Menu

Raad van Financiën

  • opgericht in 1531
  • drie hoofden van financiën (hoge adel): achteruitgang van invloed: in 1664 geen hoofden meer
  • thesaurier-generaal kwam aan de macht
  • 2 gecommiteerden of raadsheren-commiezen (aantal stijgt): venaliteit (= verkoop of verpachting van ambten): aanstelling van boventalligen of surnuménaire (geen inkomsten, maar maken eerste kans om te promoven tot betalend ambt)
  • ontvanger-generaal: geen deel, beheer van de staatskas, centralisatie inkomens
  • griffier, klerken, kapelaan,…: ondergeschikt personeel
  • bevoegdheden

- algemeen bemleid inzake staatsfinanciën: bedes, oorlogslicenten (handel drijven, kaapvaart), tollen

- toezichtop rekenplichtige ambtenaren en beheer van vorstelijke domeinen: assistentie van de rekenkamers

- goedkeuring van de beden

- licenten en douanerechten (ontstaan na 80-jarige oorlog): actieve economische politiek

- adviesorganen voor bepaalde ordonnanties

Lees meer...

Geheime Raad

  • oprichting 1531, bureaucratisch zenuwcentrum centraal bestuur
  • 6 à 9 raadsheren-rekwestmeesters werken als rapporteur)

- voorstellen komen als ‘verzoek’ op tafel

- één van de raadsheren was rapporteur

  • hoofd-voorzitter of chef-president, werd in de 16e eeuw ook hoofd van Raad van State
  • raadsheer-fiscaal (fiscus = geheel van vorstelijke belangen)

- vertegnwoordiger van de vorst

- geheel = officie-fiscaal

  • alleen beroepsjuristen
  • audiëncier en secretarissen van state
  • werken via consulten: een geschreven advies, waarop de landvoogd in de marge een nota kon schrijven (apostille), vb: Engelse karthuizers van Mechelen naar Nieuwpoort
  • bevoegdheden

- in theorie adviserend, maar in praktijk grote beslissingsmacht (wegens techniciteit en groei en omvang van het regeringswerk)

- drie takenpaketten:

  • wetgeving: wil van de landvoogd omzetten in wetten, homolagie van wetten
  • bestuur: waken over naleving wetten, helpen bij benoemingen, …
  • rechtspraak:
    • uitzonderingsrechtbank
    • contentieuze rechtspraak: geschillen
    • gracieuz rechtspraak: gratierecht van de vorst
      • remissie: opheffen van een moord
      • pardon: in gevallen zoer lijken
      • rappelle van basse
      • vrijwillige rechtspraak: bv. 2 edelen die met contract willen trouwen
Lees meer...

(Brusselse) Raad van State vertegenwoordigers van het vorstelijk gezag

  • opgericht in 1531, voornaamste van de drie collaterale raden
  • doel

- als bijstand voor de landvoogd(es)

- tweevoudige doelstelling: kanaliseren ambities van de hoge adel

  • 12 raadsleden (adel) met voorzitter (landvoogdes) cfr. christus en 12 apostelen

- 10 hoger edelen en 2 geestelijken

- later ook juristen

  • spanningen tussen edelen en juristen
  • 1632: samenzwering van de edelen tegen de vorst: plan om van de Zuidelijke Nederlanden een soort Zwitserland te maken (kantons) met hulp van Frankrijk, maar mislukt, want landvoogdes Isabella komt het te vroeg te weten: einde van de macht van de adel
  • termen

- adellijke raadsheren: conseillers d’épée, conseillers de courte robe

- juristen: conseillers de robe, conseillers de longue robe, togati

  • bevoegdheden hoge, binnenlandse en buitenlandse staatkunde, landsverdediging
  • puur raadgevend (zoals de andere andere collaterale), weinig beslissingmacht (hadden de twee andere wel)
  • uitzondering: nemen regering waar als er geen landvoogd (meer) is voor afhandeling lopende zaken
  • daalt steeds in belang, geheime raad wordt steeds belangrijker (vanaf einde 16e eeuw)

Lees meer...

landvoogd (gouverneur-generaal, stadhouder-generaal)

  • vaak onderkoning genoemd in andere streken
  • afwezige vorst (einde 15e eeuw): regentschapsraad of interimaire landvoogdij, bv. Margaretha van Oostenrijk tijdens minderjarigheid van Karel V
  • vanaf 1522: permanente landvoogdij
  • bij voorkeur prins(es) van den bloede

