden. Ze staan lijnrecht tegenover de Back-to-Basics benadering met hun enkelvoudige betekenis van geletterdheid. Een veelheid aan discoursen wordt beïnvloed door globalisering (confrontatie met meerdere teksten en talen), digitalisering (variëteit aan media(woord,beeld,klank) die ons langs een drager bereiken en elkaar gerelateerd worden) en mediatisering (deelt realiteit op in lifestyles, subculteren, …).

Vandaag hebben we daarom multigeletterdheden nodig om betekenis te creëren op drie terreinen van ons bestaan, die grondig aan het veranderen zijn, namelijk werk, publiek leven en het privé leven. De rode draad doorheen die veranderingen is het toenemende belang van diversiteit en de verschillen waarover moet worden onderhandeld. Het geletterdheidsonderwijs zou jongeren moeten in staat stellen om die noodzakelijke onderhandeling tot een goed einde te brengen door hen multigeletterd te maken, zodat zij op een positieve manier kunnen omgaan met verschil.

De mythe van geletterdheid is het Westerse idee dat geletterdheid enkel een positieve connotatie heeft en dat geletterdheid datgene is dat ons beschaafd maakt, ons onderscheid. Geletterde mensen worden als hoger ingeschat en geletterde samenlevingen worden als meer beschaafd en ontwikkeld gevonden. Geletterdheid wordt onder meer gezien als iets dat alleen maar leidt tot een hele waslijst van 'goede dingen'.

In het debat rond de mythe van geletterdheid wordt heel veel gesproken over Pygmalion en my fair lady. Het bekende toneelstuk en zijn latere verfilming is voor een deel gebaseerd op een Griekse mythe waar de Stuvia.com - De Marktplaats voor het Kopen en Verkopen van je Studiemateriaal beeldhouwer Pygmalion verliefd wordt op zijn eigen creatie Galathea. Venus vervult de wens van Pygmalion en blaast het meisje leven in.

In My Fair Lady leert Higgins, een professor, het bloemenmeisje Eliza hoe ze moet praten en bewegen om zich te integreren in de hogere klassen. De schrijver van de roman, George Bernard Shaw, analyseert de relatie tussen geletterdheid en klasse en reflecteert over de sociale meerwaarde van geletterdheid. Men mag het belang van het romantische aspect niet onderschatten. De verschillende geletterdheden trekken elkaar aan: de intellectuele, afstandelijke geletterdheid van de professor en de spontane, emotionele geletterdheid van Eliza blijken complementair. Er is een romantisch-erotisch perspectief van de meester-leerlingverhouding.

Enkele tegenstellingen bij het traditionele beeld van geletterdheid: standaardtaal -> dialect, mentor -> leerling, schepper-> creatie, subject -> object, man -> vrouw, rijk -> arm, luxueus -> schamel, rein -> vuil, kleurrijk -> grauw, verfijnd -> grof, mondain -> volks, gecultiveerd -> ruw, hoge (dominante) cultuur -> lage (populaire) cultuur, beschaafd -> primitief.

De verschillende geletterdheden roepen positieve en negatieve connotaties op. De linkerzijde (hoge cultuur) wordt gezien als meerwaarde. Veel verschillende auteurs namen variaties van het oorspronkelijke pygmalionverhaal op in hun verhaal (cf. Educating Rita, Finding Forester,Pretty Woman … ). Een mentor introduceert zijn/haar leerling in een bepaalde geletterdheid en veroorzaakt daardoor een botsing tussen verschillende culturen, klassen of milieus. Binnen deze verhalen vinden we een „cultural clash‟ over verschillende perspectieven en over de problemen die het vinden van een identiteit met zich meebrengt. Samenvattend kunnen we stellen dat onze data films zijn met als hoofdthema of belangrijk motief: een mentor die als een Pygmalion-figuur in een informele leeromgeving een „leerling‟ kneedt tot een nieuwe, „ideale‟ creatie door hem/haar in te wijden in geletterdheden (Discourses) die grondig verschillen van diegene die hij/zij heeft meegekregen door sociale afkomst en cultureel milieu.

Er zijn 2 paradoxen:

1) de zoektocht naar verhalen over een traditionele geletterdheid worden vooral ingevuld door films

2) het bekijken van films en het bespreken hiervan bleek motiverend om te reflecteren en te discussiëren over de literaire cultuur

Er zijn dus twee opvattingen over geletterdheid namelijk de basale vaardigheden en het lezen van hoogstaande literatuur. Als gewone mensen de geletterdheid verwerven, zouden ze het ver kunnen schoppen. Ze gaan echter meestal uit van een enkelvoudige geletterdheid. Literatuur behoord dan tot de hoogstaande cultuur die enkel door de elite bereikt is, en als superieur wordt ervaren. Met als gevolg dat de cultuur van de massa als minderwaardig wordt gezien. De mythe wordt gekoesterd in het Westen en ook in de fictie verspreid. (Cfr. Educating Rita,…) (literatuur willen studeren en daardoor zogezegd slim genoeg worden om de pil te nemen, man wil dat ze met studies stopt). Deze mythe wijst ook op de verborgen agenda van de traditionele geletterdheid. Specifiek taalgebruik en kennen van bepaalde inhouden creëren een kloof tussen elite en massa. Voorbeeld: toen de volkstaal op school werd gegeven, creëerde de elite een standaardtaal om zich te distantiëren. Taal en inhouden zijn dan vormen van symbolisch kapitaal.

