mercantilistisme vooral gericht op ontwikkeling industrie
- Gepubliceerd in Geschiedenis
- Reageer als eerste!
à import tegengaan & export stimuleren
Menu
Lees meer...
veranderingen in vraag/aanbod zorgen voor kwantitatieve expansie steenkoolnijverheid
- Gepubliceerd in Geschiedenis
- Reageer als eerste!
a. stijging vraag: grotere behoefte huisverwarming door verstedelijking: hout, houtskool, turf
- ecologische redenen zorgen voor reglementering houtsprokkelen & turfsteken
- overschakeling naar overvloedig aanwezige + goedkopere middelen zoals steenkool
- voor industrieel gebruik: o.a. ijzerindustrie
b. stijging aanbod moest gestegen vraag opvangen
- nieuwe graaf- & stuttechnieken maakte diepere delving steenkool mogelijk
- atmosferische vuurpomp voor wegpompen water in mijngangen
2.3. ijzernijverheid werd in 16/17de eeuw begunstigd door expansie v.d. wapenindustrie
- vooral in Luik, ZO-Eng., Zweden (voorbeeld kanonskogels)
- gietijzeren kanonnen in Eng. à door innovatie & technologische voorsprong verlegde het zwaartepunt v. Europa’s zware industrie zich naar Engeland
late ME: zware industrie (steenkool/metaalnijverheid) wint aan belang
- Gepubliceerd in Geschiedenis
- Reageer als eerste!
- definitieve vooruitgang vana 16de e. dankzij verbetering productietechniek + stijgende vraag
- 16/17de eeuw: ZO-Eng., Luik, Zweden: verandering waarbij kwantitatieve factoren de structuurverandering gingen bepalen
toch slaagden progressieve regio’s er niet in de industriële voorsprong qua stedelijke productie v. kwaliteitsgoederen binnen het eigen gebied te handhaven vanaf laatste decenia 16de eeuw diaspora van industriële technici uit Ned. & It
- Gepubliceerd in Geschiedenis
- Reageer als eerste!
- 80j-oorlog in Ned.: trof meest plattelandsindustrie, vanaf godsd.-repressie ook de steden, volledige ramp na herovering Z-Ned. door Fernese & sluiting schelde à exodus!
- door braindrain werd Nederlandse knowhow verspreid over heel Europa
- ook diaspora door Europees mercantilisme: was moeilijk voor export
- uitwijking naar hoofdstad waar aanwezigheid v. elite de vraag nr luxegoederen verzekert
- Italië: voornaamste redenen zijn de inzinking v.d. Mediterrane economie + mercantilisme
- conclusie: positief voor Europa, negatief voor Ned. & It. (groot verlies + nieuwe concurrentie)
concentratie en verspreiding van industriële vooruitgang in de 16de eeuw
- Gepubliceerd in Geschiedenis
- Reageer als eerste!
a. stijging inkomen per capita in Europa na 1450 = toename vraag naar fabrikaten
- gebieden met primitieve econ. kunnen vraag niet direct beantwoorden à prijzen ↑, kwaliteit ↓
- gebieden met vooruitstrevende econ. & industriële traditie kunnen vraag wel opvangen
- door herstructurering industrie was ambachtelijke productie gestegen
- voor 16de eeuw enkel voor thuismarkt, daarna exportsector voor Europa in Nederland & Italië
b. gevolgen:
- achtergebleven streken konden geen dominerende gespecialiseerde industrie opbouwen + bestaande weggeconcurreerd door producten uit vooruitstrevende streken à industriële expansie werd zo betaald door stagnatie in minder fortuinlijke gebieden
- vooruitsrevende zones steeg inkomen nationaal + per capita (door hogere productie)
- dankzij export: meer werkgelegenheid, meer geschoolde arbeiders ingezet voor meer waardevolle producten, schaalvergroting, arbeidsverdeling binnen luxe-industrie, verrijking kooplieden door verre handel
- plattelandsnijverheid (linnenindustrie) in Ned. verschafte de landbouwers een extra-inkomen
- productie v. gestandardiseerde fabrikaten, gesteund op arbeidsverdeling, verhuisde naar platteland, waar lonen lager bleven
twee hoofdfactoren voor stagnatie Europese economie in 17de eeuw
- Gepubliceerd in Geschiedenis
- Reageer als eerste!
- verzwakking in dynamiek v.d. transcontinentale handel: mercantillisme, ondergang Sp. & Lodewijk XIV
- karakter van de maritieme handel: blijvende expansie in NW-Europa maar maritieme bloei bleef beperkt periferisch Europees verschijnsel met onvoldoende kracht om de economische achteruitgang in centraal- & Z-Europa te compenseren (ook koloniale handel niet!)