- bv. Maria van Hongarije, zus van Karel V

- bv. Aartshertogin Isabella, dochter van Filips II

- 2e helft 17e eew: een twaalftal niet-koninklijke landvoogden

  • ex offico kapitein-generaal (alleen bij mannen)
  • paleis op de Koudenberg (Brussel), waar ook Raad van Financiën zat
  • recht op een hofhouding
  • in theorie volwaardig plaatsvervanger van de vorst
  • beperkingen

- bijzondere en geheime instructies

- geheime brieven speciale gezanten

- zaken voorbehouden aan de vorst, bv. addelijke titels geven = het clientele systeem (begunstigten blijven je loyaal, daarom houdt de vorst deze macht zelf)

- was vaak afhankelijk van de collaterale raden

- soms geen of weinig kennis van het land of de taal

- vertrouwelingen van de vorst in Brussel

  • vergrote invloed door

- verre afstand naar Spanje: snelle beslissingen moeten zelfgemaakt worden

- betere en snellere informatie

- rol van persoonlijkheid

  • persoonlijke secretaris voor geheime administratie, secretaris van State voor geheime administratie

secretaris van State en Oorlog

  • Castiliaanse vertrouwensman van de vorst, want Spanje betaalt
  • Cosimo Masi, persoonlijke secretaris met veel invloed, laatste persoonlijke secretaris, werd verangen door Secretaris van Staat van Oorlog
  • dubbele taak

- advies aan de landvoogd

- geheime controle- en informatieoverdracht

  • organisatie

- departement voor burgerlijke zaken

- departement voor militaire zaken

  • “le ministere espagnol”
  • geen duidelijke taakomschrijving
  • heel veel in codeschrift tijdens Spaanse bezetting
  • mesodas = uitbetaling van de soldaten, geholpen door drie kleinere instellingen:

- contaduria: boekhouden

- pagadoria: uitbetalen van de lonen

- veedoria: controle

Lees meer...

Hoge Raad voor de Nederlanden en Bourgondië te Madrid

  • voorloper: departement met raadsheer-zegelbewaarder en secretaris van State

- vorst bijstaan in officiële correspondentie (in het Frans)

- ontpoppen zich tot raadsheren van de vorst

  • 1588: eigenlijke oprichting: institutionalisering bestaande situatie, toevoeging van 1 persoon
  • bevoegdheden

- officiële correspondentie

- waken over de wettennaleving

- advies verstrekken

  • Nederlanden denken dat koning beter Nederlandse raadgevers zou hebben. Johannes Hopperus stelt een project voor een raadgevend advies op. Filips II laat het links liggen, pas later opgericht: een kleine raad, de indruk geven dat de adel inspraak heeft, maar toch niet echt machtig
  • afschaffen in 1598, heroprichting in 1672 tot 1702

- 1598: akter van afstand: Zuidelijke Nederlanden werden onafhankelijk (Albrecht eb Isabella)

- 1627: uitgebreide raad, voorzitter is sowieso een Spanjaard

Lees meer...

Madrileense Raad van State (Conseja de Estado)

  • soort kroonraad, adviesraad
  • rondtrekkende vorst, vaak niet lijfelijk aanwezig: gevolmachtigde plaatsvervangers + nood aan overkoepelende adviserende instellingen
  • voornamelijk Nederlandse edelen (internationalisering): de hispanisering (want schatkist ligt in Spanje) leidde tot de opstand in de Nederlanden
  • bevoegdheden zijn niet strikt bepaald: grote, politieke, diplomatieke en militaire aangelegenheden
  • geen vaste samenstelling
  • 16e eeuw: vorst is hoofd, maar steeds meer zaken worden afgehandeld door privado of valido (soort eerste minister), bv. Olivares onder Filips II
  • 16e-17e eeuw: zaken worden afgehandeld door juntas, soort commissie dat ad hoc wordt samengeroepen: onder Olivares veel juntas, zelfs juntas om andere juntas uit te schakelen
  • 18e eeuw: overgenimen door Oostenrijkers: jointe

Lees meer...