Er bestaan meerdere opvattingen over het begrip geletterdheid. Er is een continuüm tussen de basale vaardigheid van lezen en schrijven en het lezen van hoogstaande literatuur. De tweede extreme kant van het continuüm wordt vaak als verouderd opgevat, maar is evenzeer ironisch. Hoe ironisch immers is de stroom boeken waarin culturele geletterdheid in een paar lessen wordt uitgelegd aan dummies? De boeken pretenderen dat we door het lezen van één boek verlost kunnen worden van vele vormen van ongeletterdheid. Als we ons beperken tot de traditionele invulling van geletterdheid (kunnen lezen en schrijven) is het te eenzijdig. Ongeletterdheid is dan een verschijnsel dat bestreden moet worden, omdat het gevolgen heeft voor het functioneren van een persoon in democratie, arbeidsmarkt en persoonlijk leven. Geletterdheid wordt vaak gebruikt als neutraal ideologisch instrument in de strijd tegen werkloosheid, armoede en uitbuiting en voor emancipatie, democratie en welvaart.

Brian Street wijst erop dat we met de term ongeletterd anderen stigmatiseren. De invulling van wat we bedoelen met (on)geletterdheid hangt af van plaats en tijd. Er is niet één geletterdheid maar er zijn meervoudige geletterdheden. Zo kan een derde wereld cultuur ongeletterd lijken maar bij nadere beschouwing diverse geletterdheden kennen. Dit kan gaan van sociale omgangsvormen tot kunst, landbouwpraktijken tot levensfilosofieën. In het onderwijs worden bepaalde leerlingen als ongeletterd bestempeld en bijgevolg gestigmatiseerd door hun manier van praten en redeneren. Ze gebruiken andere codes dan degene die de school accepteert. Het Westen houdt met andere woorden vast aan de „mythe van geletterdheid‟. Hierbij bemerken we ook de verborgen agenda van de traditionele geletterdheid: het in stand houden van de kloof tussen elite en massa. De taal is hierbij een symbolisch kapitaal. Door deze inzichten hebben mensen suggesties gedaan tot onderwijshervormingen en veranderingen in de ontwikkelingssamenwerking, men wil vertrekken vanuit hun geletterdheid en hen niet langer als ongeletterd beschouwen. Men kan zelfs geletterd zijn in het ene discours en ongeletterd in het andere. De betekenis van geletterdheid varieert immers naar gelang het belang een bepaalde maatschappij. We creëren insiders en buitenstaanders door geletterdheden en ideologieën. Kritische geletterdheid moet ons bewust maken van deze machtsrelatie en hopelijk leiden tot de (h)erkenning van het bestaan van meervoudige geletterdheden.

De leraar wordt vandaag geconfronteerd met diverse theoretische modellen voor literatuuronderwijs. Leesmodellen haken hierop in. Luke en Freebody beschreven vier mogelijke rollen van een lezer in de postmoderne cultuur: de code breaker (coding vaardigheid), meaning maker (semantische(betekenis van woorden) vaardigheid), text user (pragmatische vaardigheid) en de text critic (kritische vaardigheid). Afhankelijk van de context werken bepaalde rollen beter of combinaties hiervan. Paradigma’s zijn pogingen om verschillende perspectieven in kaart te brengen: Binnen het onderwijs zijn er drie te onderscheiden paradigma's afhankelijk van waarop de manier van werken is gericht:

Cultureel erfgoed hebben de centrale gedachte dat teksten betekenissen bevatten die er door de auteur zijn ingelegd en door de competente lezers kunnen worden achterhaald. Kennis van de literatuurgeschiedenis is dan belangrijk en de kennisoverdracht primeert als onderwijspraktijk.

Bij persoonlijke respons staat de lezer centraal. Hij interpreteert en evalueert vanuit zijn eigen ervaringen de teksten. Dit is een lezer-leerling gerichte methode met aandacht voor motivatie, creativiteit en communicatie. Cultuurkritiek zegt dat teksten vaak tegenstrijdige betekenissen bevatten. Mensen construeren deze zelf en teksten zijn dus subjectieve constructies.

Een keuze tussen de verschillende benaderingen is niet zinvol want als je kiest voor cultureel erfgoed haken leerlingen af en als je kiest voor persoonlijke respons zie je dat de kennis en competentie afneemt. Imelman had genuanceerd inzicht over de ‘tegenstelling’ leerstof en leerling. Onderwijs heeft te maken met drie polen van communicatie. “Er is een subject dat een ander subject inleidt in betekenissen en die beiden moeten verantwoorden”. Opvoeden kent een triadische structuur en is aanwezig als opvoeder, kind en kennis. Men relativeert de leerstof-leerling tegenstelling door het kennisverantwoordend inleiden van de leraar en de kennisverantwoording van het vragende kind.

Leraren blijven wel met theoretische en praktische problemen zitten. Ze vragen zich af hoe ze de confrontatie op gang kunnen brengen en welke argumenten nog tellen. Ook vragen ze wie recht heeft van spreken en of de Stuvia.com - De Marktplaats voor het Kopen en Verkopen van je Studiemateriaal evaluaties van specialisten (leraren) wel meer waard zijn dan het oordeel van lezers. Hoe geef je kennis door over literatuur en welke bijdrage levert het cultuurbeleid en de leesbevordering?