- succesvolle overgang naar systematische kolonisatie enkel door G.B. gerealiseerd
- basis voor Engels commercieel kapitalisme = versterking vloot onder Elisabeth I + Navigation Act & Staple Act v. Cromwell & Karel II
- asiento de negros[1] versterkte expansie + verschafte middelen om te investeren
- N.V.-formule à ondersteunde nieuwe (binnenlandse) koloniale structuur aan oostkust N-Am.
- deze overzeese economie werd vanaf 2de helft 18de e. hoeksteen industrieel kapitalisme
Hollands gouden 17de eeuw: reeds voor midden eeuw verstarringsverschijnselen
- Gepubliceerd in Geschiedenis
- Reageer als eerste!
- moedernegotie begon in belang af te nemen à structurele moeilijkheden in Poolse economie
- daling wereldvraag naar Hollands graan door demografische stagnatie in Europa (1630-1700)
- toenemende agrarische autarchie DE & meer eigen voedselproductie in Eng., Sp., Port., Vl.
- 17de eeuw = volledige ontplooiing Europees mercantilisme: protectionisme i.p.v. liberalisme
- protectionisme nog versterkt door stagnatie continentale & Z-Europese economie
- grote financiële offers van Republiek voor zeeoorlogen met Eng. + Lod. XIV
- binnenlandse factoren: republikeinse bestuursvorm & decentralisatie v. instellingen hadden zich tegen eind 17de e. geconsolideerd tot een oligarchisch & thalassocratisch beleid[1]
- nationale rijkdom geconcentreerd binnen conservatieve machtselite die via bestaande instellingen macht behield à ondermijnde dynamisme v. commerciële middengroepen
- kooplieden trekken beleggingen weg uit handel & investeren in financ. sector & speculaties
d. oorzaak in de aard v.h. Hollands commerciële kapitalisme zelf
- maritieme expansie was hoogtepunt Europees kapitalisme dat met opkomst steden was ontstaan à plafond was bereikt: Gouden Eeuw niet gedragen door radicale vernieuwing v. productiestructuur of economisch systeem, maar door kwalitatieve verfijningen & organisatorische vooruitgang binnen de gegeven traditie v.h. handelskapitalisme
- Atlantische handel: verdere uitbouw v. Portugees systeem van handelsfactorijen a.d. kust, roofeconomie, plantagecultuur, slavenarbeid
- dit systeem belet ontwikkeling ruime vraag in kolonies zelf, er is geen echte agrarische kolonisatie
- poging tot agrarische kolonisatie in N-Am., maar mislukt wegens hoge kost + snel toenemende niet-Hollandse bevolking
- Holland had zich te diep ingegraven in het traditionele commerciële kapitalisme en oppervlakkige exploitatie v. kolonies !!!
thalassocratie = Een heerschappij die op zeemacht berust.
intussen spectaculaire bloei v. maritieme handel in N-Atlantische kuststreek
- Gepubliceerd in Geschiedenis
- Reageer als eerste!
fase 1 beheerst door Holland (1650-1680), fase 2 door Engeland (daarna) => Hollands succes v. 17de eeuw steunde op 3 grote pijlers:
- Oostzeevaart: graanimport uit Balticum, Noors hout, Zweeds koper/ijzer, huiden,…à deze handel was moedercommercie of hoofdnegotie
- Levantvaart of straatvaart (vanaf eind 16de e.) à It. bemiddelingsfunctie = uitgeschakeldà gebruik zilveren negotiepenningen v.d. Amsterdamse Wisselbank à deflatie! (Ag nr. Z)
- succes op niet-Eur. zeeroutes à verovering Portugese factorijen i.d. Indische Oceaan
- VOC, WIC (Brazilië, Antillen), Nieuw-Nederland in V.S.
- geen grootse kolonisaties en volksplantingen in de Nieuwe wereld à verloren aan Engeland
- hierdoor werd Amsterdam centrale pakhuis Europa
- opgaande conjunctuurbeweging voor nijverheid, landbouw, bevolking
- commercieel & industrieel succes gebaseerd op principe v. universeel liberalisme & vrije zee
verschuiving economisch zwaartepunt v. Mid. Zee naar Atl. Oceaan voltooid in 17de eeuw
- Gepubliceerd in Geschiedenis
- Reageer als eerste!