instellingen van de Habsburgse Nederlanden (16e–17e E)

de vorst en adviesinstellingen a lattere principes (= naast de vorst)

de vorst

  • geen algemene aanspreektitel: hoogste titel, bv. keizer, aartshertog
  • vorstelijk gezag is erfelijk
  • vorst is natuurijk landsheer (wordt niet aangevoeld als een veroveraar)
  • diensten

- het hof: staat in voor imago en persoonlijke zorg

- bestuursinstellingen: staan in voor het bestuur

  • woonplaats: evolutie van burchten (bv. Alcazar de Sergovia) naar paleizen (bv. el escorial, gebouwd na de slag van Saint-Quentin)
  • beperkingen van de bevoegdheden, want er is geen absolutistisch systeem, we een vorstelijk centralisme

- binnenlands: wederzijdse eedaflegging (rechten en plichten): privileges als bedeaanvraag, onschendbaarheid; in Brabant staat dit op papier: De Blijde Inkomst

- buitenlands: transactie van Augsburg (1548, Bourgondische kreitz) en vrede van Munster (1648, einde 80-jarige oorlog, geen vrije scheepsvaart van de Schelde)

  • bevoegdheden

- uitvaardiging van wetten (ordonnanties of traktaten): principe van het romeins recht, quod principi placuit, legis habet vigorem

- leiden van de centrale administratie: benoemen van bureaucraten

- hoogste rechterlijke macht, de vorst kan ook gratie verlenen

- instaan voor economische politiek (bv. douanestelsel, licentie voor kaapvaart)

- buitenlands beleid

- opperbevelhebber van het leger

- regalia (privileges die alleen de vorst kan uitoefenen)

- toekennen van privileges

- adelstand verheffen

- munten slaan

- beschermer van de katholieke kerk

  • benoemingsrecht kerkelijke functies
  • placet-procedure: niet-dogmatische bslissen van Rome moesten goedgekeurd worden door de vorst, bv. benoemingen, hervormingen bisdommen, …
Lees meer...

vanaf Maria van Bourgondië (1477)

Maria van Bourgondië moet in 1477 alle instellingen opgeven

- 1 centrale GCD: Grand Conseil Ducal

- 2 rekenkamers: Vlaanderen en Brabant

- afschaffing kanselarij

Daarna ontstaat er een nieuwe specialisatie (zie schema volgende pagina)

oGrote Raad van Mechelen (1504)

oHofraad

oRaad van Financiën (1484).

De hofraad evolueert in 3 raden

o Geheime raad (1507-1517) met juristen

o Grands Affaire (edelen) evolueert tot de Raad van State

o Overkoepelende hofraad, verdwijt later

Vanaf 1531 (Karel V): 3 collaterale instellingenen en de Grote Raad van Mechelen

o Geheime Raad

o Raad van State

o Raad van Financiën


Maria van Bourgondië moet in 1477 alle instellingen opgeven

- 1 centrale GCD: Grand Conseil Ducal

- 2 rekenkamers: Vlaanderen en Brabant

- afschaffing kanselarij

Daarna ontstaat er een nieuwe specialisatie (zie schema volgende pagina)

  • o Grote Raad van Mechelen (1504)
  • o Hofraad
  • o Raad van Financiën (1484).

De hofraad evolueert in 3 raden

  • Geheime raad (1507-1517) met juristen
  • Grands Affaire (edelen) evolueert tot de Raad van State
  • Overkoepelende hofraad, verdwijt later

Vanaf 1531 (Karel V): 3 collaterale instellingenen en de Grote Raad van Mechelen

  • Geheime Raad
  • Raad van State
  • Raad van Financiën

Maria van Bourgondië moet in 1477 alle instellingen opgeven

- 1 centrale GCD: Grand Conseil Ducal

- 2 rekenkamers: Vlaanderen en Brabant

- afschaffing kanselarij

Daarna ontstaat er een nieuwe specialisatie (zie schema volgende pagina)

  • o Grote Raad van Mechelen (1504)
  • o Hofraad
  • o Raad van Financiën (1484).

De hofraad evolueert in 3 raden

  • Geheime raad (1507-1517) met juristen
  • Grands Affaire (edelen) evolueert tot de Raad van State
  • Overkoepelende hofraad, verdwijt later

Vanaf 1531 (Karel V): 3 collaterale instellingenen en de Grote Raad van Mechelen

  • Geheime Raad
  • Raad van State
  • Raad van Financiën

Maria van Bourgondië moet in 1477 alle instellingen opgeven

- 1 centrale GCD: Grand Conseil Ducal

- 2 rekenkamers: Vlaanderen en Brabant

- afschaffing kanselarij

Daarna ontstaat er een nieuwe specialisatie (zie schema volgende pagina)

oGrote Raad van Mechelen (1504)

oHofraad

oRaad van Financiën (1484).

