Zelfverwerkelijking: een handeling uit vrije wil is een handeling waarin tot uitdrukking komt wat de handelende persoon zelf belangrijk vindt. Om een vrije wil the hebben, moet je een individu zijn met een eigen mening over wat belangrijk voor je is en wat niet. Met vrije wil bedoelen we dus het vermogen om op basis van je eigen mening beslissingen te nemen.

Als je een eigen stijl en een eigen smaak hebt en je hebt zelf nagedacht over wat je wilt, dan zegt dat iets over de specifieke persoon die jij bent (identiteit).

Als je daar vervolgens ook naar handelt, dan wordt datgene wat je zelf belangrijk vindt werkelijkheid in de manier waarop je leeft.

We gaan ervanuit dat we een onderscheid kunnen maken tussen gedrag waarin de eigen identiteit tot uiting komt en gedrag waarin iets anders tot uiting komt. Sommige mensen zeggen dat ze op zoek gaan naar zichzelf. Blijkbaar gaat jezelf dan niet vanzelf.

Derk Pereboom: Probeert de vrije wil niet te redden, beschouwt het idee dat mensen eigenlijk nooit straf verdienen als iets positiefs. We verdienen volgens hem alleen straf als we totale controle hebben maar mensen hebben geen totale controle. Pereboom noemt zichzelf een hard incompatibilist, hij meent te zeggen dat niemand een vrije wil heeft, het doet er niet toe of het determinisme waar of onwaar is.

We kunnen mensen nooit tot verantwoording roepen, uit zijn hard incompatibilisme volgt dat mensen nooit een straf verdienen (sterke aanrekenbaarheid) maar dat wilt echter niet zeggen dat je mensen niet tot verantwoording mag roepen (zwakke aanrekenbaarheid).

Pereboom is van mening dat het gerechtvaardigd is om criminelen op te sluiten wanneer zij een bedreiging vormen voor de samenleving (of andersom), maar minder om criminelen op sluiten met vergelding als reden.

Thomas Nagel: Wanneer een belangrijk aspect van wat iemand doet afhankelijk is van factoren buiten zijn controle, terwijl we hem in dat opzicht toch blijven beschouwen als object van morele oordelen, dan kunnen we spreken van morele mazzel of pech.

Is het eerlijk om iemand zwaarder te straffen dan een ander, terwijl het veroorzaken van een ongeluk bijvoorbeeld voor een groot deel berust op pech?

We doen dit ook als bijvoorbeeld een moord mislukt door toeval en het een poging tot moord wordt. Dit wordt minder zwaar gestraft dan als de moord geslaagd was.

Immanuel Kant oordeelt dat het onterecht is om mensen verschillend te veroordelen op basis van verschillen die een kwestie zijn van mazzel en pech. Hetgeen dat ze verkeerd hebben gedaan is eigenlijk het enige dat te verwijten valt.

Indien het determinisme waar is, was de beslissing om iets verkeerds te doen een noodzakelijk gevolg uit verschillende factoren.

Volgens Fischer zijn we slechts verantwoordelijk als we de totale controle hebben over het handelen, onze oorzaken kunnen slechts vrij zijn van pech en geluk als ze de ultieme oorzaak zijn.

Peter Strawson: In sommige gevallen van ontoelaatbaar gedrag van anderen raken we meer verontwaardigd of boos dan in andere situaties. Deze reacties op gedrag van anderen noemt Strawson reactieve attitudes.

Onze reactieve attitudes zijn volgens hem de basis op grond waarvan we elkaar verantwoordelijk houden waar het determinisme weinig aan kan veranderen.

Volgens Strawson hebben we normaal gesproken twee attitudes (houdingen) die we tegenover personen innemen.

1. Reactieve attitudes: je houding als je iemand benaderd als een moreel verantwoordelijk persoon.

2. Objectiverende attitudes: een meer afstandelijke houding die we innemen als iemand verminderd moreel

verantwoordelijk is.

Iedere menselijke handeling is vanuit de objectiverende houding te bekijken, maar in de praktijd ervaren we de reactieve houding het meest tegenover de mensen om ons heen. Als we steeds de objectiverende houding zouden hebben en dus voor iedere handeling de oorzaken zou zoeken, dan zou je niks meer waarderen en nooit verontwaardigd zijn. Maar Strawson gelooft hier niks van. Volgens hem zitten we zo in elkaar dat we sowieso reactieve attitudes voelen, alleen in speciale gevallen zullen we die uitschakelen.

Het onderscheid dat Strawson maakt tussen de beide houdingen valt te vergelijken met het onderscheid dat Kant maakt tussen de wetenschap en de praktische rede. De praktische rede die kant voorstelt vooronderstelt het bestaan van een vrije wil die de ultieme oorzaak is van het handelen. Strawson gaat weliswaar niet dermate ver, het feit dat je verontwaardiging voelt leidt er niet automatisch toe dat een andere filosofische theorie geaccepteerd dient te worden.

Bij Strawson is verontwaardiging slechts een emotie die deel uitmaakt van onze natuur en die ook prima bestudeerd kan worden door de wetenschap. Verantwoordelijkheid maakt deel uit van de natuurlijke wereld en het is mogelijk dat die deterministisch is.

We mogen volgens Strawson dus niet automatisch iemand verantwoordelijk voor iets houden als we ons (reactieve attitude) verontwaardigd voelen.