a. weerstand Mediterrane economie = sterk! à na 1540 nieuw succes: revanche
méditerranéene
b. nadelig voor de herleving:
- verzwakking Z-DE + Ned. schakelde de traditionele tussenpersonen en afzetmarkten van de Italiaanse Levanhthandel uit
- Straatvaart ging Italië van Baltisch graan voorzien + traditionele graanaanvoer vanuit Zwarte Zee door Ottomanen afgeleid à Holland & Eng. trekken hele handel tussen It. & NW-Europa naar zich toe
- 1625: volledige uitschakeling traditionele It. Levanthandel + tussenhandel met NW-Eur. = einde exportnijverheid & overzeese handel, verarming bevolking+ misoogsten & pest
c. Spanje: 16de eeuw = politiek, economisch & cultureel hoogtepunt: siglo de oro
- slechte politieke beslissingen + oorlog vergden zware materiële offers à staatsfinanciën ↓
- volop profiteren van zilverovervloed zonder handel & nijverheid te herstructureren + eigen productieproces & nationale handelsorganisatie op te bouwen
- enorme import zorgde voor tekort in handelsbalans, opgeloost door zilverexport.
- bij uitputting zilveraanvoer werd de Spaanse economie bezegeld
- door afwezigheid industrieel productie-apparaat, gebrek aan geschoolde arbeidskrachten,
- uitdrijving joodse/moorse handelaars, conservatieve ambachtenbeleid, grote bureaucratie
2de helft 16de eeuw: einde expansie transcontinentale handel: oorzaken
- Gepubliceerd in Geschiedenis
- Reageer als eerste!
- vertraging in groei Z-Duitse economie à door uitputting mijnen + Eng. Gietijzer
- Z-Duitse kooplieden schakelden na 1520 over op financiële activiteiten i.p.v. handel (Fugger)
- velen gingen ten onder aan Spaanse staatsbankroet van Filips II (1557)
- teruggang Italiaanse tussenhandel à dynamiek v. traditionele land routes gebroken door concurrentie van de directe straatvaart v.d. Hollanders & Engelsen
- toenemende oorlogsactiviteiten: 80j-oorlog in Ned. (A’pen!), Fr. Burgeroorlogen, 30j-oorlog,…
- slecht voor handelsactiviteit op het continent: handelaars stopten actieve handel wegen te gevaarlijk à la trahison de la bourgeoisie: ze kochten onroerende goederen & adeltitels + investeren in landbouw
Meer...
- Gepubliceerd in Geschiedenis
- Reageer als eerste!
- gunstige prijs/inkomenseffecten + opwaartse[1] & neerwaartse bindingen[2]
- prijsverlagingen = verbeterde koopkracht + stimulans voor handel in vreemde waren
- inkomenseffecten = selectedring v. sluimerende reserves aan arbeid & natuurlijke rijkdommen à verhoogde winning v. stoffen zorgde voor nieuwe werkgelegenheid, nieuwe inkomens, nieuwe koopkracht
- ook transfer v. arbeid v. platteland naar steden à hogere productiviteit steden = extra-inkomens, meer koopkracht & vraag
- handel zorgde voor neerwaartse bindingen4 (nieuwe vraag naar goederen) à opwaartse bindingen doordat handel voor nieuw aanbod v. goederen zorgde
- mede mogelijk door ontginning woeste gronden & opening nieuwe mijnen
- technologische/organisatorische vooruitgang zorgde voor lagere transportkosten (zowel over zee als land) + deed transactiekosten dalen
- mogelijk dankzij nieuwe handelstechnieken (commissiehandel[3], participatiehandel[4])
- nu ook Z-Ned. Handel + actieve internationale deelname (= goedkopere transactiekosten + versnippering commercieel inkomen over groter deel bevolking)
- Gepubliceerd in Geschiedenis
- Reageer als eerste!
- A’pen exclusieve stapelmarkt & verdeler v. Portugese koloniale handel
- Port. kon routes nr Midden/Verre-Oosten niet beveiligen (Venitië)à monopolie fini
- toch behoud van dominerende handelspositie (grootste handelsmetropool W)
- A’pen opnieuw grote begunstigde bij Spaanse kolonisatie à hoogtepunt 16de eeuw
- A’pen werd aanzienlijkste internat. markt v. NW-Eur.+ econ. zwaartepunt Lage Landen
- Gepubliceerd in Geschiedenis
- Reageer als eerste!
- heropening zilvermijnen, door veralgemening nieuwe zuiveringstechnieken
- versterkt door investering kooplieden (Fuggers) + industriële traditie
- Engels laken geen toegang meer tot Vlaamse markt maar wel tot jaarmarkten
- A’pen werd stapelplaats voor hele continent
- drukke contacten met Keulen & Duitse achterland
- monetaire politiek Karel de Stoute zorgde voor overwaardering zilver
- zilver vloeit af nr Brabantse jaarmarkten à bankfilialen Z-Duitse bankiershuizen in A’pen
- profiteerden van uittocht Brugse kooplieden in jaren 1485-93
- ontstaan grote internationale transportfirma’s+ organisatorische vernieuwingen (post, krediet)
- = verdere impuls voor Europese verkeer over land
- Gepubliceerd in Geschiedenis
- Reageer als eerste!