De hofraad evolueert in 3 raden

o Geheime raad (1507-1517) met juristen

o Grands Affaire (edelen) evolueert tot de Raad van State

o Overkoepelende hofraad, verdwijt later

Vanaf 1531 (Karel V): 3 collaterale instellingenen en de Grote Raad van Mechelen

o Geheime Raad

o Raad van State

o Raad van Financiën


Lees meer...

ordonnanties van Tyonville: 1473, institutionalisering aparte instellingen

parlement van Mechelen

  • opperste gerechtshof
  • waarom Mechelen:

- onbeduidend, dus geen jaloersheid onder andere steden

- zelfstandige heerlijkheid; niet Vlaanderen of Brabant

  • groeiend aantal rechtzaken

- uitbreiding van het gebied door de Bourgondische hertogen

- versterking van de macht, ten koste van de stedelijke rechtspraak

  • bevoegdheden

- eerste aanleg

  • ratione personae: vorstelijke souvegarde, privilegum fori
  • ratione materae
    • bv. casus reservati zoals valsmunterij, vorstschennis
    • bv. bevoegdheidsgeschillen tussen instellingen
    • ratione loci:
      • bv. misdrijven gepleegd binnen paleis
      • bv. misdrijven gepleegd binnen parlement van Mechelen

- hoger beroep (appelatie of reformatie, beroep omisso medio)

  • niet mogelijk voor strafzaken (diefstal, doodslag)
  • alleen burgerlijke zaken bv. eigendomsgeschillen
  • beroep omisso medio: van lokaal niveau naar Mechelen, niet via bv. raad van Vlaanderen

- evocatie: beslissing rechtzaken zelf naar zich toe te trekken

- revisie: vorm van hoger beroep gebaseerd op vormfouten (cfr. cassatie)

  • hoofdzakelijk Franstalig, maar iedereen heeft recht op zaak in eigen taal: gezien als vorstelijke inmening
  • allemaal juristen: raadsheren-rekwisters
  • officie-fiscaal (cfr. openbare aanklagers): verdedigen vorstelijke belangen (= fiscus)

de kamers

  • kamer van beden: praktisch verloop van de jaarlijkse belastingen
  • kamer van schatkist: het geheel van inkomsten en uitgaven
  • centrale rekenkamer: rekenkamer van Vlaanderen en Brabant

hofraad

à algemene politieke regelgeving

Lees meer...

centrale instellingen (1385 – 1473)

de kanselier van Bourgondië (° 1385, Filips de Stoute)

  • bevoegdheid niet strikt omschreven: enorme machtspositie
  • hoofd van de kanselarij = centrale administratie
  • bewaarder van het grootzegel = rechtskracht van de akten (hertog had zelf een klein zegel)
  • belangrijkste raadgever/vertrouwenspersoon van de vorst
  • verving de hertog in Bourgondië, terwijl deze in Vlaanderen (Nederlanden) zat
  • juridisch geschoold, uit Frankrijk of Bourgondië
  • bekendste: Nicolas Rolin (1422-1462) (geschilderd door Rogier van der Weyden)

- vrede van Atrecht (1438): vrede met Frankrijk

- uitbouw eigen staat, overheidsapparaat

- na zijn dood bleef de positie enkele jaren vacant, want de macht van de kanselier was te groot geworden

de hofraad (Grand Conseil Ducal): zie schema volgende pagina

  • voor 1445: grand conseil ducal

- raasheren-rekwestmeesters

- raad, juridische zaken

  • vanaf 1445: specialisatie: aparte juridische commissie binnen de GCD
  • vanaf 1450: 3 verschillend commissies, geen aparte instellingen
Lees meer...
Abonneren op deze RSS feed

Advies nodig?

Vraag dan nu een gratis en vrijblijvende scan aan voor uw website.
Wij voeren een uitgebreide scan en stellen een SEO-rapport op met aanbevelingen
voor het verbeteren van de vindbaarheid en de conversie van uw website.

Scan aanvragen

Blog

Diensten

Volg bronso