- felste prijsrevolutie rond Mid. Zee + 1620/30 hongersnood, pest & bevolkingsinzinking
- daarna agrarische stagnatie (~ Sp., Port., It. in 1ste helft 17de eeuw)
- Denemarken: 1618-1648: Malthusiaanse spanningen: achteruitgang door pol. factoren (30j-oorlog)
- Frankrijk: keerpunt bij ineenstorting Lodewijk XIV
- rond 1700 stagnerende landbouweconomie + sterk verminderde bevolking
- betere controle is enkel algemene langzame tendens die geleidelijk versterkte
- bevolkingsaangroei bleef dus mogelijk tijdens expansieve periode v. 16de eeuw (door betere voeding + verlaging huwelijksleeftijd) à juist geen dramatische overbevolking zoals ervoor
- vrij geringe bevolkingsvermindering in 14/15de eeuw in Ned. à elders was bevolkingsgroei v. 16de eeuw inhaalbeweging voor demografische verliezen van 14/15de eeuw ó Ned.: bevolkingsaangroei is groei i.p.v. inhaalsbeweging
- wegens maritieme ligging grote verbintenis Ned. met rest Europa à prijsstijgingen voelbaar!
- hoge bloei in 16de eeuw + stagnatie in 17de eeuw
- continue expansie maritieme handel tijdens nieuwe tijd
- intussen wel verschuiving maritiem zwaartepunt v. Z-Europa naar NW-Europa
- geen ongestroorde groei v. maritieme handel voor mediterrane economie! Wel Atl. ec.à ~ monetair: 16de eeuw = grote zilverstukken + overvloed edelmetaal ó 17de eeuw = deflatie[1]
punt 1+2 gaven het commercieel kapitalisme een duidelijke impuls + hielp econ. groei v. 16de e.
a. als gevolg v. hoogconjunctuur:
b. democratisering verre handel: 16de e.: kleine kooplieden kunnen deelnemen (= einde monopolie It. familiebedrijven wegens te dure organisatie)
versnelde groei maritieme handel in ruime mate gedragen door overzeese kolonisatie
Antwerpse haven groeide uit tot dominerende wereldcentrum inzake opslag & distributie
a. Europa levert: koopwaren, koper, zilver (Z-DE), It. zijde, Eng. laken, ambacht. Producten
b. Europa biedt afzetmarkt voor koloniale producten
herleving Europese handel over land na 1450 door 2 pijlers:
a. economische opgang Z-Duitsland (vb.: Neurenberg)
à gunstige ligging t.o.v. Italië als tussenpersonen tussen Levant, It., NW-Eur.
b. bloei Brabantse jaarmarkten (Bergen op Zoom, Antwerpen)
c. na 1500: nieuwe transcontinentale handelswegen via jaarmarkten in Castilië & Lyon
duidelijk verschil tussen Italië/Nederlanden en andere landen elders bleef agrarisch herstel na 1450 beperkt tot trage inhaalbeweging naar peil van 1300
à ontoereikeende agrarische productie = vanaf 1550 Malthusiaanse spanning
à demografische druk op landbouwsector = scherpe prijsstijging of ‘prijsrevolutie’
a. specifieke intensiteit v. Malthusiaanse spanning in elk gebied door trage verschuiving ec. zwaartpunt v. Mediterrane regio naar Atlantische ruimte
b. meer vitaliteit in agrarische expansie: verdere aangroei in Frankrijk en Denemarken
c. Engeland: uitzondering! Weinig militair geweld, commercieel-maritieme ontwikkeling
Atlantische economie, vooruitgang landbouwtechniek à vanaf 17de e. agrarische revolutie
3.4.
a. hypothese over ‘betere controle’ over bevolkingsontwikkeling VS. demografische druk in loop 16de eeuw = NIET met elkaar in tegenspraak!
b. vooruitgang v. agrarische arbeids/grondproductiviteit in Ned. VS. prijsrevolutie v. 16/begin17de eeuw zijn ook NIET met elkaar in tegenspraak!
B. de opbouw van de Atlantische handelseconomie
correcties van voorgaand model voor mercantilistische tijd: herhaling v. proces v. groei & verzwakking v.d. transcontinentale handel
1. De nieuwe expansie van de Europese handel over land en de verdere groei van de maritieme handel in de 16de eeuw
